Het boek had de titel Geweldloze Communicatie. Hij zei complimenteus: “Dit ben jij”. Ik was nogal beduusd, maar kon eigenlijk niet duiden waarom ik deze veer kreeg. Een gevalletje van onbewust bekwaam. Nu, bijna 20 jaar later, heb ik de sleutel gevonden. Mijn veranderaanpak staat in het boek Veranderen zonder weerstand.
Auteur Hans van Dijk heeft geen kookboek geschreven voor een veranderaanpak. Je zal er geen kant en klare methode in vinden. De ingrediënten worden genoemd, maar de juiste dossering is afhankelijk van de gasten, de locatie en de ober. Bepalend zijn de voorbereidende werkzaamheden van de kok, maar ook de wijze waarop de maaltijd wordt uitgeserveerd. Kern van deze beeldspraak is dat de auteur nog worstelt met het definitieve recept. Hij nodigt koksleerlingen op universiteiten uit om de veranderaanpak verder te ontwikkelen tot een soort standaardrecept. Ik kan nu al voorspellen dat het een recept wordt met veel variaties, omdat elke situatie een andere aanpak vraagt.
De auteur benoemt in zijn analyse de verschillende vormen van weerstand die je bij een gewenste gedragsverandering tegen kunt komen. Hij haalt de meest belangrijke voorbeelden van analyses en modellen aan. In een persoonlijke verteltrant betoogt de auteur zich (terecht) te verbazen dat gevestigde verandermodellen toch altijd weer terugvallen op rationele en gestructureerde karakters van gedragsverandering. Terwijl juist het irrationele en ongestructureerde vaak de boventoon voeren. Hij gaat liever in op de soms niet te definiëren weerstand in subculturen, de aangemeten identiteit en de waarde die de betrokkenen daaruit ontlenen. Veelal ligt de sleutel in het serieus nemen van je doelgroep, wat hen beweegt en wat men belangrijk vindt.
Het is geen gemakkelijk leesbaar boek. Het bevat veel bijzinnen, opmerking tussen haakjes, onbeantwoorde cliffhangers en typo’s. Als je start met lezen vraag je je als lezer af waar de auteur naar toe wil. Hij neemt vaak een zijpad en daarna nog één. Als lezer ben je dan vaak het hoofdpad al kwijt. Dit ondanks de rode draad uitleg in aanvang van het boek. Belangrijk is dat je in de gedachtewereld van de auteur moet zien te komen. Nadat ik Hans persoonlijk had gesproken, begreep ik meer van zijn teksten en verteltrant. Overigens is dat niet iedereen gegeven, dus zou ik bij een volgende uitgave wat meer structuur en consistentie willen zien in schema’s, bullets, samenvattingen, aankondigen en verwachtingen in de tekst. Kortom, help de lezer te lezen.
De auteur haalt Richard Farson aan, die een interessant onderscheid maakt in problemen en bezoekingen. Problemen analyseer je, waarna je vervolgens met de oplossing aan de slag gaat. Bij bezoekingen niet. Na analyse blijken ze onredelijk, ambigue en paradoxaal te zijn. Geen enkel denkbare handelswijze kan ze oplossen. De auteur noemt dit catch 22, vrij vertaalt naar de roman van Joseph Heller. Hij stelt dat je er maar beter mee kunt proberen te leven, want anders wordt het symptoombestrijding. Dit herken ik zeer sterk. Cynisch geeft de auteur het voorbeeld dat vaak achteraf wordt geconcludeerd dat de facilitaire dienst het meeste werk heeft verricht door het verplaatsen van wanden en het verhangen van naambordjes.
Het is best een uitdaging om een boek over verandermanagement te schrijven. Er zijn er veel van. Hans van Dijk heeft op basis van zijn ervaringen er toch een praktische dimensie aan toegevoegd. Dat vind ik knap. Veranderen zonder weerstand heeft een open eind. Ik kijk uit naar het vervolg.
Simon J.J. Bos is IT interim-manager en doet opdrachten in IT organisaties waarin de belangen groot zijn en veranderingen moeten worden doorgevoerd.
