Familierecht

1 Inleiding 21
Wendy Schrama
1.1 Onderscheid personen- en familierecht 21
1.2 Bronnen van personen- en familierecht 21
1.3 Aard van het personen- en familierecht 22
1.4 Rechtsontwikkeling in het personen- en familierecht 23
1.5 Opzet van dit boek 24
1.6 Enige algemene familierechtelijke literatuur 25

2 Europees en internationaal familierecht 27
Katharina Boele-Woelki
2.1 Inleiding 27
2.2 Mensenrechten en familierecht 27
2.3 Familierecht in Europa 29
2.4 Internationale familierelaties 30
2.5 Europese verordeningen 31
2.6 Verdragen 33
2.7 Commune Nederlandse regels 34
2.8 IPR-rechtsbronnen 34
2.9 Vragen voor de toekomst 37
2.10 Literatuur 38

3 Procesrecht 41
Lieke Coenraad
3.1 Inleiding 41
3.2 Kenmerken en beginselen 41
3.3 Belangrijke ontwikkelingen 43
3.4 Internationaal recht 47
3.5 Bronnen van het familieprocesrecht 48
3.5.1 Inleiding 48
3.5.2 Andere zaken dan scheidingszaken 49
3.5.3 Scheidingszaken 50
3.6 De rechter 50
3.6.1 Toegang tot de rechter 50
3.6.2 Bevoegdheid rechter 52
3.6.3 Organisatie en bezetting 53
3.6.4 Regierechter in familiezaken 53
3.7 Procesverloop bij familiezaken anders dan scheiding 54
3.7.1 Inleiding 54
3.7.2 Procesverloop bij zaken zonder tegenspraak 54
3.7.3 Procesverloop bij zaken op tegenspraak 55
3.7.3.1 Belanghebbende 55
3.7.3.2 Procesverloop 57
3.7.4 Horen van kinderen 60
3.7.5 Bewijsrecht 62
3.7.6 Beschikking 63
3.8 Procesverloop van scheidingszaken 64
3.8.1 Inleiding 64
3.8.2 Scheiding op gemeenschappelijk verzoek 64
3.8.2.1 Procesverloop 64
3.8.2.2 Beschikking 66
3.8.3 Scheiding op eenzijdig verzoek (op tegenspraak) 66
3.8.3.1 Procesverloop 66
3.8.3.2 Voorlopige voorzieningen 66
3.8.3.3 Schriftelijke ronde 67
3.8.3.4 Mondelinge behandeling 67
3.8.3.5 Horen van het kind 68
3.8.3.6 Bewijsrecht 68
3.8.3.7 Beschikking 68
3.9 Vragen voor de toekomst 68
3.10 Literatuur 70

4 Personenrecht 73
Kees Blankman
4.1 Inleiding 73
4.2 Algemene bepalingen 73
4.2.1 Vrijheid en geen persoonlijke dienstbaarheden 73
4.2.2 Rechten van ongeboren kind 73
4.2.3 Verwantschap 74
4.3 Naamrecht 75
4.3.1 Inleiding en kenmerken 75
4.3.2 Belangrijke ontwikkelingen 76
4.3.3 Internationaal recht 76
4.3.4 Verkrijgen en wijzigen voornaam 77
4.3.5 Verkrijgen achternaam 78
4.3.6 Wijzigen achternaam 80
4.3.7 Voeren van de naam van een ander 81
4.3.8 Vragen voor de toekomst 81
4.4 Woonplaats 82
4.4.1 Inleiding 82
4.4.2 Werkelijke woonplaats 82
4.4.3 Gekozen woonplaats 83
4.5 Burgerlijke stand 84
4.5.1 Inleiding 84
4.5.2 Ambtenaar van de Burgerlijke Stand 85
4.5.3 Registers en akten 86
4.5.4 Transseksualiteit 87
4.6 Afwezigheid en vermissing 89
4.6.1 Inleiding 89
4.6.2 Afwezigheidsbewind 90
4.6.3 Vermissing 91
4.7 Literatuur 95

