Basisboek Recht

Inleiding 11

1 Inleiding in het recht 13
Mr. O.A.P. van der Roest
1.1 Kennismaking met het recht 13
1.1.1 Mens en recht 13
1.1.2 Organisatie rechterlijke macht 16
1.1.3 Sancties op het niet-naleven van rechtsregels 17
1.2 Indeling van het objectieve recht 18
1.2.1 Onderscheid privaatrecht – publiekrecht 19
1.2.2 Onderscheid materieel recht – formeel recht 22
1.3 Wat wordt verstaan onder recht? 23
1.3.1 Objectief en subjectief recht 23
1.3.2 (Semi)dwingend en aanvullend recht 25
1.4 Rechtsbronnen 28
1.4.1 Wet 28
1.4.2 Gewoonterecht 30
1.4.3 Jurisprudentie 31
1.4.4 Verdragen 39
Kernbegrippenlijst 41

2 Privaatrecht 45
Mr. I. de Waal-van Wessem
2.1 Inleiding privaatrecht 46
2.1.1 Materieel en formeel privaatrecht 46
2.1.2 Structuur en systematiek van het Burgerlijk Wetboek 47
2.2 Rechtshandeling 51
2.2.1 Begrip rechtshandeling 51
2.2.2 Eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen 54
2.2.3 Moment waarop de rechtshandeling werking heeft 56
2.2.4 Ongeldigheid van rechtshandelingen 57
2.2.5 Gronden voor ongeldigheid van rechtshandelingen 60
2.2.6 Overzicht van gronden die leiden tot nietigheid of vernietigbaarheid van rechtshandelingen 80
2.3 Overeenkomsten 81
2.3.1 Wijze waarop een overeenkomst tot stand komt 81
2.3.2 Totstandkoming van een rechtsgeldige overeenkomst 85
2.3.3 Moment van totstandkoming van de overeenkomst 90
2.3.4 Algemene voorwaarden 91
2.3.5 Vernietiging van algemene voorwaarden 93
2.3.6 Overeenkomst: onderscheidingen 97
2.3.7 Overeenkomst als bron van verbintenissen 101
2.3.8 Inhoud van de overeenkomst 101
2.4 Nakoming, tekortkoming in de nakoming en de gevolgen daarvan 107
2.4.1 Nakoming 107
2.4.2 Tekortkoming in de nakoming 110
2.4.3 Toerekenbare tekortkoming in de nakoming 110
2.4.4 Niet-toerekenbare tekortkoming in de nakoming: overmacht 111
2.4.5 Vorderen van nakoming 117
2.4.6 Vorderen van schadevergoeding 117
2.4.7 Vereisten voor schadevergoeding 119
2.4.8 Wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding 127
2.4.9 Vorderen van ontbinding 138
2.4.10 Overzicht van gevolgen van tekortkoming in de nakoming 140
2.5 Verbintenissen uit de wet 141
2.6 Onrechtmatige daad 142
2.6.1 Vereisten voor onrechtmatige daad 142
2.6.2 Art. 6:162 en afdeling 6.1.10: welke soort schade en hoeveel schade 151
2.6.3 Verhouding tot wanprestatie 153
2.6.4 Rechtsvorderingen op grond van onrechtmatige daad 153
2.7 Aansprakelijkheid voor personen en zaken 154
2.7.1 Aansprakelijkheid van ouders voor kinderen 154
2.7.2 Aansprakelijkheid voor ondergeschikten 157
2.7.3 Aansprakelijkheid voor opstallen 160
2.7.4 Aansprakelijkheid voor dieren 162
2.8 Rechtmatige daden 164
2.8.1 Zaakwaarneming 164
2.8.2 Onverschuldigde betaling 167
2.8.3 Ongerechtvaardigde verrijking 167
2.9 Inleiding goederenrecht 169
2.9.1 Enige belangrijke goederenrechtelijke begrippen 169
2.9.2 Kenmerken van absolute goederenrechtelijke rechten en relatieve rechten 178
2.9.3 Eigendomsrecht 185
2.9.4 Verkrijging van goederen 187
2.9.5 Bijzondere wijzen van eigendomsverkrijging 188
2.9.6 Verlies van goederen 194
2.10 Overdracht (algemeen) 194
2.10.1 Overdraagbare goederen 194
2.10.2 Algemene vereisten voor overdracht 195
2.11 Overdracht van registergoederen 198
2.12 Overdracht van roerende zaken (niet-registergoederen) 199
2.12.1 Bezit 199
2.12.2 Houderschap 199
2.12.3 Bezitsverschaffing 199
2.13 Derdenbescherming 205
2.13.1 Art. 3:86: verkrijging van roerende zaken (niet-registergoederen) door een derde 205
2.13.2 Art. 3:88: verkrijging van registergoederen door een derde 212
2.14 Samenhang contracten- en goederenrecht 213
2.14.1 Ongeldige titel van overdracht 214
2.14.2 Verbintenisrechtelijke en goederenrechtelijke gevolgen van een ongeldige titel 214
2.14.3 Fasen en problemen in het contracten- en goederenrecht 215
Kernbegrippenlijst 218

