Overzicht van het Belgisch administratief recht 2021

WOORD VOORAF BIJ DE TWEEËNTWINTIGSTE DRUK III
INHOUD VII
INLEIDING 1

Hoofdstuk I
BEGRENZING VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT 3
§ 1. Wat is het administratief recht? 1 3
§ 2. Het administratief recht is een uitzonderingsrecht 2-6 4
I. Algemene begrippen 4
II. Interpenetratie van publiek- en privaatrechtelijke procedés 5
§ 3. Voorrechten van de administratieve actie. De rechtskracht van de administratieve rechtshandeling 7-9 6
I. De verbindende kracht van de administratieve rechtshandeling 6
II. De dwingende kracht van de administratieve
rechtshandeling (privilège du préalable) 7
III. De uitvoerbare kracht van de administratieve rechtshandeling 7
§ 4. Administratieve sancties 10-16 8
I. Probleemstelling 8
II. Moet een administratieve sanctie als een straf worden beschouwd? 9
III. Varianten van de administratieve sanctie 11
IV. Rechtsgevolgen gehecht aan de vaststelling dat een maatregel een administratieve sanctie is 14
§ 5. Het wettigheidsbeginsel 17-21 18
I. De hiërarchie der rechtsnormen 18
II. De waarde van eigen verordeningen 19
III. De toegewezen aard van de administratieve macht 20
IV. Delegatie is in beginsel ontoelaatbaar 20
V. Delegatie en toewijzing van de bevoegdheid 21

Hoofdstuk II
DE BRONNEN VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT 24
§ 1. De Grondwet 22 24
§ 2. De wetten 23 24
§ 3. De besluitwetten 24 26
§ 4. De decreten en ordonnanties 25 26
§ 5. De verdragen en de verordeningen van door de verdragen ingestelde organen 26 28
§ 6. De koninklijke besluiten 27-33 30
I. Onbekwaamheid van de Koning om alleen te handelen 30
II. De verschillende soorten koninklijke besluiten en de bekendmaking 32
III. De verhouding van de koninklijke besluiten tegenover de wet 33
IV. Zelfstandige verordenende bevoegdheid van de Koning 35
V. Hoe de koninklijke besluiten worden gesanctioneerd 36
VI. De koninklijke besluiten genomen op grond van een wet op de bijzondere of op de buitengewone machten 37
§ 7. De eenheid van de verordenende bevoegdheid 34-37 37
I. De aan de ministers toegekende verordenende bevoegdheid 38
II. De aan zelfstandige overheidsinstellingen toegekende verordenende macht 38
III. Fragmentering van de verordenende bevoegdheid 39
§ 8. Besluiten van de gemeenschaps- en gewestregeringen 38 41
§ 9. Provinciale en gemeentelijke verordeningen 39 43
§ 10. Ministeriële omzendbrieven en dienstorders 40 43
§ 11. De jurisprudentiële regel 41 46
§ 12. Algemene rechtsbeginselen en beginselen vanbehoorlijk bestuur 42-56 46
I. Begrip en functie 46
II. Diverse algemene rechtsbeginselen 52
III. Diverse beginselen van behoorlijk bestuur 58
IV. Beginselen van behoorlijk burgerschap 78
§ 13. De beleidsnormen 57-58 89
§ 14. De gewoonte 59 92
§ 15. Algemene bibliografie voor België 60-61 92

EERSTE BOEK DE PUBLIEKRECHTELIJKE RECHTSPERSONEN EN DE OPENBARE DIENST 95
Hoofdstuk I
DE RECHTSPERSOONLIJKHEID. PRIVAATRECHTELIJKE EN PUBLIEKRECHTELIJKE RECHTSPERSONEN 97
§ 1. De rechtspersoonlijkheid 62-65 97
I. Algemene begrippen 97
II. Rechtspersoonlijkheid wordt door of krachtens een wet, een decreet of een ordonnantie toegekend 98
III. Het beginsel van de specialiteit 99
§ 2. De privaatrechtelijke rechtspersonen 66 99
§ 3. De publiekrechtelijke rechtspersonen 67-68 101
I. Algemene begrippen 101
II. Het onderscheid tussen publiekrechtelijke en privaatrechtelijke rechtspersonen 103

