Zingeving is een primaire levensbehoefte - Robert Coppenhagen: Mensen gaan stralen als ze hun lang gekoesterde plannen uitvoeren

Een paar keer in zijn leven heeft Robert Coppenhagen het roer drastisch omgegooid. Daar heeft hij geen spijt van. Integendeel. Na elk keerpunt ging zijn bloed weer stromen, maar ook dat van mensen in zijn omgeving. Over zijn eigen ervaringen en die van anderen, maar vooral ook over de manier waarop mensen hun plan werkelijkheid kunnen laten worden schreef hij het door Scriptum uitgegeven boek 'Altijd al iets van plan? Doe het dan!' Vier persoonlijke keerpunten beschrijft Coppenhagen in zijn boek. Kort samengevat gaat het om de volgende vier gebeurtenissen. De eerste speelt zich af in 1978, toen de negentienjarige Coppenhagen besloot om toch auditie te doen bij een theaterschool in Engeland, ofschoon hij de ziekte Pfeiffer onder de leden had. Hij werd aangenomen. Drie maanden later, toen hij was uitgeziekt, kon hij daar aan zijn opleiding beginnen. Het tweede keerpunt was een aantal jaren later, toen hij besloot te breken met de School voor Filosofie, die tot dan toe een zeer belangrijke plaats in zijn leven had ingenomen maar waar hij zich steeds minder thuis was gaan voelen. Het derde keerpunt was het moment dat hij besloot uit het familiebedrijf te stappen, een internationaal opererende handelszaak in kralen en bijouterieonderdelen. Omdat het niet goed ging met zijn ouders die het bedrijf leidden, was hij aan het begin van zijn toneelcarrière alsnog in de zaak gestapt. Toen hij besloot te stoppen, had hij er twaalf jaar gewerkt, de laatste acht als directeur. Het vierde keerpunt is nog niet zo lang geleden. Coppenhagen werkte toen al weer een groot aantal jaren als organisatieadviseur bij Kern Konsult in Bussum, op het moment dat hij besloot een al lang sluimerende wens te realiseren en een boek te gaan schrijven. Wat hij tijdens workshops, lezingen en colleges over 'visie en verbinding bij verandering' vertelde, stelde hij zo voor een breder publiek beschikbaar. 'Creatieregie', eveneens bij Scriptum verschenen, was een succesvol managementboek dat een goede pers kreeg en waarop hij vele reacties ontving. Wie als buitenstaander naar deze vier besluiten kijkt, valt het op dat Coppenhagen in twee gevallen (de toneelschool en het boek) werd aangetrokken door een nieuw perspectief: de pull-factor was doorslaggevend. Bij zijn beslissingen te stoppen met de School voor Filosofie en het familiebedrijf was er vooral onvrede met de bestaande situatie die hem een zetje gaf: bij die besluiten gaf de push-factor de doorslag. De vraag dringt zich op of het iets uitmaakt of je wordt aangetrokken danwel wordt weggeduwd. Coppenhagen daarover: "De overeenkomst tussen beide situaties vind ik het belangrijkste en die is dat je gaat doen wat je te doen hebt. Maar het is relatief makkelijker het roer om te gooien, wanneer je door iets wordt 'aangetrokken' dan wanneer je wordt 'afgestoten'. Maar dat betekent niet dat je moet blijven zitten wanneer je het gevoel dat wat je doet niet klopt. Soms is het nodig eerst ruimte te creëren voordat je weet wat je wél wilt." Hij ontmoet veel mensen die het graag over een andere boeg zouden willen gooien, omdat ze het gevoel hebben dat het niet klopt wat ze doen. Hij heeft geen cijfers, maar het aantal mensen dat 'altijd al iets van plan' is, is groot. Coppenhagen: "De vraag stellen of het wel zinvol en passend is wat je doet, heeft tegenwoordig niet zozeer met een midlife crisis te maken. Mensen van amper dertig stellen zich die vraag al." Dat komt omdat er omstreeks je dertigste een eind komt aan de zogenaamde ervaringsfase. In die eerste fase drink je als het ware het leven in, wil je de meest uiteenlopende dingen meemaken en ontdekken wat je kunt. Tussen de dertig en zestig belanden mensen in de zogeheten zingevingfase en vragen ze zich af wat hun werk daadwerkelijk voor hen betekent, welke zin het heeft. "Vroeger was zingeving luxe, maar nu is het een