Fiscaal procesrecht

Lijst van gebruikte afkortingen XV

Hoofdstuk 1. Inleiding (Niessen-Cobben) 1
1.1 Wijze van behandeling 1
1.2 Belastingheffing 2
1.2.1 Bij wege van wet 2
1.2.2 Besluit en beschikking 3
1.2.3 Bestuursrechtelijke rechtsbescherming 3
1.2.4 Invordering verschuldigde belasting 4
1.3 Naar rechtseenheid in bestuursprocesrecht 4
1.3.1 Rechtsvorming door vier hoogste bestuursrechters 4
1.3.2 Beperking van verschillen 5
1.4 Rechtsbescherming in verband met de belastingheffing 7
1.4.1 Geschiedenis fiscale rechtsbescherming 7
1.4.1.1 Professionalisering 8
1.4.1.2 Invoering van de Awb 9
1.4.1.3 Tweede feitelijke instantie 10
1.4.1.4 Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad 10
1.4.1.5 Efficiënte rechtsgang 11
1.4.2 Buitengerechtelijke fiscale geschilbeslechting 11
1.5 De bronnen van het fiscale procesrecht 12
1.5.1 De wet als bron 12
1.5.2 Betekenis van de rechtspraak 12
1.6 De bestuursrechter in belastingzaken 13
1.7 Meervoudige en enkelvoudige kamers van de gerechten 14
1.7.1 Samenstelling kamers 14
1.7.2 Toewijzing – verwijzing van de behandeling 15
1.7.3 Behandeling geschil 15
1.8 De rechtspraak in douanegeschillen 16
1.9 De partijen in een belastingprocedure 17
1.9.1 Betrokkenen bij het proces 17
1.9.2 Wraken 17
1.9.3 Behandeling van het geschil 18
1.9.3.1 Vooronderzoek 18
1.9.3.2 Compromis? 19
1.10 Beginselen van behoorlijk procesrecht 19
1.10.1 Fair play-beginsel 19
1.10.2 Onredelijk gebruik van procesrecht 20
1.10.3 Gelijkwaardigheid van partijen 21
1.10.4 Hoor – wederhoor 22
1.10.5 Motiveringsbeginsel 22
1.11 Wie kunnen als ‘belanghebbende’ procederen? 23
1.11.1 Belanghebbende 23
1.11.2 Lichamen 24
1.11.3 Successiewet 26
1.11.4 Gemeente 26
1.11.5 Fiscale eenheid 26
1.11.6 Handelings(on)bekwaam 27
1.12 De verweerder 28
1.13 Gemachtigden en raadslieden 29
1.14 Weigering van een gemachtigde of tot bijstand verschenen persoon 30
1.15 Positie van de gemachtigde; de volmacht 31
1.15.1 Schriftelijke machtiging 31
1.15.2 Tenaamstelling 32
1.15.3 Inhoud machtiging 32
1.15.4 Kenbaarheid machtiging 33
1.15.5 Herroepen volmacht 33
1.15.6 Overlijden volmachtgever 33
1.16 Rechtsbescherming door burgerlijke rechter 33
1.16.1 Inleiding 33
1.16.2 Aanvullende rechtsbescherming 34
1.16.3 Burgerlijke geschillen in de invorderingssfeer 36
1.16.4 Heffende overheid gebruikt civielrechtelijke procedures 37
1.17 Jurisdictiegeschillen 37
1.18 Rechtspraak van de Europese Unie 38
1.18.1 Gemeenschapsrecht 38
1.18.2 Cilfit-regels 39
1.18.3 De verwijzende rechter: procedure 41
1.19 Rechtspraak inzake het EVRM 43