Hoofdstuk II
DE OPENBARE DIENST 104
§ 1. Algemene begrippen 69-73 104
I. Ontstaan van het begrip ‘openbare dienst’ 104
II. Het begrip ‘openbare dienst’ 105
III. De openbare dienst is opgericht door de openbare macht 106
IV. Doctrinaal en positiefrechtelijk belang van het begrip ‘openbare dienst’ 107
§ 2. De beginselen van de openbare dienst 74-80 107
I. Het beginsel van de veranderlijkheid van de openbare dienst 108
II. Het beginsel van de continuïteit van de openbare dienst 108
III. Het beginsel van de benuttigingsgelijkheid van de openbare dienst 111
§ 3. Aard van de betrekkingen tussen de openbare dienst en de gebruikers 81 111

Hoofdstuk III
CENTRALISATIE EN DECENTRALISATIE 114
§ 1. Algemene begrippen 82-83 114
§ 2. De gecentraliseerde dienst 84-91 115
I. Rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid 116
II. Meervoudige bevoegdheid 116
III. Deconcentratie 116
IV. Diensten met afzonderlijk beheer 117
V. Vlaamse intern verzelfstandigde agentschappen 118
VI. Provinciale en gemeentelijke intern verzelfstandigde agentschappen 118
§ 3. Decentralisatie 92-93 118
§ 4. Het administratief toezicht 94-106 120
I. Autonomie en administratief toezicht 120
II. De procedés van het administratief toezicht 123

Hoofdstuk IV
DE VERSCHILLENDE VORMEN VAN DIENSTGEWIJZE DECENTRALISATIE 134
§ 1. Begripsomschrijving 107 134
§ 2. Bij wijze van stichting tot stand gebrachte gedecentraliseerde diensten 108-111 134
I. Gepersonaliseerde besturen 134
II. Openbare instellingen 135
III. Publiekrechtelijke beroepscorporaties 135
IV. Openbare adviesorganen 136
§ 3. Bij wijze van vereniging tot stand gebrachte gedecentraliseerde diensten 112-113 137
I. Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en intercommunale verenigingen 137
II. Publiekrechtelijke verenigingen 137
§ 4. Federale autonome overheidsbedrijven 114 138
§ 5. Federale openbare kredietinstellingen 115 140
Hoofdstuk V
OPENBARE INSTELLINGEN DIE ONDER TOEPASSING VALLEN VAN DE WET VAN 16 MAART 1954
BETREFFENDE DE CONTROLE OP SOMMIGE ORGANISMEN VAN OPENBAAR NUT 142
§ 1. Inleiding 116 142
§ 2. Indeling van de instellingen die onderworpen zijn aan
de wet van 16 maart 1954 117-118 143
§ 3. Belang van de indeling 119 144
§ 4. Bepalingen betreffende het personeel 120 146
§ 5. Bepalingen betreffende de budgettaire controle 121 147
§ 6. Bepalingen betreffende de controle van de rekeningen 122 148

Hoofdstuk VI
OPENBARE INSTELLINGEN DIE AFHANGEN VAN DE GEMEENSCHAP OF HET GEWEST 150
§ 1. Oprichting 123 150
§ 2. Bepalingen betreffende de financiële en administratieve controle 124 150
§ 3. Bepalingen betreffende het personeel 125 151
§ 4. De Vlaamse instellingen 126-137 152
I. Intern verzelfstandigde agentschappen zonder rechtspersoonlijkheid 153
II. Intern verzelfstandigde agentschappen met rechtspersoonlijkheid 153
III. Publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigde agentschappen 154
IV. Privaatrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigde agentschappen 155
V. Personeel 156

Hoofdstuk VII
HET ADMINISTRATIEF CONTRACT 157
§ 1. De overeenkomst en de andere vormen van het
overheidshandelen 138 157
§ 2. Administratieve contracten 139-141 159
§ 3. Administratieve contracten en exclusieve rechten 142-149 161

