Woord vooraf / 17
Redactie en auteurs / 19
Lijst van afkortingen / 21
1 Algemene inleiding successiewetgeving / 23
Mr. P. Blokland
1.1 Algemeen / 23
1.2 Het belastbare feit voor de erf- en schenkbelasting / 23
1.3 Waar woont erflater/schenker? / 24
1.4 Aftrek van schulden / 25
1.5 Fictiebepalingen / 26
1.5.1 De fictiebepalingen: het grote kat- en muisspel / 26
1.5.2 Art. 7 SW (algemene regels voor fictiebepalingen) / 27
1.5.3 Art. 8 SW (roerende goederen in bezit van de overledene) / 30
1.5.4 Art. 9 SW (bestrijding van de uitholling van het vermogen van de langstlevende partner door 'bovenmatige' rente) / 31
1.5.5 Art. 10 SW (overdracht onder voorbehoud van vruchtgebruik en omzetten van vermogen in vruchtgebruik) / 34
1.5.6 Art. 11 SW (verblijvings- en overnemingsbedingen, schuldigerkenning onder voorwaarde van overleven en ongelijke verdeling huwelijksgoederengemeenschap) / 54
1.5.7 Art. 12 SW (schenkingen kort voor het overlijden); postume schenkingen / 57
1.5.8 Art. 13 SW (uitkeringen krachtens levensverzekering en derdenbedingen) / 60
1.5.9 Art. 13a SW (de waardestijging van aandelen in een pensioenvennootschap door het overlijden van de pensioengerechtigde) / 67
1.5.10 Art. 15 SW (renteloze, direct opeisbare lening leidt tot fictieve schenking aan de schuldenaar) / 68
1.6 Waardering / 71
1.6.1 Waardering algemeen / 71
1.6.2 Enkele speciale waarderingsregels / 72
1.6.3 Waardering vordering uit hoofde van de wettelijke verdeling / 79
1.6.4 Waardering van vruchtgebruik / 80
1.6.5 Waardering ondernemingsvermogen / 83
1.7 Bepaling verschuldigde belasting / 86
1.7.1 Tarieven en vrijstellingen / 86
1.7.2 Fiscale positie samenwoners (art. 1a SW) / 87
1.7.3 Pensioenimputatie / 89
1.7.4 Gelijkstelling aanverwanten aan bloedverwanten en andere gelijkstellingen (art. 19 SW) / 89
1.7.5 Samentelling verkrijgingen door partners en schenkingen door ouders / 91
1.7.6 Bedrijfsopvolgingsfaciliteiten / 92
2 Estate planning voor samenwoners / 95
Mr. P. Blokland
2.1 Algemeen; geen civielrechtelijke, wel fiscale gevolgen / 95
2.2 Samenwoners en eigen woning / 104
2.2.1 Welke eigendomsverhouding wordt aangehouden? / 105
2.2.2 Aftrek eigenwoningrente; fiscaal partnerschap / 105
2.2.3 Verrekening waardemutaties tussen de samenwoners / 106
2.3 Verblijving of testamentaire verkrijging? / 112
2.3.1 Verblijvingsbeding civielrechtelijk / 112
2.3.2 Verblijvingsbeding fiscaal / 116
2.3.3 Testament civielrechtelijk / 116
2.3.4 Testament fiscaal / 117
2.3.5 Verblijvingsbeding of testament? / 117
2.4 Testamenten voor samenwoners met kinderen / 119
2.4.1 Langstlevende erft alles / 122
2.4.2 Tweetrapstestament / 123
2.4.3 ‘Pseudo-ouderlijke boedelverdeling’ / 129
2.4.4 Vruchtgebruiktestament / 131
2.4.5 Conclusie: welke testamentsvorm is de beste? / 133
3 Huwelijksvermogensrecht / 137
Prof. mr. A.H.N. Stollenwerck
3.1 Inleiding / 137
3.2 Huwelijksgemeenschap / 141
3.2.1 Boedelmenging / 141
3.2.2 Verknochtheid / 155
3.2.3 Uitsluitingsclausule bij de wettelijke algehele gemeenschap van goederen en de verrekenbedingen / 157