primaire levensbehoefte", meent Coppenhagen. "Zoals vroeger iemand van een jaar of vijftig, zestig 'oud' was, is het nu een leeftijd waarop mensen graag hun leven nog eens een zwiep geven en een totale ommekeer bewerkstelligen." Gehoor geven aan je diepste verlangen is volgens Coppenhagen belangrijk. Waarom? "Ik ben zelf een paar keer helemaal opnieuw begonnen en heb toen gemerkt dat je dan gedwongen wordt alles uit je tas te halen wat er in zit. Je wordt helemaal op jezelf teruggeworpen, maar tegelijk merk je dat je meer bagage bij je draagt dan je had gedacht. Als mensen lang gekoesterde wensen realiseren, gaan ze weer stralen." Ook om een andere reden vindt Coppenhagen het belangrijk dat mensen nieuwe dingen aanpakken. Coppenhagen: "Als je te lang hetzelfde doet, ga je in kringetjes ronddraaien. Nieuwelingen bezien dingen altijd op een frisse manier, terwijl de blik van de blijvers zich op een gegeven moment vernauwt. Om die reden profiteren mensen in je omgeving er ook vaak van wanneer jij je plannen ten uitvoer brengt." Daarnaast heeft Coppenhagen het gevoel dat het zonde is om niet te doen waar je het meest naar verlangt. Je leven is voorbij, voordat je het weet. "Bovendien gaat het steeds sneller als je ouder wordt", ervaart Coppenhagen. Om lezers te inspireren gaf hij, naast zijn eigen ervaring, voorbeelden van andere mensen die een ommekeer in hun leven hebben bewerkstelligd. Zoals Jeroen Krabbé, die al een gevierd acteur was toen hij besloot een lang gekoesterde jeugdwens in vervulling te laten gaan door een opleiding voor kunstschilder te volgen. Op het omslag van 'Altijd al iets van plan? Doe het dan!' prijkt een prachtig schilderij van Krabbé. Ook Dorine de Vos, de ontwerpster van het nu al legendarische Hotel New York, vertelt over hoe ze haar ogenschijnlijk wilde plan om van dat bijzondere gebouw op de Kop van Zuid in Rotterdam een horecagelegenheid te maken, met twee partners in daden omzette. Ook andere - meer of minder bekende - Nederlanders vertellen over een ommekeer in hun leven. Bij die verhalen probeert Coppenhagen telkens vast te stellen wie er de eerste hoofdrol, de tweede hoofdrol, de bijrol en de figurantenrol heeft gespeeld. Hij grijpt daarmee terug op het door hem ontwikkelde model van de bedenker, de verbinder, de maker en de verteller. Van al deze vier rollen heb je iets nodig als je een plan wilt omzetten in daden, zo is het achterliggende idee. De bedenker verzint: wat wil ik? Hij analyseert, denkt vooruit en is veel met de toekomst bezig. De verbinder is naar buiten gericht. Hij zoekt contact met anderen met wie hij dingen samen zou kunnen doen. De maker wil graag doen. Hij brengt graag dingen tot stand. De verteller maakt de vertaalslag tussen zijn eigen verhaal en de behoeften van zijn publiek. Hij kan zijn plan verkopen. "In principe", zo zegt Coppenhagen, "kan een mens alle rollen aanleren. Maar de ene rol zit meer in je systeem dan de andere. En er zijn ook rollen die je minder liggen en die je daarom niet voortdurend moet spelen. Het is goed te weten welke rollen jou het beste liggen en welke voor jouw specifieke plan het belangrijkste zijn om te ontwikkelen." Mensen enthousiasmeren is een van de belangrijkste oogmerken van 'Altijd al iets van plan? Doe het dan!' Daarnaast hoopt Coppenhagen mensen te helpen bij het ten uitvoer brengen van hun plannen. Daarvoor ontwikkelt hij - samen met zijn collega van Kern Konsult Frank Pronk en hun bedrijf Vliegwielproducties - een serie activiteiten. Zo is er een internetcommunity, www.altijdalietsvanplan.nl. Hier kunnen mensen over hun plannen vertellen. Waarom zouden ze dat doen? Coppenhagen: "Als je je aanmeldt, doe je dat via een vragenlijst die overeenkomt met opdrachten uit mijn boek. Zo word je je gewaar van je verlangen, wat je in je tas hebt, wat je drijfveren zijn en in welke vorm jij jouw verlangen het beste kunt gieten. Alleen al op die manier krijg je door je aan te melden scherper wat je wilt." Daarnaast is er het contact