Hoofdstuk VIII
DE OVERHEIDSOPDRACHTEN VOOR WERKEN, LEVERINGEN EN DIENSTEN 167
AFDELING I
ALGEMENE SITUERING VAN DE OVERHEIDSOPDRACHTENREGLEMENTERING 167
AFDELING II
DE STRUCTUUR VAN HET BELGISCH WETGEVEND EN REGLEMENTAIR KADER 171
§ 1. De wetgeving 150-151 171
§ 2. De uitvoeringsbesluiten 152-155 172
I. Het KB van 18 april 2017 (klassieke sectoren) 172
II. Het KB van 18 juni 2017 (speciale sectoren) 172
III. Het KB van 25 juni 2017 (plaatsing en algemene
uitvoeringsregels concessieovereenkomsten) 172
IV. Het KB van 14 januari 2013 (algemene
uitvoeringsregels overheidsopdrachten) 172
AFDELING III
DE BASISPRINCIPES VAN DE OVERHEIDSOPDRACHTENREGLEMENTERING 173
§ 1. Gelijkheid en niet-discriminatie 156 173
§ 2. Transparantie 157 173
§ 3. Proportionaliteit (evenredigheid) 158 174
§ 4. Wederzijdse erkenning tussen de lidstaten 159 175
AFDELING IV
HET TOEPASSINGSGEBIED VAN DE OVERHEIDSOPDRACHTENREGLEMENTERING 175
§ 1. Het persoonlijk toepassingsgebied van de overheidsopdrachtenreglementering 160-174 175
I. De klassieke sectoren 175
II. De speciale sectoren 181
§ 2. Het materieel toepassingsgebied van de overheidsopdrachtenreglementering 175-179 184
I. Inleiding 184
II. Overheidsopdrachten voor werken 184
III. Overheidsopdrachten voor leveringen 185
IV. Overheidsopdrachten voor diensten 185
V. Gemengde opdrachten 186
§ 3. Vrijstellingen die betrekking hebben op de organisatie
van de overheid 180-181 187
AFDELING V
DE PLAATSING VAN EEN OVERHEIDSOPDRACHT 188
§ 1. De keuze van de plaatsingsprocedure 182-193 188
I. Het onderscheid tussen openbare en niet-openbare procedures 188
II. Het onderscheid tussen procedures waarin de opdracht wordt toegekend aan de economisch meest voordelige inschrijving op basis van prijs, kost of de prijs-kwaliteitsverhouding 189
III. Het onderscheid tussen procedures waarin geen onderhandelingen mogelijk zijn en procedures met onderhandelings- of dialoogelementen 189
IV. De prijsvraag 197
V. Bijzondere technieken en instrumenten 198
§ 2. Het opstellen van de opdrachtdocumenten 194-210 199
I. Uitsluitingsgronden en kwalitatieve selectie 199
II. De keuze voor de economisch meest voordelige offerte 218
III. De technische eisen of specificaties 221
IV. De contractuele voorwaarden inzake de uitvoering van de opdracht 223
§ 3. De aankondiging 211-215 224
I. Onderscheiden toepassingsregels naargelang de Europese drempelbedragen al dan niet van toepassing zijn en naargelang de aard van de diensten 224
II. De vooraankondiging of periodieke indicatieve aankondiging 225
III. De aankondiging 227
IV. De aankondiging van gegunde opdracht 227
V. Modaliteiten en de termijnen voor verzending en ontvangst van aanvragen tot deelneming en offertes 228
§ 4. Het gebruik van elektronische middelen 216 231
§ 5. Indiening en opening van de offertes 217 233
§ 6. Het onderzoek van de inschrijvingen 218-224 234
I. Het onderzoek van de regelmatigheid van de offertes 234
II. Het prijs- of kostenonderzoek 241
§ 7. De keuze van de medecontractant 225 243
§ 8. De beslissing om geen gevolg aan de plaatsingsprocedure te geven 226 245