5 Meerderjarigenbescherming 97
Kees Blankman
5.1 Inleiding 97
5.2 Kenmerken en beginselen 98
5.3 Belangrijke ontwikkelingen 99
5.4 Rechtsgevolgen en de verhouding tot andere rechtsgebieden 100
5.5 Alternatieven voor curatele, beschermingsbewind en mentorschap 101
5.6 Internationaal recht 102
5.7 Totstandkoming van de beschermingsmaatregelen 104
5.7.1 Grond en instelling van de maatregelen 104
5.7.2 De kring van verzoekers 104
5.7.3 Provisioneel bewind 107
5.7.4 Benoeming van de curator, bewindvoerder en mentor 108
5.7.5 Kwaliteitseisen voor professionele vertegenwoordigers 110
5.7.6 Procesrecht, aanvang en artikel 1:384 BW 111
5.8 Werking van de beschermingsmaatregel 113
5.8.1 Gevolgen voor de meerderjarige en derden 113
5.8.1.1 Inleiding 113
5.8.1.2 Gevolgen van de curatele 114
5.8.1.3 Gevolgen van het beschermingsbewind 116
5.8.1.4 Gevolgen van het mentorschap 120
5.8.2 Taken en bevoegdheden van curator, bewindvoerder en mentor 122
5.8.2.1 Algemeen 122
5.8.2.2 Taken en bevoegdheden van de bewindvoerder 123
5.8.2.3 Taken en bevoegdheden van de mentor 126
5.8.3 Registratie en publicatie 127
5.9 Toezicht, ontslag en einde 128
5.9.1 Toezicht door de kantonrechter en beloning 128
5.9.2 Einde taak curator, bewindvoerder en mentor en einde maatregel 131
5.10 Vragen voor de toekomst 133
5.11 Literatuur 134

6 Aangaan van huwelijk en geregistreerd partnerschap 135
Masha Antokolskaia
6.1 Inleiding 135
6.2 De betekenis van het huwelijk 136
6.3 Belangrijke ontwikkelingen 138
6.4 De rechtsgevolgen van het huwelijk 139
6.5 Internationaal kader 140
6.6 Het aangaan van een huwelijk 140
6.6.1 Onderscheid absolute en relatieve vereisten 140
6.6.2 De absolute inwendige huwelijkse vereisten 140
6.6.3 De relatieve inwendige huwelijkse vereisten 142
6.6.4 De uitwendige huwelijkse vereisten (vormvoorschriften) 143
6.7 Stuiting van het huwelijk 144
6.7.1 Voorwaarden 144
6.7.2 Kring van verzoekers 144
6.8 Voltrekking van het huwelijk 145
6.9 Nietigverklaring van het huwelijk 146
6.9.1 Inleiding 146
6.9.2 Gronden 147
6.9.3 Kring van verzoekers 147
6.9.4 Gevolgen 148
6.10 Het geregistreerd partnerschap 148
6.10.1 De betekenis van het geregistreerd partnerschap 148
6.10.2 Overeenkomsten en verschillen tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap 150
6.11 Vragen voor de toekomst 151
6.12 Literatuur 151

