Naar Joep Schrijvers luisteren is zo mogelijk nog leuker dan zijn boeken lezen. In hoog tempo leidde Schrijvers zijn gehoor tijdens de presentatie afgelopen vrijdag door zijn nieuwe boek, Hoe raak je ze kwijt? Je kunt ontspoorde leiders niet langer steunen, zoals Étienne de la Boétie al in de zestiende eeuw adviseerde, dan storten ze vanzelf in onder hun eigen gewicht. Je kunt ze inkapselen met een contract als de Magna Carta waarmee Jan zonder Land in de dertiende eeuw tot de orde werd geroepen. Of je kunt de ultieme conclusie trekken. ‘In de twaalfde eeuw schreef John of Salisbury dat we leiders die niet deugen, weliswaar na uitgebreide waarschuwingen, mogen ombrengen’, zei Schrijvers. ‘Maar dat is misschien wel te stringent. Tegenwoordig lossen we dat op met een gouden handdruk.’
Toch moest de Kalasjnikov besproken worden in zijn boek, vond hij, zij het met een disclaimer. ‘Straks wordt er over een paar maanden een politicus omgelegd en dan vindt de politie op de keukentafel mijn boek, met de boekenlegger bij hoofdstuk 8. Dat is niet mijn bedoeling. Het is het enige hoofdstuk zonder hyperbolen en ironie, omdat het zo gevoelig ligt. Mijn voorkeur gaat duidelijk uit naar andere methodes: een uitgebreide set checks and balances, sterke volgers die een leider in toom kunnen houden en scherp toezicht. Het liefst besteed ik niet te veel aandacht aan de leiders zelf, maar meer aan hun omgeving.’
Baksteen
Hoe raak je ze kwijt? is voortgekomen uit de studie naar leiderschapskunde waarmee Schrijvers al een paar jaar mee bezig is. Die moet over een jaar of vijf resulteren in een heuse encyclopedie, een baksteen waarin Schrijvers al zijn kennis heeft verzameld. Maar nu was het de juiste tijd om een boek te schrijven over slecht leiderschap, vond Schrijvers. ‘De laatste dertig, veertig jaar ging het alleen maar over de positieve kanten van leiderschap, over effectiviteit, gedeeld leiderschap en dergelijke. Het leek wel alsof de leiderschapskunde aan een vorm van suikerziekte leed. Dat is een bewuste keuze geweest. Maar het heeft natuurlijk niet zo veel met de werkelijkheid te maken. Gelukkig is er de laatste paar jaar een tegenbeweging ontstaan. Daar is dit boek onderdeel van.’
Hoewel het alweer vijftien jaar geleden is dat Hoe word ik een rat? is verschenen, is Hoe raak je ze kwijt? in zekere zin ook een vervolg op dat boek. Ging in de Rat over kantoorpolitiek, in dit boek gaat het over slechte leiders. En aangezien de meeste leiderschapsliteratuur voor en door mannen is geschreven, wil Schrijvers over een jaar of twee, drie met een ander tussendoortje komen: Wijvenstreken, een boek over de ‘smerige trucs’ die vrouwen uithalen wanneer zij leiding geven aan organisaties. Want die zijn er zeker, weet Schrijvers. Samen zullen die drie boeken een trilogie vormen waarin al het slechte van de mens staat beschreven.
Eerste exemplaren
Schrijvers had voor zijn presentatie drie mensen uitgenodigd om hun licht te laten schijnen over het onderwerp ‘ontspoorde leiders’: Gijs van Dijk, bestuurder van de FNV en kandidaat-kamerlid voor de PvdA, de man die erin is geslaagd de toezichthouders van Meavita door de Ondernemingskamer te laten veroordelen voor wanbeleid; Leo Huberts, de integriteitsprof van de VU die geen integriteitsprof genoemd wil worden; en Thierry Baudet, lijsttrekker van het Forum voor Democratie die de bestaande elite in Den Haag, de ontspoorde leiders van ons land, liever nog vandaag dan morgen vervangen zou zien. Zij kregen elk een eerste exemplaar uitgereikt door Schrijvers, die blij was de navelstreng van zijn nieuwe boreling te kunnen doorknippen.
Over Joep Schrijvers
Joep Schrijvers doet onderzoek naar westerse advies- en lesboeken voor vorsten, bestuurders en managers van Homerus tot Covey. Hij is schrijver van succesvolle, kritische boeken en artikelen over management, mens en maatschappij.