Hoofdstuk IX
DE CONCESSIES 246
AFDELING I ALGEMENE SITUERING 246
§ 1. Evolutie van het regelgevend kader 227-229 246
§ 2. Onderscheid met de domeinconcessie 230-231 247
AFDELING II
HET TOEPASSINGSGEBIED VAN DE CONCESSIEWET VAN 17 JUNI 2016 249
§ 1. Personeel toepassingsgebied 232 249
§ 2. Materieel toepassingsgebied 233-235 249
I. Algemeen 249
II. Concessies voor sociale diensten en andere specifieke diensten 251
III. Gemengde concessies 251
§ 3. De plaatsing van concessies die onder het toepassingsgebied van de Concessiewet van 17 juni 2016 vallen 236-249 251
I. Algemeen 251
II. Elementaire waarborgen en eisen 252
§ 4. De uitvoering van concessies die onder het toepassingsgebied
van de Concessiewet van 17 juni 2016 vallen 250 259

Hoofdstuk X
DE RECHTSBESCHERMING INZAKE OVERHEIDSOPDRACHTEN EN CONCESSIES 260
§ 1. Inleiding 251-253 260
§ 2. Preventieve rechtsbescherming: informatie- en transparantieverplichtingen van de aanbesteder 254-258 262
§ 3. Repressieve rechtsbescherming: verhaalprocedures 259-268 265
I. Inleiding 265
II. Rechtsbescherming na de gunningsbeslissing en voorafgaand aan contractsluiting 266
III. Rechtsbescherming na contractsluiting 267
IV. De verhaaltermijnen 271

TWEEDE BOEK
HET OPENBAAR AMBT 275
Hoofdstuk I
ALGEMENE BEGRIPPEN 277
§ 1. Het begrip “ambtenaar” 269-271 277
§ 2. De rechtstoestand van de ambtenaar 272-287 278
I. Historische achtergrond 278
II. De rechtspositie van het personeel in overheidsdienst
is in beginsel van statutaire aard 280
III. Belang van het onderscheid tussen statutair en
contractueel verband 286

Hoofdstuk II
HET OPENBAAR AMBT EN DE GRONDWET 292
§ 1. Door wie wordt het statuut van het personeel in overheidsdienst geregeld? 288-293 292
I. De grondwettelijke teksten 292
II. Overheidspersoneel met een wettelijk statuut 294
III. Voor- en nadelen van een reglementair statuut 295
§ 2. Aard van de aan de Koning door artikel 107 van de
Grondwet opgedragen bevoegdheid 294 296
§ 3. Het statuut en de openbare vrijheden van de ambtenaar 295-302 296
I. Probleemstelling 296
II. Eerbied voor de regelen van de dienst 297
III. Openbaarheid van bestuur 299
IV. Stakingsrecht en stakingsverbod 299

Hoofdstuk III
DE TUCHTREGELING VOOR HET OVERHEIDSPERSONEEL 305
§ 1. Algemene begrippen 303-304 305
§ 2. De toepasbaarheid van artikel 6.1 EVRM in tuchtzaken 305-307 307
I. Toepassing artikel 6.1 EVRM wat het vaststellen van burgerlijke rechten en verplichtingen betreft 307
II. Is een tuchtprocedure een strafvervolging in de zin van artikel 6.1. EVRM? 309
§ 3. Tuchtregeling en strafvordering 308-310 309
I. Probleemstelling 309
II. Nullum crimen sine lege 311
III. Nulla poena sine lege 312
§ 4. Tuchtstraffen en ordemaatregelen 311-312 313
§ 5. Tuchtstraffen en evaluatie 313 314
§ 6. Een bijzondere rechtsbescherming voor het personeel: de raden van beroep voor federale en Vlaamse ambtenaren en de beroepscommissie voor tuchtzaken voor ambtenaren de provinciale en lokale besturen 314 315

Hoofdstuk IV
DE VOORNAAMSTE JURIDISCHE KRACHTLIJNEN VAN AMBTENARENSTATUTEN 318
§ 1. Het syndicaal statuut. De wet van 19 december 1974 tot regeling van de betrekkingen tussen de overheid en de vakbonden van haar personeel 315-317 318
§ 2. Het toepassingsgebied 318 321
§ 3. De indeling van het personeel 319 322
§ 4. De deontologische rechten en plichten van de statutaire personeelsleden 320 323
§ 5. De aanwerving 321-330 324
I. De toelatingsvoorwaarden 324
II. De selectie via een objectief wervingssysteem 326
III. De vergelijkende selectie 327
IV. De werving 328
V. De stage of de proeftijd 328
VI. De benoeming en de eedaflegging 329
§ 6. De loopbaan van de statutaire personeelsleden 331 330
§ 7. De evaluatie 332 332
§ 8. Administratieve standen en verlofregeling 333 333
§ 9. De bezoldigingsregeling 334 334
§ 10. De ambtsneerlegging en het ontslag van ambtswege 335 335
§ 11. De bijzondere rechtspositie van de mandaathouders of de managers 336-339 336
I. Federale overheid 336
II. Andere overheden 338
§ 12. Taalkaders en taalregelingen 340-341 339