3.2.4 Overgang van uitsluiting naar gemeenschap / 160
3.2.5 Voorwaardelijke gemeenschap van goederen / 174
3.2.6 Huwelijksgemeenschap met aanbrengsten / 175
3.2.7 Huwelijksgemeenschap met ongelijke aandelen / 176
3.2.8 Herstel huwelijkse voorwaarden / 180
3.2.9 Premies van levensverzekeringen / 181
3.2.10 Schulden bij beide huwelijksgemeenschappen / 181
3.3 Huwelijkse voorwaarden / 183
3.3.1 Inleiding / 183
3.3.2 Niet met huwelijkse voorwaarden overeenstemmend gedrag / 184
3.4 Verrekenbedingen / 186
3.4.1 Algemeen / 186
3.4.2 Regelend recht / 187
3.4.3 Omvang verrekenplicht / 187
3.5 Periodiek verrekenbeding / 189
3.5.1 Algemeen / 189
3.5.2 Inkomsten / 190
3.5.3 Contractuele vervaltermijn / 194
3.5.4 Schenkbelasting / 195
3.6 Finaal verrekenbeding / 195
3.6.1 Algemeen / 195
3.6.2 Omvang verrekenplicht / 197
3.6.3 Variaties van het finaal verrekenbeding / 197
3.7 Ontbinding van het huwelijk / 201
3.7.1 Algemeen / 201
3.7.2 Overlijden / 201
3.7.3 Echtscheiding / 204
4 Schenking en gift / 205
Mr. P. Blokland
4.1 Inleiding / 205
4.2 Civielrechtelijke definities; begrippen schenking en gift / 205
4.3 Het fiscale schenkingsbegrip: gift en voldoening aan een natuurlijke verbintenis / 208
4.4 Gift en huwelijksvermogensrecht / 210
4.5 Renteloze/laagrentende lening, ‘win-winlening’ en vervroegde aflossing van schulden / 218
4.5.1 Het verstrekken van een renteloze of laagrentende lening / 218
4.5.2 De ‘win-winlening’ / 220
4.5.3 Vervroegde aflossing van schulden / 221
4.6 Vormvereisten / 223
4.6.1 Notariële akte en bewijslastverdeling (art. 7:176 BW) / 224
4.6.2 De schenking ter zake des doods (art. 7:177 lid 1 BW) / 225
4.7 ‘Papieren’ schenking / 227
4.7.1 Schenking ter zake des doods? / 227
4.7.2 Hoe hoog moet de rente zijn? / 231
4.7.3 Hoe hoog mag de rente zijn? / 231
4.7.4 Overgangsrecht met betrekking tot de rente in ‘oude’ papieren schenkingen / 232
4.7.5 De rente moet jaarlijks daadwerkelijk betaald zijn / 232
4.7.6 De papieren schenking en de inkomstenbelasting / 235
4.8 Herroepelijke giften / 237
4.8.1 Herroeping en faillissement / 238
4.8.2 Wanneer eindigt de mogelijkheid om te herroepen? / 239
4.8.3 De herroeping als alternatief voor een bewind / 241
4.8.4 Herroepelijke schenking en uitsluitingsclausule / 242
4.8.5 Fiscale aspecten van de herroepelijke schenking: schenkbelasting / 242
4.8.6 Fiscale aspecten van de herroepelijke schenking; inkomstenbelasting / 244
4.8.7 Fiscale aspecten van de herroepelijke schenking; overdrachtsbelasting / 245
4.9 Schenking onder opschortende voorwaarde en tweetrapsschenking / 245
4.9.1 Twee- en meertrapsschenkingen / 247
4.9.2 Boerenplaatsje-arrest / 248
4.9.3 Voorbeelden fiscale gevolgen tweetrapsschenking in internationaal verband / 250
4.9.4 Art. 1 lid 9 SW en de ‘repeterende schenking’ / 251
4.10 De fictieve schenking van art. 11 lid 1 SW / 254
4.11 Schenking en bewind; certificering / 255
4.11.1 Certificering van vermogen / 256
4.11.2 Bewind en certificering legitiemeproof? / 258
4.12 Civiele en fiscale aspecten van rente-overeenkomsten / 258