7 Huwelijksvermogensrecht 153
Bart Breederveld
7.1 Inleiding 153
7.2 Kenmerken en beginselen 154
7.3 Belangrijke ontwikkelingen 154
7.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 155
7.5 Internationaal recht 155
7.6 De rechten en verplichtingen van echtgenoten 156
7.6.1 Inleiding 156
7.6.2 Kosten van de huishouding 157
7.6.3 De kosten ten behoeve van de gewone gang van de huishouding 159
7.7 Gezinsbeschermende bepalingen: toestemmingsvereiste voor bepaalde rechtshandelingen 159
7.7.1 Overeenkomsten betreffende de echtelijke woning en inboedel (art. 1:88 lid 1 sub a BW) 160
7.7.2 Giften (art. 1:88 lid 1 sub b BW) 160
7.7.3 Zekerheidsstellingen ten behoeve van schulden van een derde (art. 1:88 lid 1 sub c BW) 161
7.7.4 Koop op afbetaling (art. 1:88 lid 1 sub d BW) 162
7.7.5 Vervangende toestemming 162
7.7.6 Het ontbreken van toestemming 163
7.8 Het bestuur 163
7.8.1 Bestuur over de eigen goederen van de echtgenoten 163
7.8.2 Het overlaten van het bestuur aan de andere echtgenoot 164
7.8.3 Overschrijding bestuursbevoegdheid 165
7.9 De gemeenschap van goederen 166
7.9.1 Inleiding 166
7.9.2 De omvang van de gemeenschap 167
7.9.3 Het oude stelsel van de algehele gemeenschap van goederen 168
7.9.4 Bewijsregel 169
7.10 Erfrechtelijke verkrijgingen en giften 169
7.10.1 Erfrechtelijke verkrijgingen 169
7.10.2 Giften 170
7.10.3 Insluitingsclausule en uitsluitingsclausule 170
7.10.4 Schulden 171
7.10.5 Vruchten 171
7.11 Verknochte goederen en schulden 171
7.11.1 Verknochte goederen 171
7.11.2 Wanneer verknochtheid 172
7.11.3 Uitwerking van het criterium in de rechtspraak 173
7.11.4 Voortgezette verknochtheid? 174
7.11.5 Verknochte schulden 174
7.12 Zaaksvervanging en vergoedingsrechten 175
7.13 De eigen onderneming 176
7.14 Het bestuur over gemeenschapsgoederen 177
7.14.1 Bestuursbevoegdheid van echtgenoten 177
7.14.2 Beroeps- en bedrijfsmiddelen 178
7.15 Aansprakelijkheid, verhaal en draagplicht van schulden 179
7.15.1 Aansprakelijkheid 179
7.15.2 Verhaal 179
7.15.3 Draagplicht 181
7.16 Ontbinding van de gemeenschap 182
7.16.1 Ontbinding van rechtswege 182
7.16.2 Werking tegenover derden 183
7.16.3 Gevolgen van de ontbinding 184
7.16.4 Aansprakelijkheid en verhaal door schuldeisers 186
7.17 Afstand van de gemeenschap 187
7.18 Opheffing van de gemeenschap van goederen 188
7.19 Huwelijkse voorwaarden 189
7.19.1 Inleiding 189
7.19.2 Vereisten 190
7.19.3 Werking tegenover derden 190
7.19.4 Uitgesloten of beperkte gemeenschap 191
7.20 Verrekenstelsels 192
7.20.1 Inleiding 192
7.20.2 Finaal verrekenbeding 192
7.20.3 Beperkt finaal verrekenbeding 193
7.20.4 Het periodiek verrekenbeding 194
7.20.5 Het niet uitgevoerde periodiek verrekenbeding 195
7.21 Wettelijke regeling verrekenbedingen 195
7.21.1 Inleiding 195
7.21.2 Het niet nagekomen verrekenbeding 196
7.21.3 Peildatum 197
7.21.4 Omvang verrekenplicht 198
7.21.5 In een onderneming achtergebleven winsten 199
7.21.6 Rechtspraak 199
7.22 Vergoedingsrechten 200
7.22.1 Inleiding 200
7.22.2 Omvang vergoedingsrecht 201
7.22.3 Afwijking van hoofdregel 203
7.23 Vragen voor de toekomst 204
7.24 Literatuur 204

8 Einde van huwelijk en geregistreerd partnerschap 207
Masha Antokolskaia
8.1 Inleiding 207
8.2 Kenmerken en beginselen 208
8.3 Belangrijke ontwikkelingen 209
8.4 Rechtsgevolgen van het einde van een formele relatie 211
8.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 212
8.6 Internationaal recht 212
8.7 Echtscheiding 213
8.7.1 Echtscheidingsgronden 213
8.7.2 Pensioenverweer 217
8.7.3 Tijdstip van ontbinding van het huwelijk 218
8.7.4 Gevolgen van de echtscheiding 218
8.8 Scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na
scheiding van tafel en bed 218
8.8.1 Scheiding van tafel en bed 218
8.8.2 Ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed 219
8.9 Einde van het geregistreerd partnerschap 219
8.9.1 Beëindiging van het geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden 219
8.9.2 Ontbinding van het geregistreerd partnerschap op eenzijdig verzoek 220
8.10 Vragen voor de toekomst 220
8.11 Literatuur 221