DERDE BOEK
HET REGIME VAN DE GOEDEREN IN HET ADMINISTRATIEF RECHT 343
Hoofdstuk I
OPENBAAR EN PRIVAAT DOMEIN 345
§ 1. Begripsafbakening 342-345 345
§ 2. Verhouding tussen privaat en openbaar domein 346-347 349
§ 3. Statuut van het openbaar domein 348-362 350
I. Algemeen 350
II. Onbeschikbaarheid 350
III. Onverjaarbaarheid 358
§ 4. Statuut van het privaat domein 363-365 358
§ 5. Onbeslagbaarheid van domeingoederen 366-367 359

Hoofdstuk II
DE ONTEIGENING 361
§ 1. Algemeen kader omtrent publiekrechtelijke beperkingen van het eigendomsrecht 368-372 361
§ 2. De formele onteigening 373-384 364
I. Wezenskenmerken 364
II. Bijzonder (grond)wettelijk kader 367
III. Bevoegdheidsverdelende regelen 368
§ 3. Basisregelen van het onteigeningsrecht 385-410 370
I. Materiële en procedurele waarborgen 370
§ 4. Bestuurlijke en gerechtelijke fase van de Vlaamse onteigeningsprocedure 411-444 385
I. Algemene aspecten 385
II. De bestuurlijke fase 387
III. De gerechtelijke fase 396

Hoofdstuk III
DE OPEISING 403

Hoofdstuk IV
DE OPENBARE WEGEN 407
§ 1. Algemeen deel 445-487 407
I. Openbare en private wegen 407
II. Normerende bevoegdheid 411
III. Administratieve en functionele indeling van de openbare wegen 413
IV. Rooilijnen en rooilijnplannen 416
V. Weggerechtigden 424
§ 2. Bijzonder deel 488-500 429
I. Autosnelwegen 429
II. Gewestwegen 431
III. Gemeentewegen 432

Hoofdstuk V
DE WATERWEGEN 435
§ 1. Gewestelijke bevoegdheid 501-503 435
§ 2. De bevaarbare waterlopen 504-506 436
§ 3. De onbevaarbare waterlopen 507-515 437
I. Begripsbepaling, rangschikking en reglementering 437
II. Eigendom en beheer 438
III. Machtigingen 439
IV. Erfdienstbaarheden van openbaar nut 439
V. Handhaving 439
§ 4. De publieke grachten 516 439

Hoofdstuk VI
ERFDIENSTBAARHEDEN VAN OPENBAAR NUT 441
§ 1. Begripsbepaling 517-521 441
§ 2. Recht op vergoeding 522 442
§ 3. Voorbeelden 523 443