3 Burgerlijk procesrecht 229
Mr. O.A.P. van der Roest
3.1 Achtergronden bij het burgerlijk procesrecht 229
3.1.1 Enkele algemene bepalingen in de rechtspraak 230
3.1.2 Rechtsvinding en rechtsvorming 231
3.2 Gewone rechtspraak 232
3.2.1 Opbouw van de rechterlijke macht 233
3.2.2 Competentieregels van de burgerlijke rechter in eerste aanleg 235
3.2.3 Rechtsmiddelen in burgerlijke geschillen 236
3.2.4 Alternatieve geschillenbeslechting: mediation 239
3.3 Beginselen en procedures in het burgerlijk procesrecht 240
3.3.1 Enkele beginselen van het burgerlijk procesrecht 240
3.3.2 Procedures 242
Bijlage 1 Modeldagvaarding rechtbank, sector privaatrecht 249
Bijlage 2 Model verzoekschrift 251
Kernbegrippenlijst 252

4 Ondernemingsrecht 255
Mr. C.H.C. Overes
4.1 Onderneming en ondernemingsvorm 255
4.1.1 Begrip onderneming 255
4.1.2 Ondernemingsvorm 257
4.1.3 Wat is ondernemingsrecht? 258
4.2 Eenmanszaak en contractuele vennootschappen 259
4.2.1 Eenmanszaak 259
4.2.2 Maatschap 259
4.2.3 Vennootschap onder firma en commanditaire vennootschap 264
4.2.4 Toetreding en uittreding van vennoten en einde van de vennootschap 267
4.3 Rechtspersonen in Boek 2 BW 268
4.3.1 Begrip rechtspersoon 269
4.3.2 Rechtspersonen (andere dan een nv en bv) die een onderneming in stand houden 271
4.3.3 Nv en bv 273
4.3.4 Algemene vergadering 278
4.3.5 Bestuur en toezicht op het bestuur 282
4.3.6 Structuurregeling 287
4.3.7 Jaarrekening 291
4.3.8 Aandelen 292
4.3.9 Kapitaalbescherming 295
4.3.10 Ontbinding van de nv en bv 298
4.4 Concern 298
4.4.1 Dochtermaatschappij 299
4.4.2 Groep en groepsmaatschappij 300
4.4.3 Deelneming 301
4.5 Belangrijke wettelijke regelingen 302
4.5.1 Geschillenregeling en recht van enquête 302
4.5.2 Fusie en splitsing 305
4.5.3 Uitkoopregeling 309
4.5.4 Wet op de ondernemingsraden 309
Kernbegrippenlijst 312

5 Staatsrecht 317
Mr. O.A.P. van der Roest
5.1 Kenmerken van de staat 317
5.1.1 Machtsfunctie en juridische functie van de staat 318
5.1.2 Staatsrechtelijke beginselen 318
5.1.3 Organen van de staat 321
5.1.4 Verhouding tussen regering en parlement 329
5.2 Constitutie en Grondwet 329
5.2.1 Geschreven staatsrecht 330
5.2.2 Jurisprudentie 330
5.2.3 Ongeschreven staatsrecht 332
5.2.4 Rangorde van regelingen 332
5.2.5 Toetsingsverbod 334
5.2.6 Grondwetswijziging 335
5.3 Regelgeving en regelgever 336
5.3.1 Begrippen wet en beschikking 336
5.3.2 Algemene maatregel van bestuur en ministeriële regeling 338
5.3.3 Regelgevende bevoegdheid 339
5.3.4 Beleidsregels 341
5.3.5 Totstandkoming van een wet 343
5.4 Decentralisatie in Nederland 345
5.4.1 Deconcentratie 345
5.4.2 Decentralisatie 346
5.4.3 Verordenende en bestuursbevoegdheid van decentrale overheden 346
5.5 Grondrechten 351
5.5.1 Klassieke grondrechten 351
5.5.2 Sociale grondrechten 353
Kernbegrippenlijst 354

6 Bestuursrecht 357
Mr. O.A.P. van der Roest
6.1 Wat is bestuursrecht? 358
6.1.1 Overheidsbestuur 358
6.1.2 Algemeen bestuursrecht 360
6.1.3 Bijzonder bestuursrecht 361
6.2 Bevoegdheid tot besturen 362
6.2.1 Legaliteitsbeginsel 362
6.2.2 Onbevoegd bestuursorgaan 366
6.3 Besluit en beschikking 367
6.3.1 Besluit 367
6.3.2 Beschikking 374
6.3.3 Systeem van de Algemene wet bestuursrecht 380
6.4 Rechtsbescherming tegen overheidshandelen 382
6.4.1 Bestuurlijke voorprocedure (administratief bezwaar en beroep) 382
6.4.2 Bestuursrechtspraak 386
6.4.3 Toetsingsgronden 388
6.5 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur 388
6.5.1 Gecodificeerde beginselen van behoorlijk bestuur 389
6.5.2 Niet-gecodificeerde beginselen van behoorlijk bestuur 395
6.6 Uitspraak van de bestuursrechter 397
6.6.1 Onbevoegdverklaring van de rechtbank 398
6.6.2 Niet-ontvankelijkverklaring van het beroep 398
6.6.3 Ongegrondverklaring van het beroep 399
6.6.4 Gegrondverklaring van het beroep 399
6.7 Enkele beginselen van het bestuursprocesrecht 400
6.7.1 Actieve rechter 400
6.7.2 Niet-verplichte procesvertegenwoordiging 401
6.7.3 Vermoeden van rechtmatigheid 401
6.7.4 Horen van partijen 402
Kernbegrippenlijst 403