4.12.1 Civielrechtelijke kwalificatie / 259
4.12.2 Fiscale gevolgen / 260
4.12.3 Fiscale gevolgen: de situatie voor 1 januari 2010 / 266
4.13 Gift en uitsluitingsclausule / 269
4.14 Gift en erfrecht / 273
4.14.1 Legitieme portie / 273
4.14.2 Quasilegaten: art. 4:126 BW / 274
4.14.3 Inbreng / 275
4.15 Levensverzekering / 275
5 Doelvermogens met maatschappelijk nut / 277
J.E. van Oostenbrugge MSc
5.1 Inleiding / 277
5.2 Civiele aspecten van stichtingen en verenigingen / 277
5.3 Definitie algemene nut beogende instelling (ANBI) / 278
5.3.1 Wat is ‘algemeen nut’? / 279
5.3.2 Commerciële activiteiten / 281
5.3.3 Jurisprudentie / 284
5.3.4 Aanmerken als ANBI (rangschikking) / 287
5.4 Voorwaarden Uitvoeringsregeling AWR / 287
5.4.1 Voorwaarden / 288
5.4.2 Praktische gang van zaken / 293
5.5 Vestigingsplaats / 295
5.6 Definitie culturele instelling / 296
5.7 Definitie sociaal belang behartigende instelling / 296
5.8 Definitie Steunstichting SBBI / 297
5.9 Faciliteiten Wet inkomstenbelasting 2001 / 298
5.9.1 Periodieke giften / 299
5.9.2 Andere giften / 303
5.9.3 Giften in natura / 304
5.10 Faciliteiten vennootschapsbelasting / 306
5.10.1 Keuze voor integrale belastingplicht / 306
5.10.2 Subjectieve vrijstellingen / 307
5.10.3 Aftrek fictieve vrijwilligerskosten / 309
5.10.4 Fondswerversaftrek / 309
5.10.5 Bestedingsreserve / 310
5.10.6 Giftenaftrek / 310
5.10.7 Giften als kosten van de onderneming / 312
5.11 Faciliteiten Successiewet 1956 / 312
5.11.1 Vrijstelling van erfbelasting voor erfrechtelijke verkrijging / 312
5.11.2 Vrijstelling van schenkbelasting voor schenking verkregen door een doelvermogen met maatschappelijk nut / 313
5.11.3 Vrijstelling van schenkbelasting voor verkrijging van ANBI / 313
5.12 Teruggaaf energiebelasting / 313
5.13 Estateplanningsmogelijkheden / 315
5.13.1 Zelf een ANBI oprichten / 315
5.13.2 Splitsing gift in bloot eigendom/vruchtgebruik / 315
5.13.3 ANBI als lastbevoordeelde / 316
5.14 Toekomstperspectief voor doelvermogens met een maatschappelijk nut / 317
6 Erfrecht algemeen / 319
Mr. dr. G.G.B. Boelens
6.1 De wettelijke verdeling / 319
6.2 Beperkingen van de vrijheid van de erflater: de andere wettelijke rechten / 319
6.2.1 Inleiding / 320
6.2.2 Het recht op voortgezette bewoning en gebruik van inboedel (art. 4:28 BW) / 320
6.2.3 Het vruchtgebruik van de woning en de inboedel (art. 4:29 BW) / 321
6.2.4 Het vruchtgebruik van andere goederen van de nalatenschap (art. 4:30 BW) / 324
6.2.5 De sommen ineens (art. 4:35 en 4:36 BW) / 326
6.2.6 Overdracht van beroeps- of bedrijfsvermogen of aandelen (art. 4:38) / 329
6.3 Beperkingen van de vrijheid van de erflater: de legitieme portie / 330
6.3.1 Wie is legitimaris en hoe groot is zijn recht? / 331
6.3.2 De legitimaire massa / 333
6.3.3 De legitimaire aanspraak; imputatie; het legitimaire tekort / 336
6.3.4 Het geldend maken van de legitieme portie en de opeisbaarheid van de vordering / 339
6.3.5 Inkorting van makingen / 340
6.3.6 Inkorting van giften / 341