Hoofdstuk VII
OMGEVINGSRECHT 446
§ 1. Het begrip omgevingsrecht 524-526 446
§ 2. Grondwettelijk recht op een gezond leefmilieu en het standstillbeginsel 527 448
§ 3. Bevoegdheidsregeling ingevolge de staatshervorming 528-529 450
§ 4. Decreet algemene bepalingen inzake milieubeleid 530-548 452
I. Algemene bepalingen 452
II. Besluitvorming en inspraak 453
III. Bedrijfsinterne milieuzorg 453
IV. Milieueffect- en veiligheidsrapportage 454
V. Exploitatie van inrichtingen en activiteiten en erkende personen 468
VI. Milieubeleidsovereenkomsten 469
VII. Klimaat 470
VIII. Milieuschade 470
§ 5. Sectorale bepalingen 549-598 473
I. Materialen en afvalstoffen 473
II. Bodemverontreiniging 476
III. Geluid 494
IV. Lucht 496
V. Meststoffen 498
VI. Water 501
§ 6. Sectorale regelingen betreffende natuurbehoud
en landschapszorg 599-623 509
I. Natuurbehoud 509
II. Bossen 526
III. Duinen 529
IV. Grindwinning en diepe ondergrond 531
V. Ruilverkaveling 533
VI. Landinrichting 537
§ 7. Onroerend erfgoed 624-631 539
§ 8. De ruimtelijke ordening 632-740 558
I. Algemene begrippen 558
II. De doelstellingen van de ruimtelijke ordening
en de ordeningsinstrumenten 570
III. Ruimtelijke planning 573
IV. Het vergunningenbeleid 639
§ 9. De omgevingsvergunning 741-782 655
I. Algemene begrippen 655
II. De vergunningsprocedure 663

VIERDE BOEK
DE TERRITORIALE DECENTRALISATIE EN LOKALE OPENBARE INSTELLINGEN 687
DEEL I
DE PROVINCIE 689
Hoofdstuk I
ALGEMENE BEGRIPPEN 689
§ 1. Van département naar provincie 783-784 689
§ 2. De grondwettelijke bepalingen 785 691
§ 3. De bepalingen van het Europees handvest inzake lokale autonomie 786 692
§ 4. Bevoegdheidsregeling ingevolge de bijzondere wet van 13 juli 2001 787 694
§ 5. De provinciale autonomie 788-792 696
I. Principe 696
II. Hoe heeft de decreetgever het provinciaal belang gekwalificeerd? 696
§ 6. Het administratief toezicht 793-800 698
I. Grondwettelijke bepalingen 698
II. De bevoegdheidsregeling inzake de organisatie
en de uitoefening van het administratief toezicht 699
III. Organisatie en uitoefening van het administratief toezicht op de Vlaamse provincies. Toezichtregeling ingevolge het Provinciedecreet van 9 december 2005 701

Hoofdstuk II
DE PROVINCIERAAD 703
§ 1. Samenstelling van de provincieraad 801-807 703
I. Aantal leden 703
II. Datum van de verkiezingen 703
III. Provincieraadskiezers 704
IV. Verkiesbaarheidsvoorwaarden, onverenigbaarheden,
verhindering en vervanging 704
V. Geldigverklaring van de verkiezing 705
§ 2. Werking van de provincieraad 808-812 706
I. Voorzitterschap 706
II. Bijeenroeping 706
III. Openbaarheid van de vergaderingen 708
§ 3. Bevoegdheden van de provincieraad 813-825 708
I. Algemene bevoegdheid 708
II. De provinciale volksraadpleging 711
III. Bevoegdheden van provinciaal belang 712
IV. Taken van algemeen belang 714
V. Verordenende bevoegdheid 715

Hoofdstuk III
DE DEPUTATIE 718
§ 1. Samenstelling van de deputatie 826-831 718
I. Aantal leden 718
II. Verkiezing, verkiesbaarheidsvoorwaarden,
onverenigbaarheden, verhindering en vervanging 718
§ 2. Werking van de deputatie 832-833 720
I. Collegiaal orgaan 720
II. Openbaarheid van de vergaderingen 721
§ 3. Bevoegdheid van de deputatie 834-837 721
I. Toegewezen of gedelegeerde bevoegdheid van provinciaal belang 721
II. Bevoegdheden van algemeen belang 723

Hoofdstuk IV
DE PROVINCIEGOUVERNEUR 725
§ 1. Statuut van de gouverneur 838-839 725
§ 2. Bevoegdheden van de gouverneur 840-846 726
I. Betrokkenheid bij de werking van de provinciale organen 726
II. Instructiebevoegdheid 726
III. Uitvoeringsbevoegdheid 727
IV. Coördinatiebevoegdheid 727
V. Bevoegdheid inzake de benoeming van het federaal personeel 728
VI. Bevoegdheid inzake de handhaving van de orde 728
VII. Bevoegdheid in geval van staking of van dreigende
staking 729