Hoofdstuk 2. Hoofdlijnen van de fiscale rechtsgang (Niessen-Cobben) 44
2.1 Inleiding 44
2.2 De bezwaarfase 44
2.2.1 Rechtsingang 44
2.2.2 Vormvoorschriften 45
2.2.3 Functies 46
2.2.4 Horen 46
2.2.5 Gebrekkig gemotiveerde uitspraak op bezwaar 47
2.2.6 Terugverwijzing naar bestuursorgaan 47
2.2.7 Prorogatie 47
2.2.8 Uitspraak-termijn 48
2.3 De attributie van rechtsmacht aan de rechtbanken, de hoven en de Hoge Raad 49
2.3.1 Attributie 49
2.3.1.1 Beroep in cassatie 50
2.3.1.2 Lagere overheden 50
2.3.1.3 Premieheffing 51
2.3.1.4 Niet voor bezwaar vatbare beschikkingen 51
2.3.2 Uitzonderingen op attributieregels 52
2.3.3 Proefprocedure en regeling massaal bezwaar 52
2.4 Termijnen 53
2.4.1 Algemeen 53
2.4.2 Termijn instellen rechtsmiddel 54
2.4.3 Termijn van ‘openbare orde’ 55
2.4.4 Ontvangst – verzendtheorie 56
2.4.4.1 Vermoeden van ontvangst 57
2.4.4.2 Ontvangst door onbevoegde instantie 58
2.4.5 Verschoonbare termijnoverschrijding 58
2.4.6 Procestermijnen 59
2.4.7 Uitspraak termijn 61
2.5 Ontvankelijkheid 61
2.5.1 Beroep staat niet open 61
2.5.2 Geen geschil (meer) aanwezig; ontbreken van belang 62
2.5.3 Onbevoegd genomen besluit 63
2.5.4 Een voor beroep vatbare beslissing ontbreekt (nog) 63
2.5.5 Verstrijken van de rechtsmiddeltermijn 63
2.5.6 Indiener beroep is derde 63
2.5.7 Niet tijdig betalen griffierecht 64
2.5.8 Aan het beroepschrift kleven gebreken 64
2.5.8.1 Eisen 64
2.5.8.2 Mogelijkheid van herstel 65
2.6 Taalgebruik in de procedure 65
2.7 Middelen van vordering en verweer; stelplicht 66
2.7.1 Stelplicht 67
2.8 De begrenzing van de rechtsstrijd 68
2.8.1 Omvang rechtsstrijd 68
2.8.2 Feiten 69
2.8.3 Oordeelsvorming door de rechter 70
2.9 Uitzondering: ‘openbare orde’ 71
2.10 De toepasselijke rechtsregels 72
2.11 Toetsing van de rechtmatigheid van de bestreden beslissing; gebondenheid aan eerdere beslissingen 73
2.11.1 Berechting van het geschil 73
2.11.2 Uitspraak staat op zichzelf 74
2.11.3 Gebondenheid 75
2.11.4 Begrensde toetsing 76
2.12 Toetsing aan normen van hogere orde 77
2.12.1 ‘Toetsingsverbod’ 77
2.12.2 Toetsing van wetten in materiële zin 77
2.12.3 Toetsing van gemeentelijke verordeningen 78
2.12.4 Voorbeelden uit de rechtspraak 79
2.13 Toetsing aan beginselen van behoorlijk bestuur 80
2.13.1 Inleiding 80
2.13.2 Ontwikkeling in het bestuursrecht 81
2.13.3 Ontwikkeling in het belastingrecht 81
2.13.4 Algemene wet bestuursrecht 82
2.13.5 Belastingrechtspraak 83
2.13.5.1 Vertrouwensbeginsel 83
2.13.5.2 Gelijkheidsbeginsel 84
2.13.5.3 Meerderheidsregel 86
2.13.5.4 Verbod van willekeur 87
2.13.5.5 Evenredigheidsbeginsel 87
2.13.5.6 Zorgvuldigheidsbeginsel 88
2.13.5.7 Fair play 89
2.14 Toetsing van bestuurlijke boeten 89
2.14.1 Art. 6 EVRM 89
2.14.2 Bereik van art. 6 EVRM 90
2.14.3 Vergrijp- en verzuimboetes 90
2.14.4 Toegang tot de rechter 91
2.14.5 Mededeling door inspecteur 92
2.14.6 Redelijke termijn 92
2.14.7 Bepaling van de boete 93
2.15 Devolutieve werking van het beroep 94
2.16 Aanvulling der rechtsgronden 95
2.17 Geen reformatio in peius 95

Hoofdstuk 3. Bewijs (Koopman) 97
3.1 Bewijs; algemeen 97
3.2 Verdeling van de bewijslast 102
3.3 Omkering van de bewijslast 105
3.3.1 Wat houdt omkering van de bewijslast in? 105
3.3.2 De vereiste aangifte 108
3.3.3 De onherroepelijke informatiebeschikking 109
3.3.4 Wanneer wordt een informatiebeschikking vastgesteld? 112
3.3.5 Omkering bij gebrekkige administratie 114
3.4 Bijzondere wettelijke bewijsregels 117
3.5 Bewijsuitsluiting 118
3.6 Bewijsmiddelen 120
3.6.1 Vormvoorschriften bij het gebruik van bewijsmiddelen 120
3.6.2 Bewijslevering zaak van de partijen 121
3.6.3 Door de rechter ingewonnen bewijs 121
3.6.4 Getuigenbewijs 122
3.6.5 Deskundigen 123
3.7 Bewijs bij bestuurlijke boeten 125

