Om het gevoel van flow te bereiken noem je drie voorwaarden: een duidelijk omschreven doel, iets betekenisvols doen en voldoende uitdaging. Kan je dit toelichten?
Flow is voor mij de ultieme staat van productiviteit en welzijn. Het helpt niet alleen om je werk goed te doen, maar het is ook een manier om mentaal gezond te blijven en de vicieuze cirkels van stress te doorbreken en kans op een burnout te verkleinen. Het hebben van een duidelijk doel helpt daarbij focus te behouden. Zonder richting ligt afleiding op de loer en daalt de productiviteit. Dit kan leiden tot werkdruk en stress. Wanneer je precies weet wat je wilt bereiken, kun je je energie gericht inzetten en maak je elke taak betekenisvoller. Het doel zorgt voor structuur en geeft je een kompas voor je werkdag.
Daarnaast is betekenisvol werk voor mij een krachtige manier om in flow te komen. Dit betekent niet altijd dat je baan een enorme impact moet hebben, maar dat je het werk zo benadert dat het waarde toevoegt, zowel voor jezelf als voor anderen. Ik heb bijvoorbeeld gewerkt als schoonmaker in bedrijven, en zelfs in zo'n rol kon ik betekenis vinden. Door de werkplek schoon en netjes te maken, zorgde ik ervoor dat anderen in een prettige omgeving konden werken. Die betekenis geeft je niet alleen voldoening, maar maakt het ook makkelijker om in flow te blijven, omdat je ziet hoe jouw bijdrage waarde heeft. Zelfs bij taken die misschien als saai aanvoelen, kun je die omdenken en ze betekenisvol maken.
En wat betreft het laatste punt: Flow ontstaat wanneer je werk de juiste balans heeft tussen uitdaging en je vaardigheden. Is het te makkelijk, dan verveel je je (en kom je in een bore-out), is het te moeilijk, dan raak je gestrest en heb je het gevoel dat je faalt. Wanneer de taak goed aansluit bij wat je kunt en tegelijk een beetje uitdaagt, kom je in die staat van flow waarin je volledig opgaat in wat je doet. Dat geeft energie en voorkomt dat je jezelf verliest in stress of demotivatie.
Je spreekt in jouw boek over hoe ons smartphonegebruik en sociale media ten koste gaat van ‘het gewone’. Wat versta je hieronder?
Daarmee bedoel ik het genieten van het hier en nu, de diepgang opzoeken en communiceren met elkaar. Echt contact hebben met mensen die bij jou aan tafel zitten. Maar ook ruimte geven aan spontane hersenspinsels, die hebben we zelden meer. We nemen simpel niet meer de tijd voor wat er allemaal in ons mooie brein gebeurt en we staan continue op de automatische piloot. Het gewone moet weer leidend worden, daar wil ik mensen van bewustmaken. Ik denk dat we op een punt zijn gekomen dat we kunnen constateren dat we als mens, als gezin, als maatschappij zijn afgegleden naar een situatie waarin veel mensen echt pijn ervaren door die continue prikkels en de verslaving aan social media en de smartphone. Het roer moet om door meer focus te krijgen tijdens onze werkzaamheden en meer connectie met elkaar.
Wat is de invloed van een verminderde focus op de werkplek?
De term braindrain wordt vaak gebruikt voor hoogopgeleid talent dat na de studie het land verlaat om het buitenland te gaan werken. Ik denk echter dat de échte braindrain onder onze neus gaande is. Op de werkvloer heerst een suboptimale werkcultuur waarin de afleiding regeert. Via communicatiekanalen, zoals e-mail, krijgen we het gevoel dat we meteen moeten reageren en geven aan ons collega’s constant het signaal af dat we zogenaamd gefocust aan het werk zijn. Als iemand gelijk de chat op Teams beantwoordt, zijn we juist niet gefocust aan het werk. Daarom vind ik dat door die verslaving aan afleiding en het bijkomende uitstelgedrag een grotere braindrain teweegbrengt dan we nu denken. En dat gaat alleen maar groter worden natuurlijk aangezien de hoeveelheid afleiding toeneemt.
De kantoortuin kan de perfecte focusplek worden, mits er wordt afgesproken dat het ook daadwerkelijk wordt gebruikt voor focuswerk. In veel kantoren worden gewoon telefoongesprekken gevoerd en praatjes over het weekend gedaan terwijl je bij elkaars bureau staat. Dat soort dingen halen ons uit onze focus. Als je een call hebt, moeten daar hokjes zijn, zodat je niemand kan storen. Op die manier is het niet meer de uitzondering, maar de norm om te focussen in de kantoortuin.
Korte pauzes kunnen helpen om die flow te bereiken. Het lijkt alsof daar weinig ruimte voor is in de huidige arbeidscultuur van continue bereikbaarheid en beschikbaarheid. Hoe kunnen leidinggevenden dat meer stimuleren?