Hoofdstuk V
DE ADJUNCT VAN DE GOUVERNEUR VAN DE PROVINCIE VLAAMS-BRABANT 730
§ 1. Statuut 847 730
§ 2. Bevoegdheden 848 730

Hoofdstuk VI
DE PROVINCIEGRIFFIER DE FINANCIEEL BEHEERDER HET MANAGEMENTTEAM 732
§ 1. De provinciegriffier 849-852 732
I. Statuut 732
II. Taken 732
§ 2. De financieel beheerder 853-857 734
I. Statuut 734
II. Taken 734
§ 3. Het managementteam 858-859 735
I. Samenstelling 735
II. Taken 736

Hoofdstuk VII
HET ADMINISTRATIEF ARRONDISSEMENT EN DE ARRONDISSEMENTSCOMMISSARIS 737
§ 1. Statuut 860 737
§ 2. Bevoegdheid 861 737

DEEL II
DE GEMEENTE 739
Hoofdstuk I
ALGEMENE BEGRIPPEN 739
§ 1. Grondwettelijke bepalingen 862 739
§ 2. De bepalingen van het Europees handvest inzake lokale autonomie (zie nr. 730) 742
§ 3. Bevoegdheidsregeling ingevolge de bijzondere wet van
13 juli 2001 863 742
§ 4. De gemeentelijke autonomie 864-869 745
I. Principe 745
II. Hoe hebben de wet- en de decreetgever het gemeentelijk belang gekwalificeerd? 746
III. Autonomie, medebewindstaken en taken van gemengd belang 748
IV. Autonomie als juridisch concept 749
§ 5. Geen absolute eenvormigheid van de gemeentelijke organisatie 870-874 750
§ 6. Wijziging of correctie van de gemeentegrenzen 875-879 753
I. De grote agglomeraties 754
II. De verplichte samenvoeging van gemeenten 755
III. De vrijwillige samenvoeging van gemeenten 756
§ 7. Het administratief toezicht 880-887 758
I. Grondwettelijke bepalingen 758
II. De bevoegdheidsregeling inzake de organisatie en de uitoefening van het administratief toezicht 758
III. Organisatie en uitoefening van het administratief toezicht op de Vlaamse gemeenten. Toezichtregeling ingevolge het Decreet over het Lokaal Bestuur van 22 december 2017 761
§ 8. Het gemeentelijk financiewezen 888-891 763
I. Grondwettelijke bepalingen 763
II. Het financieel zelfbeschikkingsrecht van de gemeenten is beperkt 764
III. De overheidsfinanciering van de gemeente-uitgaven 766

Hoofdstuk II
DE GEMEENTERAAD 769
§ 1. Samenstelling van de gemeenteraad 892-898 769
I. Aantal leden 769
II. Datum van de verkiezingen 770
III. Gemeenteraadskiezers 770
IV. Verkiesbaarheidsvoorwaarden, onverenigbaarheden, verhindering en vervanging 771
V. Geldigverklaring van de verkiezingen 773
§ 2. Werking van de gemeenteraad 899-903 773
I. Voorzitterschap 773
II. Bijeenroeping 774
III. Openbaarheid van de vergaderingen 776
§ 3. Bevoegdheden van de gemeenteraad 904-927 776
I. Algemene bevoegdheid 776
II. De gemeentelijke volksraadpleging 779
III. Bevoegdheden van gemeentelijk belang 781
IV. Taken van medebewind en van gemengd belang 783
V. Reglementen van inwendig bestuur 784
VI. Politieverordeningen 784
VII. Bekendmaking van reglementen en verordeningen 796

Hoofdstuk III
HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN SCHEPENEN 799
§ 1. Samenstelling van het college en burgemeester en schepenen 928-933 799
I. Aantal leden 799
II. Verkiezing, verkiesbaarheidsvoorwaarden, onverenigbaarheden, verhindering en vervanging 800
§ 2. Werking van het college van burgemeester en schepenen 934-935 803
I. Collegiaal orgaan 803
II. Openbaarheid van de vergaderingen 804
§ 3. Bevoegdheid van het college van burgemeester en schepenen 936-939 804
I. Toegewezen of gedelegeerde bevoegdheid 804
II. Verordenende bevoegdheid 807
III. Toezicht op de kerkbesturen 807

