Zorgvuldig ICT-gebruik

Woord vooraf V
Lijst van boxen XI
Afkortingenlijst XIII

Hoofdstuk 1 Zorgvuldig ICT-gebruik 3
1.1 Inleiding 3
1.2 Korte geschiedenis van de ontwikkelingen in ICT 5
1.3 Wat is zorgvuldig gebruik van ICT? 9
1.4 Zorgvuldig ICT-gebruik en recht 11
1.4.1 Juridische bronnen van zorgvuldig ICT-gebruik 12
1.4.2 Wetten en overeenkomsten 14
1.4.3 Jurisprudentie 17
1.5 Zorgvuldig ICT-gebruik: een balans tussen zakelijk en privégebruik 20
1.5.1 Privé ICT-middelen gebruiken voor je werk 21
1.5.2 Zakelijke ICT-middelen gebruiken voor privézaken 24
1.6 Zorgvuldigheid ICT-gebruik in vogelvlucht 28
Websites 30
Vragen 30

Hoofdstuk 2 Hoe werkt een computer? 33
2.1 Inleiding 33
2.2 De computer 33
2.2.1 Hardware 35
2.2.2 Randapparatuur 38
2.2.3 UEFI 38
2.3 Het besturingssysteem 39
2.3.1 Wat is een besturingssysteem? 39
2.3.2 Besturingssystemen voor computers en mobiele apparaten 40
2.4 Software 41
2.4.1 Wat is software? 42
2.4.2 Software voor computers en mobiele apparaten 43
2.5 Bedreigingen: fouten in software en malware 45
2.5.1 Fouten in software 47
2.5.2 Malware 50
2.5.3 Bekende verspreidingsmethoden van malware 57
2.6 Bescherming van je computer 59
2.6.1 Installeer en update betrouwbare software 60
2.6.2 Gebruik sterke inloggegevens 61
2.6.3 Heb aandacht voor wat je doet 65
Websites 66
Vragen 66

Hoofdstuk 3 Hoe werkt een verbinding met een netwerk? 71
3.1 Inleiding 71
3.2 Netwerken 71
3.2.1 LAN 72
3.2.2 WAN 73
3.2.3 Virtuele netwerken 74
3.2.4 Een bijzonder netwerk: het internet 76
3.3 Netwerkapparatuur 78
3.3.1 Netwerkkaart 79
3.3.2 Switch en router 79
3.3.3 Firewall 81
3.4 Netwerkprotocollen 82
3.4.1 TCP/IP 83
3.4.2 DHCP 85
3.4.3 HTTP/HTTPS 86
3.4.4 FTP/FTPS 87
3.4.5 SMTP 88
3.4.6 DNS 89
3.5 Bedreiging voor netwerken 90
3.5.1 Botnetwerk 90
3.5.2 Man in the Middle 91
3.5.3 Poortscan 93
Websites 93
Vragen 94

Hoofdstuk 4 Zorgvuldig gebruik van applicaties 97
4.1 Inleiding 97
4.2 Zorgvuldig gebruik: volg wetten en gedragsregels 97
4.2.1 Privacyrecht 98
4.2.2 Auteursrecht 103
4.2.3 Strafrecht 106
4.3 Zorgvuldig gebruik van standaardapplicaties 107
4.3.1 E-mail 107
4.3.2 Tekstverwerkings- en presentatieprogramma’s 114
4.4 Zorgvuldig gebruik van social media 117
4.4.1 Gedraag je als professional 118
4.4.2 Wees bewust van de inhoud van een bericht 121
4.4.3 Bepaal met wie je het bericht wilt delen 122
Websites 125
Vragen 125

Hoofdstuk 5 Zorgvuldig ICT-gebruik: handvatten voor de praktijk 129
5.1 Inleiding zorgvuldig ICT-gebruik 129
5.2 Zorgvuldig gebruik van ICT-middelen 129
5.3 Zorgvuldig gebruik van internet 134
5.4 Zorgvuldig gebruik van applicaties 138
5.5 Samenvatting: zorgvuldig ICT-gebruik in vogelvlucht 141

Hoofdstuk 6 Achter de schermen: over surveillance en privacy 147
6.1 Inleiding 147
6.2 Het belang van data; kansen en bedreigingen 148
6.3 Wie verzamelen welke data? 152
6.3.1 Overheid 152
6.3.2 Commerciële partijen 153
6.3.3 Publiek private samenwerking 155
6.4 Verzamelen: hoe wordt deze data verkregen? 156
6.4.1 Vragen 156
6.4.2 Volgen: trackers 159
6.4.3 Koppelen van accounts en data 163
6.4.4 Inzage en verbeteren van data 165
6.5 Analyseren: van data naar profielen 167
6.5.1 Het maken van profielen 168
6.5.2 Hoe betrouwbaar zijn deze profielen? 169
6.6 Gebruik: met profielen voorspellen en sturen op gedrag 173
6.7 Waarden in het geding 177
6.7.1 Autonomie 177
6.7.2 Privacy 180
6.7.3 Discriminatie 181
6.7.4 Onschuld presumptie 181
6.8 Wat kunnen we doen? 182
6.8.1 Bewustwording 182
6.8.2 Wat kun je zelf doen? 183
6.8.3 Wat kunnen we samen doen? 184

Hoofdstuk 7 Zorgvuldig ICT-gebruik en recht 193
7.1 Inleiding 193
7.2 Arbeidsrecht 194
7.2.1 Inleiding en kernbegrippen 194
7.2.2 Aansprakelijkheid tegenover derde door fout werknemer 194
7.2.3 Gezag van de werkgever 195
7.2.3.1 Arbeidsovereenkomst 195
7.2.3.2 Instructierecht 196
7.2.3.3 Nadere invulling van de overeenkomst 196
7.2.4 Goed werkgever- en werknemerschap 196
7.2.5 Arbeidsrecht in de praktijk 198
7.3 Privacyrecht 202
7.3.1 Inleiding en kernbegrippen 202
7.3.2 Verwerking van persoonsgegevens 203
7.3.3 Verplichtingen van verwerkingsverantwoordelijke en verwerker 206
7.3.3.1 Algemene verplichtingen 206
7.3.3.2 Verplichtingen die in bepaalde gevallen van toepassing zijn 208
7.3.4 Rechten van de betrokkene 211
7.3.5 Handhaving en toezicht 213
7.3.6 Privacy in de praktijk 214
7.4 Auteursrecht 216
7.4.1 Inleiding en kernbegrippen 216
7.4.2 Maker 217
7.4.3 Werk 219
7.4.4 Inhoud van het auteursrecht: exploitatie en persoonlijkheidsrechten 220
7.4.4.1 Openbaar maken & verveelvoudigen 221
7.4.4.2 Persoonlijkheidsrechten 223
7.4.4.3 Portretrecht 224
7.4.4.4 Bijzondere bepalingen betreffende computerprogramma’s 225
7.4.5 Beschermingsomvang: inbreuk en beperkingen 225
7.4.6 Handhaving en toezicht 228
7.4.7 Auteursrecht in de praktijk 228
7.5 Strafrecht 231
7.5.1 Inleiding en kernbegrippen 231
7.5.2 Strafbare feiten 232
7.5.2.1 Computervredebreuk 232
7.5.2.2 Verstikkingsaanval 234
7.5.2.3 Aftappen 235
7.5.2.4 Vernieling 236
7.5.3 Opsporingsbevoegdheden 238
7.5.4 Handhaving en toezicht 239
7.5.5 Strafrecht in de praktijk 239

Voorbeeld Scareware 243
Verklarende woordenlijst 245
Bronnenlijst 247
Trefwoordenregister 251