7 Strafrecht 407
Mr. O.A.P. van der Roest
7.1 Inleiding in het straf(proces)recht 407
7.1.1 Materieel strafrecht 408
7.1.2 Formeel strafrecht 411
7.2 Fasen in het strafproces 412
7.2.1 Opsporingsonderzoek 413
7.2.2 Onderzoek ter terechtzitting 418
7.2.3 Formele vragen 420
7.2.4 Materiële vragen 424
7.2.5 Bijstand van een raadsman 435
7.3 Uitbreiding van de strafbaarheid 436
7.3.1 Daders en strafbare deelnemers 436
7.3.2 Doen plegen 437
7.3.3 Medeplegen 438
7.3.4 Uitlokken 439
7.3.5 Medeplichtigheid 439
Kernbegrippenlijst 441

8 Arbeidsrecht 443
Mr. dr. W.G.M. Plessen m.m.v. mr. P.M.M. Massuger
8.1 Kennismaking met arbeidsrecht 443
8.1.1 Bronnen van het arbeidsrecht 444
8.1.2 Dwingendheid van het recht 445
8.2 Individuele en collectieve arbeidsovereenkomsten 447
8.2.1 Diverse overeenkomsten die betrekking hebben op arbeid 447
8.2.2 Individuele arbeidsovereenkomst 448
8.2.3 Collectieve arbeidsovereenkomst 451
8.2.4 Vakbonden, werkgevers en overleg 454
8.3 Loon naar werken 456
8.3.1 Loon en loondoorbetaling 456
8.3.2 Minimumafroep 460
8.4 Vakantie en ander verlof 460
8.4.1 Vakantie 460
8.4.2 Andere vormen van verlof 461
8.5 Goede werkgever en goede werknemer 462
8.5.1 Goed werkgeverschap 462
8.5.2 Goed werknemerschap 463
8.5.3 Bijzondere verplichtingen van de werknemer 464
8.5.4 Overgang van een onderneming 465
8.5.5 Sancties 465
8.6 Ontslagrecht 465
8.6.1 Einde van de arbeidsovereenkomst van rechtswege 467
8.6.2 Beëindiging door beide partijen 470
8.6.3 Opzegging door een van de partijen 472
8.6.4 Ontbinding van de arbeidsovereenkomst door de rechter 481
8.6.5 Ontslag en enkele bijzonderheden 483
8.6.6 Transitievergoeding 485
8.7 Staken is geen werk 487
8.7.1 Korte geschiedenis 488
8.7.2 Spelregels voor staken 488
8.7.3 Staken: geen loon 489
8.7.4 ‘Politieke’ stakingen 490
8.7.5 Aan staken verwante actievormen 490
8.7.6 Ambtenarenstaking 491
8.8 Medezeggenschap 491
8.8.1 Instelling ondernemingsraad 492
8.8.2 Bevoegdheden van de ondernemingsraad 493
Kernbegrippenlijst 496

9 Recht van de Europese Unie 499
Mr. R.J. van Dam
9.1 Organisatie van de Europese Unie 500
9.1.1 Europees Parlement (art. 14 VEU) 500
9.1.2 Europese Raad (art. 15 VEU) 500
9.1.3 Raad (art. 16 VEU) 501
9.1.4 Europese Commissie (art. 17 en 18 VEU) 501
9.1.5 Hof van Justitie (art. 19 VEU) 501
9.2 Bevoegdheden van de Europese Unie 502
9.2.1 Beleidsterreinen 502
9.2.2 Verhouding bevoegdheden EU en de lidstaten 502
9.2.3 Toepassing bevoegdheden door de EU 502
9.3 Verschillende typen beslissingen 503
9.3.1 Verordeningen 503
9.3.2 Richtlijnen 503
9.3.3 Besluiten 504
9.3.4 Aanbevelingen 504
9.4 Besluitvormingsprocedure 504
9.4.1 Gewone wetgevingsprocedure 504
9.4.2 Supranationaal 505
9.5 Uitvoering van beslissingen 505
9.6 Rechtsbescherming 506
9.6.1 Lidstaten 506
9.6.2 EU-instellingen 506
9.6.3 Burgers/bedrijven 507
9.7 Interne markt en de vier vrijheden 507
9.7.1 Interne markt 507
9.7.2 De vier vrijheden 508
9.8 Concurrentieregels voor ondernemingen 513
9.8.1 Concurrentiebeperking door ondernemingen samen 514
9.8.2 Concurrentiebeperking door ondernemingen alleen 516
9.8.3 Toezicht en handhaving 517

Kernbegrippenlijst 519
Lijst van afkortingen 521
Over de auteurs 525
Register 527