6.3.7 Inkorting bij stiefkinderen / 342
6.4 Enkele veelgebruikte uiterste wilsbeschikkingen / 343
6.4.1 Gesloten stelsel; delegatie / 343
6.4.2 De erfstelling / 344
6.4.3 Het legaat / 344
6.4.4 De testamentaire last / 347
6.4.5 Executele / 348
6.4.6 Afwikkelingsbewind / 352
7 Wettelijke verdeling en alternatieve regelingen / 357
Mr. dr. G.G.B. Boelens
7.1 De wettelijke verdeling / 357
7.1.1 Verdeling door de wet / 357
7.1.2 De geldvordering van het kind / 358
7.1.3 De wilsrechten en het wilsrechtenvruchtgebruik / 363
7.1.4 De ongedaanmaking van de wettelijke verdeling / 366
7.1.5 Stiefkinderen / 367
7.1.6 De wettelijke verdeling en estate planning / 368
7.2 De quasiwettelijke verdeling en de facultatieve wettelijke verdeling / 374
7.3 De tweetrapsmaking / 378
7.4 De (handmatige) ventieltechniek / 383
7.5 Het opvul- en het afvullegaat / 386
8 Overige testamentsvormen / 389
Prof. mr. T.J. Mellema-Kranenburg
8.1 Vruchtgebruik / 389
8.1.1 Vruchtgebruik algemeen / 389
8.1.2 Soorten vruchtgebruiklegaat / 390
8.1.3 Vestiging vruchtgebruik / 392
8.1.4 Moment waarop het vruchtgebruik ontstaat / 392
8.1.5 Duur van het vruchtgebruik / 393
8.1.6 Vruchtgebruik ten behoeve van twee of meer personen / 393
8.1.7 De bevoegdheden van de vruchtgebruiker / 395
8.1.8 Zaaksvervanging / 398
8.1.9 Recht van gebruik en bewoning (art. 3:226 BW) / 399
8.1.10 Vruchtgebruik op aandelen / 400
8.1.11 Vruchtgebruik en bewind / 402
8.1.12 Tenietgaan van het recht van vruchtgebruik / 403
8.1.13 Fiscale behandeling vruchtgebruiktestament / 404
8.1.14 Het vruchtgebruik en legitimarissen / 406
8.2 Vergelijking tweetrapsmaking met vruchtgebruiktestament / 408
8.2.1 Afwijkingen van en overeenkomsten met tweetrapsmaking / 408
8.3 Varianten op het vruchtgebruiklegaat / 410
8.3.1 Combinatie vruchtgebruik en legaten / 410
8.3.2 Het (super)turbotestament / 411
8.3.3 Het activumvruchtgebruik / 413
8.3.4 Het ik-vader-testament / 414
8.3.5 Het ik-opa-testament en varianten daarop / 415
8.3.6 De ik-oom/tante-clausule / 419
8.4 Het ouderlijke boedelverdeling plustestament / 419
8.4.1 Inleiding / 420
8.4.2 Mogelijke aanpassingen / 420
8.4.3 Fiscale consequenties van de aangepaste obv / 420
9 Levenstestament en andere beschermingsmaatregelen in geval van wilsonbekwaamheid / 423
Mr. A.R. Autar en mr. D.J.P. Hoeks
9.1 Inleiding / 423
9.1.1 Handelings(on)bekwaam en wils(on)bekwaam / 424
9.1.2 De drie fasen / 425
9.2 Wilsonbekwaamheid / 426
9.2.1 Stappenplan KNB en VIA-arts; samenspel notaris en VIA-arts / 426
9.2.2 Wilsbekwaamheid en de ingang van het levenstestament / 429
9.3 Wettelijke beschermingsmaatregelen / 430
9.3.1 Algemeen / 430
9.3.2 De persoon van de bewindvoerder, mentor of curator en zijn dienstverlening / 431
9.3.3 Waar wringt de schoen? / 432
9.4 Het levenstestament / 435
9.4.1 Terugblik / 435
9.4.2 Wat is een levenstestament? / 435
9.4.3 Vorm / 436
9.4.4 Registratie / 437
9.4.5 Het levenstestament en estate planning / 437
9.4.6 Levenstestament: de inhoud / 438
9.4.7 Volmacht of lastgeving? / 440
9.4.8 Einde volmacht/lastgeving / 442