Focus in de top van een organisatie vind ik misschien wel het belangrijkst. Leidinggevenden kunnen een rolmodel zijn in het creëren van een cultuur van focus: mensen kijken naar diegene op. Actief een koffiepauze initiëren of na een lange vergadering een wandeling maken met het team kunnen bijdragen om die flow op de werkvloer te bereiken. Als een leider wordt afgeleid door een scherm of telefoon, dan heeft dat invloed op de medewerker met wie hij of zij op dat moment spreekt.
Leiderschap is in mijn ogen juist betrokken zijn met medewerkers in het hier en nu, en juist niet constant ‘druk, druk, druk’ doen en werken op de automatische piloot. De werkcultuur van nu maakt het leiders niet makkelijk om focuswerk te promoten. Na de coronapandemie is er een schreefgroei ontstaan. Waar thuiswerken nog vaak wordt geassocieerd met focuswerk, want minder afleiding dan op kantoor, is dat allang niet meer zo. Thuis werken is voor veel mensen nu het gevoel hebben constant bereikbaar te moeten zijn en laten zien dat je aan het werk bent.
In het boek beschrijf je hoe het nomadisch Maruba-volk in het Amazonegebied langzamerhand in contact komt met het internet en sociale media, ten koste van hun cultuur. Hoe kunnen we de positieve aspecten van technologische vooruitgang behouden zonder de kernwaarden en tradities van een cultuur te verliezen?
Door juist in te zetten op die focus en echte connecties met elkaar. Hoe vaak ik niet een gezin zie in een restaurant waarbij iedereen op zijn of haar telefoon zit, in plaats van het hebben van een goed gesprek? Ook op straat: in Nederland gaat het nog iets beter dan in België waar niemand elkaar meer groet op straat. Er staan borden bij de school van mijn dochter waarop staat: geef elkaar een groet. Die eenvoudige verbinding tussen mensen is zoek. Nooit waren we zo eenzaam en individualistischer als nu, ook op de werkvloer. Laat die smartphone dus liggen als je gaat lunchen met collega’s.
Connectie met anderen kan pas echt ontstaan als je connectie hebt met jezelf. Ik heb steeds meer het idee dat we, ook op het werk, grijze muizen worden, gevoed door de automatische piloot, algoritmes, contexten en verwachtingen. Eenvoudige vragen als ‘wat heeft ervoor gezorgd dat ik gefocust was dat ene moment?’ en ‘wat ga ik morgen anders doen?’ brengen ons juist terug naar onze authentieke piloot. In combinatie met geduld, volhouden en je soms inhouden zorgt die echte verbinding met onszelf voor lange termijn winst. Daarvoor moet je soms breken met oude gewoontes die niet meer werken en inruilen voor nieuwe.
Jij plant bewust één keer per week een sociale mediamoment in. Ik werd gelijk rustig van de gedachte daaraan. Tegelijkertijd dacht ik: hoe dóét ze dat?
Ik plan bewust momenten voor sociale media, anders wordt het snel een reflex om 'even snel' te kijken. Voor mij is Instagram bijvoorbeeld echt een inspiratieplatform voor interieurdesign. Dat is het fijne van het plannen: je kiest bewust wanneer je ermee bezig bent, zodat het geen afleiding wordt. LinkedIn is voor mij weer net anders. Ik post wel regelmatig, maar echt doelgericht. Daarom heb ik LinkedIn niet op mijn smartphone staan, omdat ik weet dat ik anders te veel geneigd ben om het voortdurend te checken. Ik kijk er eens in de paar dagen op en reageer dan bewust, zonder de constante drang om te kijken hoeveel likes ik heb of wat het bericht heeft gedaan. Ik heb gemerkt dat die constante alertheid me niet meer oplevert wat ik zoek, en ik voel me daardoor rustiger.
Maar eerlijk, ook voor mij is het een dagelijkse uitdaging om die balans te vinden. Vanochtend bijvoorbeeld, toen ik net wakker was, had ik de reflex om meteen mijn telefoon te pakken en Instagram te openen. Maar toen dacht ik: wat gaat dat me nu op deze vroege ochtend brengen? Dus heb ik mijn telefoon bewust weggelegd en ben ik gewoon gaan ontbijten met mijn dochters, zonder afleiding die digitale prikkels te beginnen. Zo start ik de dag met echte gesprekken.
Masterclass
Op 10 april 2025 geeft David Allen samen met Mark Tigchelaar en Elke Geraerts een masterclass: Getting Things Done voor succesvolle teams. Bekijk het programma >
Over Fidessa van Rietschoten
Fidessa van Rietschoten is freelance journalist en tekstschrijver. Na haar studies kunstgeschiedenis en erfgoedstudies, liep zij stage bij Het Parool en Residence. Momenteel schrijft zij voor o.a. FD Persoonlijk, Quote en Harper’s Bazaar over kunst en interieur, de werkplek, tijdgeest/generaties en bijzondere ondernemersverhalen.