Hoofdstuk 4. Procedure bij de rechtbank (Van Suilen) 128
4.1 Beroepschrift 128
4.1.1 Vereisten beroepschrift 128
4.1.2 Bevoegdheid belastingrechter 131
4.1.3 Relatieve competentie rechtbanken 131
4.1.4 Belanghebbende 132
4.1.5 Gemachtigde 133
4.1.6 Verdere behandeling beroepschrift 134
4.1.7 Betaling griffierecht 135
4.1.8 Voeging en splitsing 137
4.1.9 Enkelvoudige of meervoudige kamer 139
4.1.10 Beroep bij niet tijdig beslissen 140
4.2 Vereenvoudigde behandeling van het beroep 144
4.2.1 Vereenvoudigde uitspraak 144
4.2.2 Verzet tegen vereenvoudigde uitspraak 146
4.2.3 Beslissing op verzet 147
4.3 Verweerschrift 149
4.3.1 Inleiding 149
4.3.2 Vereisten verweerschrift 149
4.3.3 Stukken die op de zaak betrekking hebben 150
4.4 Repliek en dupliek; nadere stukken 152
4.4.1 Repliek 152
4.4.2 Dupliek 153
4.4.3 Nadere stukken 153
4.5 Vooronderzoek 154
4.5.1 Horen van partijen 154
4.5.2 Inwinnen van schriftelijke inlichtingen 155
4.5.3 Horen van getuigen 156
4.5.3.1 Oproeping door rechter 156
4.5.3.2 Medebrenging door partijen 159
4.5.3.3 Getuigenbewijsaanbod door partijen 160
4.5.3.4 Verhoormethode getuige 160
4.5.4 Raadplegen deskundige 161
4.5.4.1 Raadplegen deskundige door rechter 161
4.5.4.2 Raadplegen deskundige door partijen 163
4.5.5 Onderzoek ter plaatse 163
4.5.6 Rechter-commissaris 164
4.6 De versnelde behandeling van het beroep 164
4.7 Afdoening zonder zitting 165
4.8 Zitting 166
4.8.1 Uitnodiging 166
4.8.2 Oproeping 168
4.8.3 Uitstel 169
4.8.4 Niet verschijnen ter zitting 169
4.8.5 Niet openbaar 170
4.8.6 Behandeling ter zitting 172
4.8.7 Cautie 173
4.8.8 Wraking en verschoning 173
4.8.9 Proces-verbaal 175
4.8.10 Nieuwe stellingen ter zitting 176
4.8.11 Stukken ter zitting 176
4.8.12 Meebrengen van getuigen en deskundigen 178
4.8.13 Tegemoetkoming aan klachten 178
4.8.14 Compromis ter zitting 179
4.8.15 Sluiting, schorsing en heropening 179
4.9 Uitspraak 181
4.9.1 Vereenvoudigde uitspraak 181
4.9.2 Tussenuitspraak; bestuurlijke lus 181
4.9.3 Mondelinge uitspraak 182
4.9.4 Schriftelijke uitspraak 184
4.9.5 Dictum 185
4.9.5.1 Onbevoegdverklaring 185
4.9.5.2 Ontvankelijkheid; algemeen 185
4.9.5.3 Ontvankelijkheid; griffierecht 186
4.9.5.4 Ontvankelijkheid; buiten beroepstermijn 186
4.9.5.5 Ontvankelijkheid; geen belang door tegemoetkoming 188
4.9.5.6 Ongegrondverklaring 189
4.9.5.7 Gegrondverklaring 189
4.9.6 Vergoeding griffierecht 190
4.9.7 Vergoeding proceskosten 191
4.9.7.1 Kosten van bezwaar 192
4.9.7.2 Kosten van beroep 193
4.9.7.3 Intrekking van beroep 195
4.9.7.4 Limitatieve handelingen 196
4.9.7.5 Forfaitaire vergoeding 197
4.9.7.6 Bovenforfaitaire vergoeding 198
4.9.8 Schadevergoeding 199
4.9.8.1 Wettelijke schadevergoedingsregeling 199
4.9.8.2 Schadevergoeding overschrijding redelijke termijn 201
4.9.9 Bekendmaking uitspraak 203
4.9.10 Tenuitvoerlegging uitspraak 204
4.9.11 Herziening van uitspraak 204
4.9.12 Herstel van uitspraak 206
4.10 Prejudiciële vragen aan Hoge Raad 207
4.11 Voorlopige voorziening 209

