Interessant werk willen is waanzinning ambitieus! - De auteur van 'Liever lui' is zelf een nijvere bij
0|17 augustus 2006|10-13 minuten leestijd
'Je werk als uitdaging? Geloof het maar niet. Voor zeer velen, vooral in grote bedrijven, is werk een verstikkend ritueel geworden. Saai, geestdodend en bovenal heel erg zinloos,' schrijft Corinne Maier in 'Liever lui'. 'Hou er toch mee op! Niet door ontslag te nemen, maar door op een slimme manier niets te doen en tegelijk de indruk te wekken dat je goed bezig bent.'Nijvere werkbij
Je kunt veel zeggen van Corinne Maier, maar niet dat ze lui is. De Française die opzien baarde met het boek 'Liever lui - De kunst van het effectief nietsdoen op het werk' is zelf een nijvere werkbij. Ze deed twee studies: economie en psychoanalyse. Ze is 41 jaar oud, moeder van twee kinderen en kan bogen op een indrukwekkend oeuvre. Zij schreef boeken over onder meer Casanova, Pasteur, De Gaulle en de psychoanalyticus Lacan. In totaal verschenen er tien titels van haar hand, waarvan er telkens hooguit een paar duizend exemplaren werden verkocht. Van haar schrijverschap kon ze niet leven. Om in haar levensonderhoud te voorzien werkt Maier sinds 1992 bij het Franse staatsenergiebedrijf EdF.
Wat zij daar zag, hoorde en meemaakte inspireerde haar tot het schrijven van 'Bonjour Paresse'. Een titel die letterlijk vertaald 'Hallo luiheid' betekent. Daarnaast is het een vette knipoog naar het opzienbarende boek 'Bonjour Tristesse' van Françoise Sagan. Die klassieker gaat over een melancholieke, in de liefde teleurgestelde jonge vrouw.
Het is niet ondenkbaar dat 'Bonjour Paresse' een zelfde lot zou zijn beschoren als de andere boeken van Maier, wanneer EdF niet in toorn was ontstoken en had gedreigd haar vanwege de opruiende taal in dat boek te ontslaan. Kort gezegd constateert Maier in haar boek dat er niets klopt van de mooie praatjes van het bedrijfsleven. Mensen zijn niet het belangrijkste productiemiddel en werk is geen manier om tot zelfontplooiing te komen. Werk is theater geworden. 'Theater dat zich bedient van nietszeggende clichés, het allerlaagste niveau van taalgebruik, waar woorden niets meer betekenen.' Haar conclusie: 'Wat u doet, dient uiteindelijk nergens toe, en u kunt van de ene op de andere dag worden vervangen door de eerste de beste onbenul.' Haar advies: 'Werk dus zo weinig mogelijk.'
Publiciteitsstunt
Een betere publiciteitsstunt dan de ontslagdreiging door EdF had Maier zich niet kunnen wensen. Opeens was er volop aandacht in de media voor haar boek. Daar zijn er inmiddels meer dan een kwart miljoen van verkocht. In totaal staan er dertig vertalingen op stapel. Tot in Japan en Korea toe hebben uitgevers belangstelling getoond voor het boek. Uitgeverij Spirit uit Utrecht was één van de eerste uitgevers die begin 2005 een buitenlandse editie op de markt brachten.
In haar flat in Parijs vertelt een vriendelijke en bescheiden Maier over de wederwaardigheden rond 'Bonjour Paresse'. We zitten in haar sober ingerichte studeerkamer. Raam en deur staan open om de zomerse warmte te verdrijven. Maar een op een gegeven moment doet Maier de kamerdeur dicht, want in de badkamer is de wasmachine bij het centrifugeprogramma beland en hij maakt te veel herrie om rustig te kunnen praten.
'Er waren drie redenen waarom EdF me wilde ontslaan. Eén: ik zou tijdens een vergadering de krant hebben zitten lezen. Twee: ik zou halverwege een andere vergadering zijn weggelopen. Drie: ik zou een rottingsproces binnen het bedrijf op gang hebben gebracht. Dat eerste was domweg niet waar. Dat tweede klopte - in die zin dat alleen het eerste deel van de bewuste vergadering voor mij van belang was. En wat het derde betreft; ik mag hopen dat ik dat inderdaad heb gedaan,' vertelt ze.
De vakbond schaarde zich achter haar en heeft met succes het oorspronkelijke ontslag aangevochten. Maier mocht bij EdF blijven. Maar daar kreeg ze zulke lullige karweitjes op haar bord - 'zo ongeveer het werk van een datatypiste' - dat ze op een gegeven moment weigerde het haar opgedragen werk uit te voeren. 'EdF wilde kennelijk laten zien wie er de baas was. Nu willen ze me opnieuw ontslaan - wegens werkweigering,' vertelt ze. 'Ik zal dat ontslag niet aanvechten. Ik wist dat me dat boven het hoofd hing toen ik mijn chef niet gehoorzaamde. Maar ik kan het me nu veroorloven, want ik heb het salaris van EdF niet meer nodig. Dan heb ik liever ontslag dan dat ik oerstom werk doe.'