9.4.9 Toezichthouder/Rekening en verantwoording / 443
9.4.10 Naast het levenstestament zijn toch nog wettelijke beschermingsmaatregelen nodig? Bijten ze elkaar? / 445
9.4.11 Het levenstestament in internationaal perspectief / 447
9.4.12 Het levenstestament en de rechtspersoon / 448
9.4.13 Het levenstestament en de UBO / 450
9.4.14 Het levenstestament en change of control / 451
9.5 Tot slot / 451
10 Fiscale aspecten van boedelafwikkeling / 453
Prof. dr. F. Sonneveldt
10.1 Inleiding / 453
10.2 Omvang en samenstelling nalatenschap / 453
10.2.1 Invloed huwelijksvermogensrecht / 453
10.2.2 De turboverdeling / 456
10.2.3 Schulden van de nalatenschap / 466
10.3 Overlevingsclausule / 468
10.4 Verwerping / 471
10.5 Overlijden en inkomstenbelasting / 472
10.5.1 Toerekening inkomens- en vermogensbestanddelen / 472
10.5.2 Verliesverrekening / 473
10.5.3 Loon van executeur en bewindvoerder / 475
10.5.4 Eigen woning / 476
10.6 Fiscale aspecten van de wettelijke verdeling / 482
10.6.1 Inleiding / 482
10.6.2 Fiscale aspecten vordering, schuld en rente / 483
10.6.3 Inkomstenbelastingaspecten: vordering, schuld en rente / 498
10.6.4 Voorschieten erfbelasting door de langstlevende / 501
10.6.5 Onverplichte aflossing van de vordering en de rente / 503
10.6.6 Ongedaanmaking van de wettelijke verdeling / 506
10.6.7 Wilsrechten / 510
10.7 Fiscale aspecten van makingen onder tijdsbepaling en makingen onder voorwaarde / 519
11 Schenken en vererven van ondernemingsvermogen / 523
Mr. R.L.M.C. Janssen
11.1 Inleiding / 523
11.2 Algemeen / 531
11.2.1 Certificering / 532
11.2.2 Blokkeringsregeling en huwelijksvermogens- en/of erfrecht / 536
11.2.3 Herkapitalisatie / 540
11.3 Overdracht ondernemingsvermogen bij leven / 543
11.3.1 Overdracht box 1-onderneming bij leven / 543
11.3.2 Overdracht tbs-vermogen bij leven / 548
11.3.3 Overdracht box 2-onderneming bij leven / 549
11.4 Ontbinding huwelijk en ondernemingsvermogen / 564
11.4.1 Algemeen / 564
11.4.2 Huwelijksvermogensrechtelijke gemeenschap (‘verdelen’) / 565
11.4.3 Verrekenbedingen in huwelijkse voorwaarden (‘verrekenen’) / 574
11.5 Overgang ondernemingsvermogen bij overlijden / 578
11.5.1 Algemeen / 578
11.5.2 Overgang box 1-onderneming bij overlijden / 585
11.5.3 Overgang tbs-vermogen bij overlijden / 590
11.5.4 Overgang box 2-onderneming bij overlijden / 590
12 Bedrijfsopvolgingsfaciliteiten / 605
Mr. J.C.L. Zuiderwijk
12.1 Inleiding / 605
12.2 Bedrijfsopvolgingsregeling SW / 606
12.2.1 Basis voor bedrijfsopvolgingsregeling / 606
12.2.2 Kwalificerend ondernemingsvermogen / 614
12.2.3 Bezitseis / 674
12.2.4 Voortzettingseis / 686
12.2.5 Verdelingsaspecten / 698
12.2.6 Formele aspecten / 700
12.2.7 Wetgeving ter kwaliteitsverbetering/vereenvoudiging bij reële bedrijfsopvolging / 700
12.3 Bedrijfsopvolgingsregeling box 1 Wet IB 2001 en IW 1990 / 703
12.3.1 Stakingsfictie en faciliteiten / 703
12.3.2 Terbeschikkingstellingsregeling / 704
12.4 Bedrijfsopvolgingsregeling box 2 Wet IB 2001 en IW 1990 / 705
12.4.1 Fictieve vervreemding / 705