9 Ongehuwd samenleven 223
Wendy Schrama
9.1 Inleiding 223
9.2 Kenmerken en beginselen 223
9.3 Belangrijke ontwikkelingen 224
9.4 De rechtsgevolgen van het ongehuwd samenleven 225
9.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 226
9.6 Internationaal recht 226
9.7 Vermogensrechtelijke positie van ongehuwde samenlevers 227
9.7.1 Problemen bij een scheiding 227
9.7.2 Samenlevingscontracten 229
9.7.2.1 Nut van een contract 229
9.7.2.2 Problemen met een contract 230
9.8 Goederenrechtelijke afwikkeling na scheiding 230
9.8.1 Inleiding 230
9.8.2 Processuele functie van bezit 231
9.9 Verbintenisrechtelijke afwikkeling na scheiding 233
9.9.1 Inleiding 233
9.9.2 Contractuele grondslagen 234
9.9.3 Geen contract: andere grondslagen 236
9.10 Vragen voor de toekomst 238
9.11 Literatuur 239

10 Afstammingsrecht 241
Wendy Schrama
10.1 Inleiding 241
10.2 Kenmerken en beginselen 242
10.3 Belangrijke ontwikkelingen 242
10.4 De rechtsgevolgen van afstamming 244
10.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden (adoptie en gezag) 244
10.6 Internationaal recht 245
10.7 Vestigen van afstamming van de vader 246
10.7.1 Inleiding 246
10.7.2 Wettelijke terminologie voor vaders 246
10.7.3 Vader door formele relatie met de geboortemoeder 247
10.7.4 Vader door erkenning 248
10.7.4.1 Aard van erkenning 248
10.7.4.2 Voorwaarden voor erkenning 248
10.7.4.3 Vervangende toestemming voor erkenning 249
10.7.4.4 Werking van erkenning 251
10.7.5 Vader door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap 251
10.7.5.1 Inhoud gerechtelijke vaststelling 251
10.7.5.2 Voorwaarden voor gerechtelijke vaststelling 252
10.7.5.3 Gevolgen van gerechtelijke vaststelling 253
10.7.6 Vader door adoptie 254
10.8 Vestigen van moederschap 254
10.8.1 Inleiding 254
10.8.2 Ingrijpende aanpassing van het afstammingsrecht 254
10.8.3 Moeder door geboorte 256
10.8.4 Moeder door een formele relatie met de geboortemoeder 256
10.8.5 Moeder door erkenning (art. 1:198 lid 1 onder c BW) 258
10.8.6 Moeder door gerechtelijke vaststelling van het moederschap (art. 1:198 lid 1 onder d BW) 259
10.9 Het verbreken van afstammingsbanden 259
10.9.1 Inleiding 259
10.9.2 Het ontkennen van huwelijks ouderschap
(art. 1:200/1:202a en b BW) 260
10.9.2.1 Ontkennen van vaderschap 260
10.9.2.2 Ontkennen van moederschap 262
10.9.3 Vernietiging van erkenning 263
10.9.3.1 Vernietiging van erkenning gedaan door de man 263
10.9.3.2 Vernietiging van erkenning gedaan door de meemoeder 265
10.10 Bijzondere curator (art. 1:212 BW) 266
10.11 Het recht op afstammingskennis 266
10.11.1 Inleiding 266
10.11.2 Rechtspraak van het EHRM 267
10.11.3 Nederlandse rechtspraak 267
10.11.4 Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting 268
10.12 Vragen voor de toekomst 268
10.13 Literatuur 270

11 Adoptierecht 273
Wendy Schrama
11.1 Inleiding 273
11.2 Kenmerken en beginselen 274
11.3 Belangrijke ontwikkelingen 275
11.4 De rechtsgevolgen van adoptie 275
11.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 276
11.6 Internationaal recht 276
11.7 Voorwaarden voor adoptie 277
11.7.1 Algemene aspecten 277
11.7.2 Samenwoon- en verzorgingstermijnen 277
11.7.3 Het kennelijk belang van het kind 279
11.7.4 Andere voorwaarden 280
11.8 Gevolgen van adoptie 282
11.9 Herroeping van adoptie en de gevolgen 283
11.10 Vragen voor de toekomst 283
11.11 Literatuur 283

