De zogenaamde 'Zes denkhoeden' hebben tot doel het denken uit te splitsen in zijn verschillende bestanddelen. De grootste waarde van de zes denkhoeden ligt in hun zuiver kunstmatige karakter. Ze verschaffen ons een formele en gemakkelijke manier om anderen (en onszelf) te verzoeken vanuit een bepaald gezichtspunt te denken.
Als iemand namelijk begint met 'ik speel even advocaat van de duivel' weet je dat je tegenargumenten kunt verwachten en dat komt dan toch anders over. Iemand kruipt immers even in de huid van een ander waardoor het minder persoonlijk wordt. Dat is eigenlijk het hele idee van de zes denkhoeden.
Edward de Bono wordt beschouwd als een internationale autoriteit op het gebied van conceptueel denken. Hij heeft inmiddels zo'n 70 boeken geschreven die in 40 talen vertaald zijn. Ook wordt hij uitgenodigd voor lezingen in 58 verschillende landen over de hele wereld. Edward de Bono werkt als adviseur voor verschillende overheidsinstanties en wereldwijde organisaties. Hij adviseert op macroniveau over verschillende onderwerpen waaronder economie, transport, onderwijs, conflictoplossing, financiën en juridische processen. Hij heeft het 'World Centre of New Thinking' opgezet dat als platform fungeert voor de ontwikkeling van het 'nieuwe denken'.
De Bono illustreert in zijn boek het besluitvormingsproces. Daarbij splitst hij het denkproces op in zes denkniveaus, voorgesteld door zes verschillende hoeden. De witte denkhoed presenteert feiten, cijfers en informatie. De rode denkhoed presenteert emoties, gevoelsoordelen en intuïtie. De zwarte denkhoed is de bekende 'advocaat van de duivel' en presenteert de negatieve beoordeling. De gele denkhoed presenteert het optimisme en de constructieve bijdrage. De groene denkhoed presenteert creativiteit en provocatie. De blauwe denkhoed presenteert de controle en het denken (over het denken).
In het besluitvormingsproces zijn al deze denkhoeden noodzakelijk om een goed besluit te nemen. De Bono noemt dit de 'landkaart' ofwel het gehele spectrum aan zaken waaraan gedacht moet worden om een weloverwogen besluit te kunnen nemen. Het boek kan helpen om het denken helder en eenvoudig te laten verlopen.
Het concept van de zes denkhoeden is eenvoudig te begrijpen. Zo wordt het bijvoorbeeld ook al op lagere scholen gebruikt om kinderen te helpen assertiever te worden en om feedback te leren geven aan anderen. Maar ook in de werksituatie kan het helpen, bijvoorbeeld in vergaderingen. Met mijn gele denkhoed op zie ik ontzettend veel voordelen aan dit conceptueel denken om mensen te helpen dingen ook vanuit een ander gezichtspunt te benaderen. Als ik mijn zwarte denkhoed opzet, denk ik dat het een grote uitdaging is voor managers. Hoewel het concept goed doordacht is en zeker kan werken, is het belangrijk dat medewerkers het serieus nemen en ook echt in de praktijk toepassen; het gevaar bestaat immers dat ze het belachelijk gaan maken.
De Bono geeft dat overigens zelf ook aan: 'het concept functioneert het doeltreffendst als het een gemeenschappelijke terminologie is geworden.' Doordat De Bono kort, bondig en helder schrijft, leest het boek makkelijk weg. Daarbij geeft hij in elk hoofdstuk voorbeelden en zogenaamde citaten die je in de praktijk kunt gebruiken of tegenkomen. Zo zegt hij bijvoorbeeld: "laten we allemaal enkele ogenblikken onze rode hoeden opzetten", "ik had graag dat je je gele hoed opzette" of "dit vraagt om een oplossing uit de groene hoed". Dit komt mij persoonlijk allemaal wat 'kinderachtig' en 'gekunsteld' over.
Ook vind ik het boek erg langdradig in verhouding tot het onderwerp. In de basis is het een leuke en interessante manier van denken maar het wordt zo uitgebreid behandeld, dat ik de neiging had bladzijden over te slaan, wat ik dus ook heb gedaan. Ik raad aan het boek vluchtig door te lezen om zo het concept te begrijpen. Wellicht is het dan bruikbaar in de praktijk.
Over Marius van Rijswijk
Marius van Rijswijk is directeur-eigenaar van consultancybureau Doen Consultancy. Hij is alumnus van Business School Nederland, de Action Learning MBA.
