Ik ben al mijn hele werkende leven gefascineerd door de vraag hoe je verandering in een organisatie tot een succes maakt. Het is zeker geen vanzelfsprekendheid dat dat lukt. De veranderkunde – mijn vakgebied – heeft veel te bieden om deze praktijk een beetje beter te maken. Als adviseur – want dat is mijn rol – merk ik dat elke dag in opdrachten bij klanten. Daarnaast werk ik als docent met professionals die meer willen leren over veranderkunde. Ik verzamelde 24 wegwijzers die je kunnen helpen bij het vinden van de weg in de wirwar van een verandertraject.
Een richtinggevend verhaal maken
Voor je route door de veranderjungle heb je een richtinggevend verhaal nodig. Zo’n veranderverhaal geeft houvast om mensen mee te nemen naar een onbekende toekomst. Hiermee zet je de beweging in gang die nodig of wenselijk is in de organisatie. Veranderaars onderschatten het belang van hun verhaal en ze overschatten hoe goed ze het zelf op orde hebben. Daarom begin ik met de bouwstenen voor het maken van een veranderverhaal. Die helpen je om de redenering voor jouw verandering op orde te krijgen.
De ervaring leert dat dit waardevol is bij de start van een verandering, om de opgave beter te leren kennen. Daarmee leg je een goed fundament en weet je beter waar je aan begint. Ook in een lopende verandering zijn de bouwstenen behulpzaam. Dan bekijk je de stevigheid van het geheel en krijg je de kern goed te pakken. Werken aan zo’n steengoed verhaal maakt je sterker in je rol als veranderaar. Werk je er samen met anderen aan, dan maakt dat het verhaal nog steviger.
Omgaan met wat je onderweg tegenkomt
Minstens zo belangrijk is dat je kunt dealen met wat je vervolgens onderweg zoal tegenkomt, van weerstand tot vastzittende patronen. Het is al een flinke klus om een veranderverhaal te maken. Veranderaars zijn vaak terecht trots op het werk dat ze daarvoor hebben verricht. Toch is het onterecht om te veronderstellen dat anderen nu wel vanzelf zullen volgen. De hoop of verwachting dat mensen uit zichzelf of met enige dwang in beweging komen, is vaak een projectie van het eigen enthousiasme van de voorlopers. Met dat eigen enthousiasme over de verandering kun je je prima verdiepen in de vraag hoe goed het verhaal als geheel eigenlijk in elkaar steekt, wie het proces stuurt, welke aanpak er past bij de verandering en hoe je de weerstand kunt doorgronden in plaats van doorbreken.
Als je dan toch iets wilt breken, dan kun je met patronen aan de slag en met wat kan blijven en wat stuk moet. Voor je het weet vergeet je in al dat zwoegen te kijken naar wat wel lukt. Door dat te vieren draag je vaak meer bij aan de noodzakelijke of wenselijke beweging, dan door te kijken naar waar het vastzit. Een veranderverhaal is niet alleen bedoeld om de toekomst voorstelbaar te maken. Onderweg heb je dit krachtige instrument ook voortdurend nodig en hou je de werking ervan goed in de gaten.
Verdieping om tussendoor bij stil te staan
Op weg naar het onbekende geeft extra proviand in je rugzak een gerust gevoel. Na de mentale inspanning voor het veranderkundig redeneren zijn er creatieve bronnen aan te boren die helpen om het verhaal tot leven te brengen, bijvoorbeeld door personages en emotie toe te voegen. Je verdiepen in de taal van de toekomst is een andere creatieve manier om los te komen van het heden. Ook kun je aan de slag met het doorgronden van je eigen rol als voorloper en wat dat betekent voor onderweg. Bij die rol van voorloper horen twee wezenlijke vragen waar elke veranderaar mee worstelt: vertragen of versnellen?
De meeste veranderaars willen graag sneller, dus als je dat herkent: begin vooral met het tegenovergestelde. Uiteindelijk gaat het erom dat je het spel tussen vertragen en versnellen beheerst. Als het over tempo gaat, dan mag ‘geen tijd voor’ niet ontbreken. Het voorlaatste thema gaat over misschien wel de grootste verandervijand: wel vooruit willen, maar geen ruimte zien om even stil te staan bij de waardevolle vragen en tips die de veranderkunde biedt. Veranderverdriet komt hierbij ook aan bod, want dit mogen we zeker niet vergeten in verandering. Ten slotte is er de verandervreugde en het genieten van de bestemming die is bereikt.
Laaghangend fruit
In Wegwijzers in de veranderjungle - Samen veranderen zonder schade en schrammen bespreek ik alle 24 veranderthema’s als korte wegwijzers, klaar voor gebruik. In vier pagina’s gids ik je snel door het onderwerp, met veranderkundige kennis en ervaring als fundament. De wegwijzers zijn zo geschreven dat ze los leesbaar zijn. De opzet is steeds: waar hebben we het over, waarom is dit belangrijk voor verandering en hoe ga je ermee om? Gevolgd door een voorbeeld uit de praktijk en tips voor wie ermee aan de slag wil.
Over Kilian Bennebroek Gravenhorst
Dr. Kilian Bennebroek Gravenhorst CMC is veranderkundige, adviseur, docent en auteur. Hij werkte 15 jaar aan de universiteit en 15 jaar in de praktijk. Verandering in maatschappelijke organisaties is zijn specialisme. Hij schreef onder andere de beststeller De Veranderversneller.