12 Minderjarigheid 285
Kees Blankman
12.1 Inleiding 285
12.2 Kenmerken en beginselen 285
12.3 Belangrijke ontwikkelingen 287
12.4 Rechtgevolgen en de verhouding tot andere rechtsgebieden 288
12.5 Internationaal recht 289
12.6 Minderjarigheid en handelingsonbekwaamheid 290
12.7 Raad voor de Kinderbescherming en gezagsregister 291
12.8 Vragen voor de toekomst 291
12.9 Literatuur 292

13 Gezag 293
Masha Antokolskaia, Wendy Schrama & Geeske Ruitenberg
13.1 Inleiding 293
13.2 Kenmerken en beginselen 293
13.3 Belangrijke ontwikkelingen 295
13.4 De rechtsgevolgen van gezag 296
13.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 297
13.6 Internationaal recht 297
13.7 Inhoud van gezag 298
13.7.1 Gezag ten aanzien van de persoon van de minderjarige 298
13.7.2 Bewind over het vermogen van de minderjarige 299
13.7.3 Wettelijk vertegenwoordiger 299
13.8 Verkrijging van ouderlijk gezag 300
13.8.1 Algemene aspecten 300
13.8.2 Verkrijging van gezag door de geboortemoeder 302
13.8.3 Verkrijging van het gezamenlijke gezag door de ouders in een formele relatie 302
13.8.4 Verkrijging van het gezamenlijke gezag door de ouders zonder formele relatie 303
13.8.5 Verkrijging gezamenlijk gezag van een ouder en een niet-ouder 305
13.9 Verandering van bestaand ouderlijk gezag 306
13.9.1 Inleiding 306
13.9.2 Verandering van gezag na een scheiding van de ouders 306
13.9.3 Verandering van gezag na overlijden van (een van) de ouders 307
13.10 Voogdij 308
13.10.1 Inleiding 308
13.10.2 Verschillen tussen voogdij en ouderlijk gezag 308
13.10.3 Verkrijging van de voogdij 308
13.11 Vragen voor de toekomst 309
13.12 Literatuur 311

14 Ouderschap na scheiding, omgang en informatie 313
Masha Antokolskaia, Wendy Schrama & Geeske Ruitenberg
14.1 Inleiding 313
14.2 Kenmerken en beginselen 314
14.3 Belangrijke ontwikkelingen 314
14.4 Internationaal recht 316
14.5 Ouders met en zonder gezamenlijk gezag 316
14.5.1 Ouders met gezamenlijk gezag 316
14.5.2 Ouders zonder gezag 317
14.6 Het ouderschapsplan 317
14.6.1 Inleiding 317
14.6.2 Het ouderschapsplan bij de ontbinding van een formele relatie 318
14.6.3 Het ouderschapsplan bij de ontbinding van een informele relatie 319
14.6.4 Inhoud en toetsing van het ouderschapsplan 319
14.7 Verdeling van zorg- en opvoedingstaken na scheiding 320
14.7.1 Gelijkwaardig ouderschap 320
14.7.2 Geschillen 321
14.7.3 Verhuizing en ontvoering 322
14.8 Contact en omgang 323
14.8.1 Inleiding 323
14.8.2 Anderen dan juridische ouders 324
14.8.3 Ontzeggingsgronden voor contact/omgang 325
14.8.4 Problemen bij de nakoming van contact- en omgangsregelingen 325
14.9 Informatie en consultatie 328
14.9.1 Informatie en consultatie 328
14.9.2 Informele rechtsingang voor het kind 329
14.10 Vragen voor de toekomst 329
14.11 Literatuur 331