12.4.2 Doorschuifregeling / 706
12.4.3 Toerekening en omzetting aanmerkelijk belangverlies bij overlijden / 714
12.5 Conclusie / 715
13 Levensverzekeringen, bank- en beleggingsproducten / 717
Mr. R. Stam CPL
13.1 Inleiding / 717
13.2 Levensverzekeringen / 717
13.3 Schenk- en erfbelasting / 720
13.3.1 De wettelijke bepalingen / 721
13.3.2 Premiesplitsing en polissplitsing / 722
13.3.3 De betalingsopdracht / 728
13.3.4 De werking van art. 13a SW / 729
13.4 Kapitaalverzekeringen / 730
13.4.1 De KEW, de SEW en het BEW / 730
13.4.2 Kapitaalverzekeringen in box 3 / 734
13.4.3 Overgangsrecht kapitaalverzekering / 735
13.5 Lijfrentevoorzieningen / 742
13.5.1 Lijfrenten in de Wet IB 2001 / 742
13.5.2 Lijfrenten in de periode 1992-2001: het BHW-regime / 754
13.5.3 Pre-bredeherwaarderingslijfrenten / 755
13.6 De oudedagsverplichting / 773
13.6.1 ODV bij leven / 774
13.6.2 ODV bij overlijden / 774
13.6.3 Conclusie / 781
13.7 Goudenhanddrukstamrechten / 781
13.7.1 Inkomstenbelasting/loonbelasting / 782
13.7.2 Successiewet / 784
13.8 Tot slot / 785
14 Internationaal privaatrechtelijke estate planning in het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht / 787
Mr. dr. J.G. Knot
14.1 Inleiding / 787
14.2 Huwelijksvermogensrecht / 788
14.2.1 Conflictregelkalender / 788
14.2.2 Inleiding op de Huwelijksvermogensrechtverordening / 790
14.2.3 Rechtskeuze: art. 22-24 HuwVermVo / 794
14.2.4 Vorm huwelijkse voorwaarden: art. 25 HuwVermVo / 796
14.2.5 Objectief toepasselijk recht: art. 26 HuwVermVo / 797
14.2.6 Derden: art. 28 HuwVermVo / 800
14.2.7 Aanknopingsovermacht / 802
14.2.8 Pensioenverevening / 803
14.2.9 Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 / 804
14.3 Testamenten / 815
14.3.1 Algemeen / 815
14.3.2 Bekwaamheid / 816
14.3.3 Formele geldigheid / 817
14.3.4 Materiële geldigheid / 819
14.3.5 Overgangsrecht / 819
14.4 Erfrecht / 820
14.4.1 Algemeen / 820
14.4.2 Rechtskeuze / 825
14.4.3 Objectief toepasselijk recht / 829
14.4.4 Aanknopingsovermacht / 836
14.5 Samenloop huwelijksvermogensrecht en erfrecht / 838
15 Internationale aspecten van estate planning / 841
Prof. dr. F. Sonneveldt
15.1 Inleiding / 841
15.2 Grondslagen voor de belastingplicht / 842
15.2.1 Woonplaatsbeginsel / 842
15.2.2 Uitbreiding woonplaatsbeginsel: de éénjaarregeling / 847
15.2.3 Nationaliteitsbeginsel: de tien-jarenregeling / 848
15.3 Internationale dubbele belasting / 852
15.3.1 Algemeen / 852
15.3.2 Oorzaken van internationale dubbele belasting / 853
15.3.3 Regelingen ter voorkoming van internationale dubbele belasting / 854
15.4 Afgezonderde particuliere vermogens / 861
15.4.1 Inleiding / 861
15.4.2 De behandeling van afgezonderde particuliere vermogens in de Wet Inkomstenbelasting 2001 en de Successiewet 1956 / 862
15.5 Europese ontwikkelingen / 863
15.5.1 De Erfrechtverordening / 864
15.5.2 De aanbeveling van de Europese Commissie / 864
15.5.3 Rapport van de expert group / 868
15.5.4 Ontwikkelingen op het gebied van de Europese rechtspraak / 870
Jurisprudentieregister / 875
Trefwoordenregister / 889