met lot- of soortgenoten. "Je kunt ervaringen uitwisselen, elkaar stimuleren en steunen. Je hoeft dus niet zelf altijd het wiel uit te vinden. Daarnaast hopen wij verschillende vormen van dienstverlening tot stand te brengen voor mensen die het roer willen omgooien." Te denken valt aan banken. Want aan vrijwel elke ommekeer zitten financiële aspecten. Zelfs als iemand een wereldreis wil maken. Dan zal hij overal ter wereld over zijn geld willen kunnen beschikken en verzekerd willen zijn. Wanneer iemand een nieuw bedrijf wil opzetten, is er bijna altijd financiering nodig. Ook wordt er een Altijd al iets van plan-prijs ingesteld. Bedrijven en organisaties zijn uitgenodigd om de prijzenpot in natura te spekken: hun diensten of producten te verlenen aan de mededingers die het meest aansprekende plan presenteren. Met het al eerder genoemde Vliegwielproducties willen Coppenhagen en zijn zakenpartner Pronk uiteindelijk allerlei 'zinvolle' producties opzetten waarin verschillende bedrijven samenwerken. "Een netwerkorganisatie wil ik het niet noemen. Dat is me te vrijblijvend. Het probleem bij het benoemen van wat ons voor ogen staat, is dat het een organisatievorm is die ik nog niet ken. Het gaat erom dat partijen meedoen omdat ze ergens in geloven. Voor elk project worden relevante, zelfstandige partijen gezocht om samen het voor dat initiatief benodigde vliegwiel in beweging te krijgen. Bestaande ervaring, kennis en middelen van diverse partijen worden in een nieuwe context samengebracht. Met gering startkapitaal kunnen zo dingen tot stand komen waar elke partij afzonderlijk niet toe in staat is. De bijdrage die een partij levert gaat aanvankelijk in natura. Zoals participeert Euro RSCG 4D, een internationaal opererend actiemarketingbureau, in het Altijd al iets van plan-project door de website te ontwerpen en op te zetten." Gevraagd naar een voorbeeld, vertelt Coppenhagen over een gemeenschappelijk kennis van Frank Pronk en hem die het plan heeft opgevat mensen om verlieswerking te koppelen aan reïntegratie. "Er is een enorme doelgroep van mensen die een tijd niet kunnen werken wanneer een naaste overlijdt. Wanneer door begeleiding die verliesverwerking sneller gaat en mensen weer eerder kunnen werken, is dat natuurlijk zeer interessant voor verzekeraars. Wij kunnen via onze connecties voor haar ingangen te creëren, waardoor haar plan een vliegende start krijgt. Wij brengen zinvolle ideeën op de juiste plaats door elkaar aanvullende partners rondom dat idee te verzamelen en dan aan de slag te gaan." Ofschoon Coppenhagen nog steeds met plezier als organisatieadviseur werkt, hoopt hij wel geleidelijk de steven te kunnen wenden en niet nog tien jaar hetzelfde te doen als wat hij al jaren doet. Vliegwielproducties moet een belangrijke rol spelen bij dat veranderingsproces. Daarnaast hoopt hij regelmatig boeken te kunnen schrijven. Coppenhagen hoopt de daad bij het woord te kunnen voegen. Niet voor niets citeert hij in zijn boek Pablo Picasso: "In de kunst mag het nooit bij plannen maken blijven; of, zoals we in Spanje zeggen - liefde moet je bewijzen met feiten en niet met woorden. Belangrijk is wat je doet, niet wat je van plan bent te doen." Toch betekent het niet dat je áltijd je plannen onmiddellijk moet uitvoeren. "Als je op een gegeven moment tot de ontdekking komt dat het voor jou niet aan de orde is, neem er dan afscheid van. Doe dat ook op een symbolische manier, vertel erover en ga vervolgens doen wat nu aan de orde", zegt hij. "Ook kun je vaststellen dat het de tijd nú nog niet rijp is. Zet dan je plan op zolder en beloof jezelf er over een jaar of twee jaar nog eens naar te kijken. De derde mogelijkheid is dat je ziet dat het iets is, maar dat je je plan verder moet onderzoeken. Reserveer dan tijd om het te onderzoeken en doe dat regelmatig. Daarbij is discipline van grote waarde. De vierde mogelijkheid is dat je zeker weet dat je je verlangen moet volgen. En dan is het heel duidelijk: Doe het dan!"