15 Kinderbeschermingsmaatregelen 333
Caroline Forder
15.1 Inleiding 333
15.2 Kenmerken en beginselen 334
15.3 Wetgeving waarin kinderbeschermingsmaatregelen zijn geregeld 334
15.4 De rechtsgevolgen van kinderbeschermingsmaatregelen 335
15.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 335
15.6 Internationaal recht 336
15.6.1 De negatieve verplichting om niet in te grijpen 336
15.6.2 De positieve verplichtingen die ontstaan na ingrijpen in het gezin 338
15.6.3 De uit het EVRM voortvloeiende procesrechtelijke bescherming 339
15.7 Instanties, personen en instellingen van de kinderbescherming 342
15.7.1 De kinderrechter 342
15.7.2 Het college van B&W van de gemeente 342
15.7.3 De Raad voor de Kinderbescherming 343
15.7.4 Het Openbaar Ministerie 344
15.7.5 Een gecertificeerde instelling 345
15.7.6 Stichting Nidos 345
15.7.7 Jeugdhulpaanbieder 345
15.7.8 Veilig thuis 346
15.7.9 Burgemeester 347
15.7.10 Pleegzorgaanbieder, pleegouder en pleegoudervoogd 347
15.7.11 De minderjarige van 12 jaar of ouder 348
15.7.12 Een niet-ouderverzorger van het kind 349
15.8 Ondertoezichtstelling 349
15.8.1 Ondertoezichtstelling en voorwaarden 349
15.8.2 Een tijdelijke maatregel 352
15.8.3 Inhoud van de ondertoezichtstelling 352
15.8.4 Rechtsmiddelen 353
15.9 Voorlopige ondertoezichtstelling: acute en ernstige bedreiging 354
15.10 Uithuisplaatsing 355
15.10.1 Algemene aspecten van uithuisplaatsing 355
15.10.2 Hoe ouder en kind recht hebben op contact met elkaar 356
15.10.3 Overheveling gezag bij uithuisplaatsing 357
15.10.4 Einde van de uithuisplaatsing 357
15.10.5 Toezicht op de beslissingen van de gecertificeerde instelling 358
15.11 Rechtsbescherming van pleegouders 358
15.11.1 Pleegouders 358
15.11.2 Verbetering positie ots-pleegouder 359
15.12 Gesloten jeugdhulp 359
15.13 Beëindiging van gezag 361
15.14 Schorsing van gezag 362
15.15 Voorlopige voogdij 362
15.16 Vragen voor de toekomst 363
15.17 Literatuur 364

16 Partneralimentatie 367
Naomi Spalter
16.1 Inleiding 367
16.2 Kenmerken en beginselen 368
16.3 Belangrijke ontwikkelingen 369
16.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 369
16.5 Internationaal recht 370
16.6 Recht op partneralimentatie 371
16.6.1 Grondslag voor partneralimentatie 371
16.6.2 Afspraken 372
16.6.3 Vaststelling door de rechter 373
16.6.4 Wettelijke maatstaven 373
16.6.5 Behoefte 374
16.6.6 Redelijkerwijs te verwerven inkomen 374
16.6.7 Niet-financiële factoren 376
16.6.8 Niet-financiële factoren: wangedrag 376
16.7 Hoogte van de partneralimentatie 377
16.7.1 Tremanormen 377
16.7.2 Draagkracht 378
16.8 Duur van partneralimentatie 380
16.8.1 Nieuwe wet 380
16.8.2 Hoofdregel 381
16.8.3 Uitzonderingstermijnen 382
16.8.4 Samenloop 384
16.8.5 Termijnen (oud recht) 384
16.8.6 Afspraken over de duur en verkorting door de rechter 386
16.8.7 Verlengde onderhoudsplicht 387
16.9 Wijziging van partneralimentatie 388
16.9.1 Wijziging 388
16.9.2 Wijziging van de hoogte 389
16.9.3 Wijziging van de duur 389
16.10 Einde van partneralimentatie door overlijden of nieuw huwelijk of daarmee gelijkgestelde samenwoning 390
16.11 Inning van partneralimentatie 392
16.12 Partneralimentatie en bijstand 392
16.13 Vragen voor de toekomst 393
16.14 Literatuur 394