Revolutionair of niet?
Is ze dan toch van mening veranderd en een revolutionair geworden? Dat is toch iets anders dan wat ze in haar boek schrijft. Daar zegt ze dat je niet moet proberen het systeem te veranderen, want het versterkt zich alleen maar wanneer je je ertegen verzet.
Maier: 'Voor zover ik een revolutionair ben, dan toch alleen voor mezelf. Ik denk niet dat ik door mijn stap ook maar iets voor anderen mensen heb veranderd. Voor mij was de maat vol. Zoals gezegd, kan ik me die werkweigering alleen veroorloven omdat ik nu voldoende geld verdien met mijn boek. Andere mensen moeten daar blijven werken. En dat doen ze alleen voor het geld.
'Daarnaast is het bijna onmogelijk om in verzet te komen. Het grote bedrijfsleven, en daar heb ik het vooral over, is alleen maar tekst. Het is een virtuele wereld zonder tastbare doelen of resultaten. Hoe kun je nou in opstand komen tegen een gladgestreken verhaal waar je geen vat op krijgt? Hoe kun je in het geweer komen tegen machten en instellingen die voortdurend herhalen dat ze er alleen maar zijn om "nota te nemen van de ontwikkelingen" en om zo goed mogelijk tegemoet te komen aan de "vragen vanuit de samenleving"?'
De knipoog naar van 'Bonjour Paresse' naar Françoise Sagan doet vermoeden dat Maier teleurgesteld is. Niet in de liefde, maar in het werk. Hoe zit dat? Maier: 'Ik heb nooit ambities gehad in de gangbare zin van het woord. Ik wilde niet rijk worden en hoefde ook niet de baas te worden. Wat ik wel wilde, was interessant werk dat me iedere dag weer zou boeien. Achteraf gezien is dat waanzinnig ambitieus geweest. Het is in elk geval te veel gevraagd voor iemand die in een grote organisatie werkt. Vlak na mijn afstuderen heb ik bij een klein bedrijf gewerkt. Eerst was ik verantwoordelijk voor het wervingsbeleid, later heb ik een aantal marktonderzoeken gedaan. Maar dat bedrijf ging failliet. Ik was toen 28. Ik ben toen gaan solliciteren en puur toevallig bij EdF terechtgekomen. Daar zit verder niets achter. Nee, ik ben niet als een cultureel antropoloog bewust participerend gaan observeren. Ik werkte daar gewoon.'
Levensonderhoud
Een aantal recensenten in Nederland vindt haar boek flauw en vraagt zich af waarom ze niet bij EdF is weggegaan als het haar daar niet beviel. Maier: 'Nogmaals, ik had het geld nodig. Er wordt zo vaak gedaan alsof werken een luxe is, een middel tot zelfontplooiing. Maar eerst en vooral is het toch een middel om geld te verdienen teneinde in je onderhoud te kunnen voorzien. Natuurlijk heb ik wel eens overwogen elders te solliciteren. Maar van vrienden die bij andere grote bedrijven werkten begreep ik dat het daar geen spat beter was. Ik zou van de regen in de drup zijn gekomen.'
Heeft ze wel eens overwogen om consultant te worden? Dan ben je eigen baas en kun je zelf je tijd indelen. Bovendien betaalt dat doorgaans beter dan een baan in loondienst. Maier: 'Dat zou misschien een oplossing zijn geweest. In elk geval was ik dan onafhankelijker geweest. Maar tegelijk zou ik toch met dezelfde mensen moeten werken in hetzelfde onwerkelijke universum. Op een gegeven moment had ik zo genoeg van mijn werk bij EdF dat ik parttime ben gaan werken. Dat is vijf jaar geleden gebeurd. Sinds ik op non-actief ben gesteld, besteed ik mijn tijd aan de promotie van 'Bonjour Paresse' en ben ik bezig met een ander boek. Daarnaast heb ik een aantal cliënten in psychoanalyse. Ik heb inderdaad een goed gevulde agenda. Ik hou van werken. Zolang iets mijn passie heeft, word ik er niet gauw moe van.'