Hoofdstuk 5. Verloop van de procedure in hoger beroep (Koopman) 213
5.1 Hoger beroep in het bestuursprocesrecht 213
5.2 De functies van hoger beroep 213
5.3 De wijze waarop hoger beroep wordt ingesteld 215
5.4 Het object van het hoger beroep 215
5.5 Degenen die hoger beroep kunnen instellen 217
5.6 De eisen die aan het hoger beroepschrift worden gesteld 218
5.7 De schorsende werking van hoger beroep 219
5.8 Inzending van de gedingstukken 219
5.9 Griffierecht in hoger beroep 220
5.10 Het verweerschrift 220
5.11 Incidenteel hoger beroep 221
5.12 Verder verloop van het vooronderzoek; re- en dupliek 224
5.13 De zitting 226
5.14 De uitspraak 227
5.15 Omvang van het geding 227
5.16 Devolutieve werking van het hoger beroep 228
5.17 Inrichting van de uitspraak 231
5.18 Dicta 232
5.19 Herziening 234

Hoofdstuk 6. Het geding in cassatie (Bergman) 235
6.1 Cassatie in belastingzaken 235
6.1.1 Inleiding en taken cassatierechter 235
6.1.2 Wettelijke bepalingen 237
6.1.3 Wet versterking cassatierechtspraak, selectie aan de poort en prejudiciële vragen 238
6.1.4 Aan cassatie onderworpen uitspraken 243
6.1.5 Cassatieberoep belastingzaken Caribische delen van het Koninkrijk 247
6.2 De gronden van cassatie 247
6.2.1 Schending van het recht 247
6.2.2 Verzuim van vormen 250
6.2.3 De motiveringseis 253
6.2.4 Onjuistheden leiden niet steeds tot vernietiging; belang bij aangevoerde klachten 254
6.2.5 Samenvatting; beperktheid van de taak van de cassatierechter 255
6.2.6 Feitelijke oordelen en gemengde oordelen 257
6.2.7 De feitelijke grondslag in cassatie 260
6.2.8 De feitelijke grondslag; uitzonderingen 262
6.2.9 Nova in cassatie 263
6.3 De partijen in cassatie 264
6.4 Indiening van het beroep van het beroep in cassatie 267
6.4.1 Digitaal procederen bij de belastingkamer 267
6.4.2 Termijn voor indiening 267
6.4.3 Vereisten beroepschrift in cassatie; motivering beroepschrift in cassatie 268
6.4.4 Motivering beroepschrift in cassatie 271
6.5 Na indiening van het beroep in cassatie 272
6.5.1 Schorsende werking en voorlopige voorziening 272
6.5.2 Verdere behandeling na ontvangst beroepschrift in cassatie 273
6.5.3 Griffierecht 275
6.5.4 De ontvankelijkheid van het cassatieberoep 277
6.6 Verweerschrift in cassatie; incidenteel beroep in cassatie 279
6.6.1 Verweerschrift in cassatie 279
6.6.2 Incidenteel beroep in cassatie 280
6.7 Conclusies van re- en dupliek; pleidooi of schriftelijk toelichting 282
6.7.1 Conclusies van re- en dupliek 282
6.7.2 Pleidooi of schriftelijke toelichting 283
6.8 Facultatieve conclusie parket bij de Hoge Raad 285
6.9 Bijzondere afdoeningen van het beroep in cassatie 287
6.9.1 Versnelde afdoening van het beroep in cassatie 287
6.9.2 Vereenvoudigde behandeling niet-ontvankelijke cassatieberoepen 288
6.9.3 Afdoening met toepassing van art. 80a Wet RO 288
6.9.4 Intrekking beroep in cassatie 289
6.10 Het arrest 290
6.10.1 Totstandkoming arrest 290
6.10.2 Motivering van het arrest 293
6.10.3 Afdoening met art. 81 Wet RO 295
6.10.4 Het dictum; zelf afdoen of verwijzen 297
6.10.5 Nevenbeslissingen; griffierecht en proceskosten 299
6.10.6 Schadevergoeding 300
6.10.7 Prejudiciële vragen van de Hoge Raad 301
6.10.8 Bekendmaking van het arrest 302
6.11 Cassatie op ambtshalve gronden 303
6.12 Herstel van arresten 305
6.12.1 Herziening van arresten 305
6.12.2 Verbetering van fouten; vervallen verklaren van een arrest 308
6.13 Cassatie in het belang der wet 309
6.14 De behandeling na verwijzing 311

Lijst van bij verkorting aangehaalde literatuur 315

Jurisprudentieregister 327
Trefwoordenregister 357