17 Kinderalimentatie 395
Merel Jonker
17.1 Inleiding 395
17.2 Kenmerken en beginselen 395
17.3 Belangrijke ontwikkelingen 396
17.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 397
17.5 Internationaal recht 399
17.6 Onderhoudsgerechtigden 399
17.6.1 Inleiding 399
17.6.2 Minderjarigen 399
17.6.3 Jongmeerderjarigen 400
17.6.4 Meerderjarige kinderen vanaf 21 jaar 401
17.6.5 Voorrangsregeling bij meerdere onderhoudsgerechtigden 401
17.7 Onderhoudsplichtigen 402
17.7.1 Inleiding 402
17.7.2 Juridische ouders 402
17.7.3 Verwekker en instemmende levensgezel 402
17.7.4 Positie van de donor 402
17.7.5 Stiefouders 403
17.7.6 Gezagdrager en voogd 404
17.7.7 Samenloop van onderhoudsplichten 404
17.8 Vaststelling onderhoudsbijdrage 406
17.8.1 Omvang van de onderhoudsbijdrage 406
17.8.2 Behoefte 406
17.8.3 Draagkracht 408
17.8.4 Draagkrachtvergelijking 409
17.8.5 Zorgkorting 410
17.8.6 Aanvaardbaarheidstoets 410
17.9 Wijziging en indexering 411
17.9.1 Inleiding 411
17.9.2 Wijziging van een overeenkomst 412
17.9.3 Wijziging van een rechterlijke uitspraak 412
17.9.4 Indexering 412
17.10 Inning onderhoudsbijdrage 413
17.10.1 Betaling aan gerechtigde 413
17.10.2 LBIO 413
17.11 Vragen voor de toekomst 414
17.12 Literatuur 415

18 Erfrecht 417
Wilbert Kolkman
18.1 Inleiding 417
18.2 Kenmerken en beginselen 417
18.2.1 Rechtszekerheid en rechtsbescherming 417
18.2.2 Onderscheid testamentair en versterferfrecht 418
18.2.3 Erfopvolging; de saisine 418
18.2.4 Onwaardigheid 419
18.3 Belangrijke ontwikkelingen 419
18.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 421
18.5 Internationaal recht 422
18.6 Erfgenaamschap 423
18.6.1 Zuivere aanvaarding 423
18.6.2 Beneficiaire aanvaarding 425
18.6.3 Verwerping 426
18.6.4 Verklaring van erfrecht en volmacht 427
18.7 Volgorde van erfopvolging 428
18.8 Wettelijke verdeling 430
18.9 Uiterste wil (vorm) 432
18.10 Uiterste wil (inhoud) 435
18.10.1 Erfstelling 435
18.10.2 Onterving 435
18.10.3 Legaat 436
18.10.4 Last 437
18.10.5 Verboden beschikkingen 437
18.11 Uiterste wil (uitleg) 438
18.12 Legitieme portie 439
18.12.1 Algemene opmerkingen 439
18.12.2 Berekening legitieme portie 440
18.13 Andere wettelijke rechten 442
18.13.1 Voortgezet woonrecht 442
18.13.2 Verzorgingsvruchtgebruik 443
18.13.3 Sommen ineens 444
18.13.4 Overnamerecht 445
18.14 Executele, bewind en vereffening 446
18.14.1 Executele 446
18.14.2 Bewind 448
18.14.3 Wettelijke vereffening 449
18.15 Verdeling van de nalatenschap 451
18.16 Procesrecht 452
18.17 Vragen voor de toekomst 454
18.18 Literatuur 455

19 Jeugdstrafrecht 457
Ido Weijers
19.1 Inleiding 457
19.2 Bronnen van het jeugdstrafrecht 457
19.3 Aard van het jeugdstrafrecht 458
19.4 Rechtsontwikkeling in het jeugdstrafrecht 459
19.4.1 De Kinderwetten (1905) 459
19.4.2 Kinderrechten 461
19.4.3 Verharding 461
19.5 Verhouding tot het kinderrechtenverdrag 462
19.5.1 Directe werking Kinderrechtenverdrag? 464
19.6 Internationaal recht 465
19.7 Raad voor de Kinderbescherming 467
19.8 Sancties en procedures 468
19.9 Leeftijdsgrenzen 472
19.10 Verhoor 473
19.11 De positie van de ouders 476
19.12 Vragen voor de toekomst 478
19.13 Literatuur 479

Trefwoordenregister 481