De Risicoprofessional komt eraan

Slim staaltje risicobeheersing van deze risicoprofessional. Maar, wellicht nog belangrijker, waarom zou je als lezer een voorpublicatie kopen en niet gewoon wachten totdat het volledige boek er is?

Eerst maar eens de doelgroep verkennen: de risicoadviseur. Nu denk je als verkeerspsycholoog, diëtist, ergotherapeut, constructeur of kwaliteitsmanager wellicht ‘Dat ben ik toch niet…’. Fout! Want ook al heb je het woord 'risico' niet op je visitekaartje staan en gebruik je het zelden of nooit, tóch ben je wel degelijk risicoadviseur. Want ga maar na, expliciet of impliciet adviseer je over omgaan met ‘dingen die in de toekomst fout kunnen gaan’. Dit is namelijk één van de vele risicodefinities in deze voorpublicatie.

‘Leuk’, denk je nu wellicht, ‘Ik ben dus ook risicoadviseur, wat dan nog?’. Met andere woorden, wat wil de zeer ervaren risicoman Walter Zwaard met zijn boek over risicoprofessionals bereiken? Dat is simpelweg jullie, bewuste of onbewuste risicoadviseurs, hulp bieden. In de praktijk ervaart hij namelijk – en ik met hem – dat veel risicoadviseurs worstelen met dezelfde thema’s en onderwerpen. Zelfs zij die zichzelf nog nooit als risicoadviseur hebben gezien. En dan gaat het vooral over gedrag, cultuur, ethiek en communicatie. Deze aspecten hebben immers grote invloed op al dan niet effectief kunnen of willen omgaan met risico. Herkenbaar? Denk anders even aan de omgevallen kranen in Alphen aan de Rijn, aan de sjoemelsoftware van Volkswagen, aan de Maseratiman en de woningcorporatie, aan….

In deze voorpublicatie wordt hulp geboden in drie hoofdstukken. Achtereenvolgens gaat het over omgaan, bijstaan en professionaliseren in risico. Nu zijn er talloze boeken over risicomanagement. Vele daarvan heb ik gelezen, maar ik kan me niet herinneren ooit een boek in handen te hebben gehad, dat zo toegankelijk het begrip risico in relatie tot de spelers in het risicoveld heeft uitgelegd. En dat risicoveld, dat is onze dagelijkse praktijk: thuis, onderweg, op het werk.

In hoofdstuk 1 worden vier groepen risicospelers geïntroduceerd: individuen (zoals jij en ik), collectieven (organisaties), verzekeraars (compenseren de financiële gevolgen van opgetreden risico’s) en overheden (leveren risicowet- en regelgeving, inclusief handhaving ervan). Afhankelijk van het soort risico zijn individuen en collectieven risicoproducent – ze veroorzaken risico’s – of risicoconsument – ze worden blootgesteld aan risico’s. Overheden en verzekeraars zijn vooral risico-regulerend, hoewel ze ook risicoproducent of consument kunnen zijn. Dergelijke indelingen scheppen helderheid in het vaak o zo mistige risicolandschap, samen met de vele fraaie figuren, pictogrammen en praktijkvoorbeelden, variërend van fietshelm en puber tot je eigen hypotheek.

Een risicoadviseur kan zowel individuen, collectieven, de overheid als verzekeraars adviseren voor effectief optreden in hun rol als risicoproducent, -consument of –regulator. Dit wordt uiteengezet in het tweede hoofdstuk, aan de hand van vier soorten risicoadviseurs. De ultieme risicoprofessional heeft zowel veel kennis als veel keuzevrijheid, om in interactie met de klant tot het optimale risicoadvies te komen. De risicovakman bezit minder diepgaande of brede kennis dan risicoprofessional, met daarmee minder keuzevrijheid in handelen. De risicospecialist, het woord zegt het al, heeft veel specialistische kennis, maar vanuit datzelfde specialisme een minder breed handelingsrepertoire. Het omgekeerde is van toepassing op het vierde type, de zogenoemde risicokunstenaar. Met een relatief beperkte hoeveelheid kennis tovert deze persoon verschillende toepassingsmogelijkheden te voorschijn. Trouwens, een mooi woord op je visitekaartje: Risicokunstenaar.

Het derde en laatste hoofdstuk van de voorpublicatie gaat over professionaliseren in risico, om uiteindelijk als ware risicoprofessional door je (intern of externe) opdrachtgevers te worden gezien en gewaardeerd. Als dit hoofdstuk iets duidelijk maakt, dan is het wel dat omgaan met en adviseren over risico’s heel breed én nog volop in ontwikkeling is.

Na al deze lovende woorden dan nu wat kritiek, waar de auteur in zijn voorwoord expliciet om vraagt. Het betreft twee aandachtspunten. Het eerste is gaat over de functie 'risicomanager', die al wel op de nodige visitekaartjes staat. Hoewel risicomanagement met de risicomanagementcyclus beknopt aan bod komt, blijft de risicomanager, die daar in veel organisaties voor verantwoordelijk is, buiten beeld. Met andere woorden, de insteek van Zwaard is het adviseren over risico’s en niet adviseren over het proces van omgaan met risico’s. Vooral in de wat grotere organisaties worstelt juist die risicomanager met gedrag, cultuur, ethiek en communicatie voor dat effectief omgaan met risico’s. Dit adviseren over een effectief risicoproces in de praktijk van organisaties is in de voorpublicatie buiten beschouwing gebleven, evenals de bijbehorende succesfactoren gedrag, cultuur, ethiek en communicatie. Ik ga er vanuit dat dit in het complete, nog te verschijnen, boek wel goedkomt.

Een tweede en laatste punt van kritiek betreft de onderbouwing. Hoewel aan het eind van elk hoofdstuk de nodige noten staan, leunt de inhoud wel wat eenzaam op alleen de praktijk. Uiteraard zonder de dertig jaar ervaring van de auteur en die van de vele geïnterviewden tekort te doen, ik ben ervan overtuigd dat verwijzingen naar enkele gangbare theorieën De Risicoprofessional komt eraan gaan versterken. Bijvoorbeeld rond het begrip onzekerheid, basisingrediënt voor risico, en de thema’s leren en adviseren. Op die manier levert dit prachtige boek een substantiële bijdrage aan de broodnodige ontwikkeling van het vakgebied risico-advieskunde. Laat die risicoprofessional dus maar komen (en wacht daar niet op)!

Dr. ir. Martin van Staveren MBA is gepromoveerd op het implementeren van risicomanagement in organisaties. Vanuit zijn adviesbureau VSRM adviseert hij publieke, private en projectorganisaties over effectiever omgaan met onzekerheid. In 2015 verscheen Van Staverens eerste managementboek over de omgang met risico's: Risicogestuurd werken in de praktijk.