Zij stelde voor gebouwen te ontwerpen die ‘biomimetische’ levende muren hadden: ze zouden CO2 opslaan, zuurstof afgeven en de lucht filteren. De eerste reactie van de ontwikkelaar was: waarom zou ik de rest van de stad van schone lucht voorzien? Dat is de kern van boek Donuteconomie van Kate Raworth: we hebben de kennis, de technologie, het geld om duurzaam te leven. Wat we níét hebben is een gevoel van urgentie, de wil om net iets meer te doen dan waar we mee ‘wegkomen’, en een inzicht in hoe onze economische waarden de planeet en de mensheid beïnvloeden. Wat ontbreekt is de juiste mindset: economie is méér dan bbp!
Het concept van de Donut bestaat al jaren, maar ik had er nog nooit van gehoord. Dat geldt waarschijnlijk voor meer mensen met een financiële achtergrond, zoals ik. Duurzaamheid en economie is geen ‘match made in heaven’ zo lijkt het. In dit boek wordt heel goed uiteengezet welke economische theorieën wij aanhangen, gebaseerd op boeken uit zeg, 1950, met denkbeelden uit, zeg, 1850. Door allerlei complexiteiten en invloeden van buitenaf te weren uit de economische wetenschap, is men erin geslaagd om lineaire verbanden te formuleren die eigenlijk niet bestaan. Niet alleen zijn ze te beperkt, pas de laatste jaren, met de beschikking over Big Data, kan worden aangetoond dat ze ook feitelijk onjuist zijn.
Auteur Kate Raworth start dit buitengewoon leerzame boek met een uitleg van het bbp (bruto binnenlands product), wat hèt meetsysteem van de welvaart is, en van onze fixatie op bbp-groei. Die groei wordt geacht van alles beter te maken, van het uitbannen van armoede, via volkomen werkgelegenheid tot het milieu. Uit onderzoeken blijkt echter dat dit niet het geval is. Weg met die fixatie!
Het boek gaat verder over ‘welvaart’ (to thrive). Natuurlijk wil iedereen leven als bijvoorbeeld een Australiër. Iedereen wil dat in zijn/haar 12 basisbehoeften wordt voorzien: 1. voldoende eten; 2. schoon water en sanitair; 3. energie en kook-voorzieningen; 4. onderwijs en gezondheidszorg; 5. huisvesting; 6. minimuminkomen en behoorlijk werk; 7. informatie en sociale steun (netwerk); 8. sekse gelijkheid; 9. sociale gelijkheid; 10. politiek stemrecht; 11. vrede; 12. rechtvaardigheid. We zijn er echter nog steeds niet in geslaagd om dit te regelen, zelfs voldoende eten is al te lastig: 13% van de wereldbevolking is ondervoed, terwijl zij maar 3% van het wereldwijd verbouwde voedsel nodig hebben. Ondertussen verspillen we minstens 30% (!) van dat verbouwde voedsel. Dus…..met maar 10% van het voedsel dat we weggooien kunnen we honger uitbannen. Als we de juiste mindset hadden… voor rechtvaardige verdeling.
Om de hele wereldbevolking te laten leven als een Aussie, hebben we de hulpbronnen nodig van 3 planeten Aarde. Dat gaat hem niet worden. We putten de aarde uit en vervuilen hem dat het een lieve lust is. Wetenschappers hebben 9 cruciale ‘planetaire processen’ gedefinieerd: 1. klimaatverandering; 2. verzuring van de oceaan; 3. chemisch afval; 4. stikstof en fosforopname; 5. zoet waterverbruik; 6. ontbossing; 7. verlies van biodiversiteit; 8. luchtvervuiling; 9. aantasting van de ozonlaag. Diezelfde onderzoekers hebben grenzen geschat, waarbuiten het gevaarlijk wordt. En raad eens? Voor 8 van die 9 zitten we al boven die grenzen en doen we veel te weinig om er weer onder te komen. We doen zo min mogelijk, en zeker niet iets voor een ander, zoals uit het voorbeeld aan het begin blijkt. We hebben een andere mindset nodig… om regeneratief te denken en te doen.
Terug naar de Donut: een ring, waarbij de 12 menselijke basisbehoeften de binnenkant zijn en de 9 planetaire processen de buitenkant. De kunst is dus om in die Donut te blijven, iedereen in welvaart levend zonder de Aarde onherstelbaar te beschadigen. Raworth slaagt erin om in dit boek veel voorbeelden te geven hoe we dit zouden moeten aanpakken. Er zijn namelijk al heel veel initiatieven die bewijzen dat we de kennis en technologie hebben. Geld zou ook geen probleem moeten zijn: er is genoeg, het gaat alleen voornamelijk naar de superrijken (bedrijven en mensen), in plaats van naar de armen en het milieu. Daar is dus wat werk aan de winkel. En daar wringt ook de schoen: wie gaat het initiatief nemen om dáár geld weg te halen?
Je zou zeggen dat zo’n andere mindset onmogelijk is, dat de Donut een utopie is. Het boek komt echter heel logisch en realistisch over: je vraagt je af waarom we dit niet al veel eerder begrepen en omarmden. Het is een hoopvol, goed geschreven, met veel verwijzingen en onderzoek onderbouwd boek met een visie waar ik in geloof. Nu vind ik (als enige in Nederland waarschijnlijk) de windmolens ook best mooi, dus misschien ben ik bevooroordeeld…..
Geen minpuntjes? Jawel. Raworth gebruikt drie metaforen: het koekoeksei, het toneelstuk en het vliegtuig. Het toneelstuk vind ik erg gezocht: ze presenteert het als het script (van de economie) herschrijven en de personages (de Markt, de Staat, het Bedrijfsleven etc.) anders typeren. Hierdoor ontstaat ook de associatie met ‘verzinsel’ wat je nu juist niet wilt.
Verder een uitstekend boek en zeer lezenswaardig! Voor mij een eye-opener!
Elly Stroo Cloeck is specialist op het gebied van GRC en Internal Audit. Daarnaast schrijft ze samenvattingen en recensies van managementboeken.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