In haar boek bepleit ze echter de luiheid en beschrijft ze de fijne kneepjes van de kunst van het nietsdoen: 'Loop nooit door de gang zonder een ordner onder je arm. Mensen die hun armen vol hebben met ordners zien eruit alsof ze naar een belangrijke vergadering onderweg zijn. Als je niets onder je arm hebt, zie je eruit alsof je op weg bent naar de kantine. Als je een krant onder je arm hebt, zie je eruit alsof je naar de WC gaat. Vergeet vooral nooit 's avonds een flinke hoeveelheid dossiers mee naar huis te nemen, om zo de indruk te wekken dat je daar nog overuren gaat maken.'
Slecht toneelspeelster
Op de vraag of zij zelf ook op die manier haar dagen bij EdF heeft gesleten, antwoordt Maier met een verontschuldigende glimlach: 'Nee. Ik ben een slechte toneelspeelster.' De tip om met ordners rond te sjouwen, heeft ze dan ook - met bronvermelding - overgenomen uit Scott Adams' waardevolle handboek 'Het Dilbert Principe'. 'Maar ik heb met mijn eigen ogen talloze mensen gezien die heel veel drukte maakten om te verbergen dat ze werkelijk niets uitspookten,' zegt ze. Ook moet je van haar geen tips uit de eerste hand verwachten over hoe je de tijd tijdens het Pièce de la Résistance van het grootbedrijf, De Vergadering, zo goed mogelijk doorkomt. Maier deed tijdens vergaderingen vooral inspiratie op voor haar boek. Daarover schreef ze: 'Het is altijd grappig te horen hoe anderen in volle overtuiging hol gezwets uitkramen. En als jij er dan niet in gelooft, voel je jezelf intelligent, wat toch altijd veel voldoening geeft!'
Pas toen haar boek al verschenen was, stuurden lezers haar het voor saaie vergaderingen uiterst waardevolle managementbingo. Dat is een lijst met managementkreten. Telkens wanneer je tijdens de vergadering er een hoort, mag je die afstrepen. Net zoals met het gewone bingo is het de kunst om zo snel mogelijk vijf kreten op een rij te hebben.
Licht van toon
Ofschoon de ondertoon van haar boek (verwacht niet te veel van je werk) doodserieus is, heeft Maier bewust gekozen voor een lichte toon. 'Als het te serieus is, leest niemand het. Bovendien vind ik humor een geschikte manier om belangrijke vragen te stellen,' zegt zij.
Een voorbeeld uit haar boek. Over jongeren die zich helemaal gek laten maken door hun werk en er hun ziel en zaligheid in leggen. En over oudere werknemers die sceptischer zijn en meer afstand tot hun werk hebben genomen. 'Misschien hebben die laatste begrepen dat altijd maar klaarstaan voor een onwaarschijnlijke reeks projecten, waarvan de ene helft volstrekt idioot is en de andere helft slecht uitpakt, net zoiets is als elk halfjaar van seksuele partner wisselen: als je twintig bent lijkt het wel aardig, maar in de loop der jaren wordt het corvee.'
Ander voorbeeld. 'De religie van het bedrijfsleven heet 'vernieuwing' die heeft altijd gelijk. De jongere, die nieuw bloed in de onderneming brengt, is als vanzelfsprekend het troetelkind van een bedrijf dat al panisch wordt bij de gedachte dat het niet bij de tijd is. [...] De 'jongere' is des te kostbaarder omdat het bedrijf van alles en nog wat van hem verwacht: dat hij zijn mond houdt en dat hij vraagtekens plaatst, dat hij zijn lesje leert en dat hij goede voorstellen doet, dat hij zijn plaats kent en dat hij opvalt. Het is net als met een kind in een gezin: aan de ene kant wordt van hem verwacht dat hij eerbied voor zijn ouders heeft en op hen lijkt, en tegelijkertijd hopen zijn ouders dat hij zal slagen waar zij gefaald hebben - meestal twee volstrekt onverenigbare verwachtingen!'
Het boek heeft Maier veel fanmail bezorgd. Ze onderscheidt drie type reacties: 'Er zijn mensen die het toejuichen dat ik de huichelachtigheid van het bedrijfsleven aan de kaak heb gesteld. Een andere groep mensen overstelpt mij met hun - vaak gruwelijke - eigen ervaring. Tot slot is er een groep die zegt dat ik het recht niet heb om dit te schrijven: bij de huidige werkloosheid moet je al lang blij zijn dat je werk hebt.'
Over Annegreet van Bergen
Annegreet van Bergen is econoom, auteur van de bestseller Gouden jaren en journalist.
Deze website maakt gebruik van verschillende soorten cookies.
Sommige cookies worden geplaatst door diensten van derden die op onze pagina's worden weergegeven.
Om deze externe content te kunnen tonen is nodig dat u toestemming geeft voor het zetten van persoonlijke en marketingcookies.
U kunt uw toestemming op elk moment wijzigen of intrekken.
In onze cookieverklaring vindt u meer informatie.
