Omgevingswet als veranderopgave

Voorwoord door Arjan Nijenhuis 1
Veranderen als opgave en uitdaging 5
Voorwoord door de auteurs 7
Stadsgedicht ‘Blnde vlek’ 11
1 Een terugblik 13
1.1 Uitgangspunten en doelen 13
1.1.1 Wat is de Omgevingswet? 13
1.1.2 Uitgangspunten van de wet 14
1.1.3 Doel van de wet 15
1.1.4 Achtergrond en overheidsrollen 16
1.2 De fysieke leefomgeving 17
1.2.1 Wat is de fysieke leefomgeving? 17
1.2.2 Uitgangspunten 18
1.2.3 De fysieke leefomgeving is bepalend 18
1.2.4 De activiteiten bepalen 18
1.3 Taken en bevoegdheden 18
1.3.1 Decentraal tenzij! 18
1.3.2 Samenwerking en afstemming 19
1.4 Instrumenten 20
1.4.1 Invulling taken en bevoegdheden 20
1.4.2 Kerninstrumenten 20
1.4.3 Lokale instrumenten 21
1.4.4 Ondersteunende instrumenten 22
1.5 Procedures 23
1.5.1 Participatie, inspraak en rechtsbescherming 23
1.5.2 Uitgangspunten 23
1.5.3 Participatie in de voorbereiding van beleids- en besluitvorming 24
1.5.4 Rechtsbescherming 25
1.5.5 Milieu-effectrapportage 25
1.5.6 Vergunningverlening, toezicht en handhaving 26
1.6 Een nieuw stelsel 26
1.6.1 De transitie 26
1.6.2 De vier AMvB’s 26
1.6.3 De aanvullingswetten 27
1.6.4 De beleidscyclus 28
1.6.5 Over de urgentie 29
1.6.6 Niet afwachten, maar (samen) doen! 30
1.6.7 De Transitiewet, een blik op de (nabije) toekomst 30
Stadsgedicht ‘Gespiegelde stad’ 35
2 De maatschappelijke context van de Omgevingswet 37
2.1 Inleiding 37
2.2 De maatschappelijke context van de Omgevingswet als veranderopgave 38
2.2.1 De verhouding samenleving – overheid; een kerntakendiscussie 38
2.2.2 De rol van de raad; een duale discussie 51
2.2.3 De gemeente als organisatie; sturingsmodellen 53
2.2.4 Het management van de gemeente: ‘ontmanagen’ als devies 57
2.2.5 De medewerker van de gemeente: ‘ja, tenzij’ als credo 59
2.3 Het planningsproces onder de Omgevingswet als veranderopgave 62
Stadsgedicht ‘Ode aan de stedenbouwkundige’ 77
3 De Omgevingswet als veranderopgave 79
3.1 Inleiding 79
3.2 Van de ‘stad maken’ naar de ‘stad zijn’ 80
3.3 Organisatieverandering naar de ‘stad zijn’ onder
de Omgevingswet 83
3.3.1 Kleurenschema’s 83
3.3.2 Matrices 87
3.4 Veranderstrategieën naar de ‘stad zijn’ onder de Omgevingswet 90
3.5 Tot slot: matrix en kleurenschema geïntegreerd 98
Stadsgedicht ‘De stad spreekt’ 103
4 Een visie op de transitie 105
4.1 Van hokjes naar verbinding 105
4.2 Voorbij kleuren en competenties 106
4.2.1 Een transitie = geen implementatie 106
4.2.2 Bullshit-management en gezond verstand 106
4.2.3 De acht stappen van Kotter 108
4.2.4 Competenties met een korreltje zout 109
4.3 De S-curve 110
4.3.1 Een veelvoorkomend procesverschijnsel 110
4.3.2 Verdieping in de S-curve 112
4.3.3 De betekenis voor transities 113
4.3.4 De veranderopgave als estafette 114
4.3.5 Verbreding betekent verbinding 115
4.3.6 De Beleidscycli van Winsemius 116
4.4 De evolutie van toezicht 118
4.4.1 Inspiratie voor modern toezicht 118
4.4.2 Inspiratie voor waardegedreven toezicht 118
4.5 Eerste hulp bij sturingsmodellen 121
4.5.1 Balans tussen vrijheid en sturing 121
4.5.2 Naar nieuwe vormen van bestuur en visie 122
4.5.3 Visies en schaalniveaus 123
4.5.4 Regionale verscheidenheid 124
4.5.5 Schaal, legitimiteit en overzichtelijkheid 124
4.5.6 Horizontaal en verticaal: lerende en cyclische aanpak 125
4.5.7 Verbinden in betrokkenheid 125
4.5.8 Sturingsmodellen en omgevingsvisies 126
4.6 Visionaire lessen uit bestaande trajecten 126
4.6.1 Kustpact 126
4.6.2 Energieagenda (2016) 127
4.6.3 Overige visies/trajecten 127
4.7 Lessen uit klimaatverandering: adaptieve overheidsorganisatie 128
4.7.1 Klimaatverandering en adaptieve overheden 128
4.7.2 Regionale ambities versus lokale situatie 129
4.7.3 Klimaatadaptatie – wateroverlast, hittestress, droogte en overstromingen 130
4.7.4 Bepalende criteria voor adaptiviteit 131
4.8 Concluderend 134
Stadsgedicht ‘Niets blijft, behalve toch het idee’ 137
5 Het vakmanschap onder de Omgevingswet 139
5.1 Inleiding 139
5.2 Ambtelijk vakmanschap in de 21e eeuw 140
5.3 Competenties onder de Omgevingswet 143
5.3.1 Competenties naar instrumenten 143
5.3.2 Competenties naar functies 144
5.3.3 Competenties naar fasen in het proces van de fysieke keten 146
5.3.4 Competenties in algemene zin onder de Omgevingswet 148
5.4 Specifiek voor regionale diensten 150
5.5 Ambtelijk vakmanschap onder de Omgevingswet 153
Stadsgedicht ‘Tijd is’ 159
6 Tips voor de transitie 161
6.1 Verandering & cultuur 161
6.2 Wet & beleid 163
6.3 Omgevingsplan & inhoud 165
6.4 Over het Omgevingsplan, inspiratie en experiment 171

Bijlage 1 Samenwerken aan draagvlak binnen de Omgevingswet 173
Bijlage 2 Praktische handreiking – begrip gebruiksruimte 181
Bijlage 3 Casuïstiek 191
Bijlage 4 Handvatten en praktijkervaringen voor de
energietransitie 203