Hoofdstuk IV
DE BURGEMEESTER 809
§ 1. Statuut van de burgemeester 940-943 809
I. Benoeming 809
II. Benoembaarheidsvereisten 810
III. Verhindering en vervanging 811
§ 2. Bevoegdheden van de burgemeester 944-948 811
I. Algemeen overzicht 811
II. De politiemacht van de burgemeester 813

Hoofdstuk V
DE ALGEMEEN DIRECTEUR 822
§ 1. De algemeen directeur 949-952 822
I. Statuut 822
II. Taken 822
§ 2. De financieel directeur 953-957 825
I. Statuut 825
II. Taken 826
§ 3. Het managementteam 958-959 827
I. Samenstelling 827
II. Taken 827

DEEL III
DE VERZELFSTANDIGING BIJ DE GEMEENTEN,
DE PROVINCIES EN DE OPENBARE CENTRA VOOR
MAATSCHAPPELIJK WELZIJN 829
§ 1. Interne en externe verzelfstandiging bij de gemeenten en de provincies 960 829
§ 2. De interne verzelfstandiging bij de gemeenten en de provincies 961-962 830
I. De delegatie 830
II. De intern verzelfstandigde agentschappen 830
§ 3. De externe verzelfstandiging bij de gemeenten en
de provincies 963-979 830
I. Autonome gemeente- of provinciebedrijven 831
II. De gemeentelijke of provinciale extern verzelfstandigde agentschappen in privaatrechtelijke vorm 837
§ 4. De verzelfstandiging bij de openbare centra voor maatschappelijk welzijn 980-981 840
I. Algemeen 840
II. Vormen van verenigingen en vennootschappen voor maatschappelijk welzijn 840

DEEL IV
DE INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING 843
§ 1. Bevoegdheidsregeling ingevolge de staatshervorming 982-984 843
I. Principiële gewestbevoegdheid 843
II. Bevoegdheid ratione loci 843
§ 2. Geen verplichting om zich te verenigen 985 844
§ 3. De Vlaamse intergemeentelijke samenwerking 986-990 845
I. Soorten samenwerkingsvormen 846
II. Herwaardering van de gemeente en van de gemeenteraad 847
III. De participatie van private partners in samenwerkingsverbanden 847
§ 4. De samenwerkingsverbanden zonder rechtspersoonlijkheid: de interlokale verenigingen 991-994 848
I. Doel 848
II. Leden 848
III. Oprichting 848
IV. Bestuur 849
§ 5. De samenwerkingsverbanden met rechtspersoonlijkheid: de projectverenigingen, de dienstverlenende en de opdrachthoudende verenigingen 995-1017 849
I. Gemeenschappelijke bepalingen 849
II. De projectvereniging 850
III. De dienstverlenende en de opdrachthoudende verenigingen 852

DEEL V
HET MAATSCHAPPELIJK WELZIJN 861
Hoofdstuk I
DE OPENBARE CENTRA VOOR MAATSCHAPPELIJK
WELZIJN 861
§ 1. Algemene begrippen 1018 861
§ 2. Bevoegdheidsregeling ingevolge de staatshervorming 1019 862
§ 3. Opdracht van het OCMW 1020 863
§ 4. Bevoegd steunverlenend OCMW 1021 864
§ 5. Integratie van het OCMW in de gemeente 1022 866
§ 6. De organisatie van de OCMW’s 1023-1032 867
I. Bestuursorganen 867
II. Personeel van de OCMW’s 873
§ 7. Beheer van de goederen 1033 873
§ 8. Financieel beheer – De beleidsrapporten 1034 874
§ 9. Administratief toezicht 1035 875
§ 10. Het contentieux van het recht op maatschappelijke
dienstverlening 1036 875
§ 11. Rechtsgedingen 1037 876
§ 12. Het dwangbevel en artikel 1410 van het Gerechtelijk
Wetboek 1038-1039 876

Hoofdstuk II VERHAALBAARHEID VAN DE KOSTEN VAN
MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING 878
§ 1. Verhaal van de kosten van maatschappelijke dienstverlening op een ander OCMW of op de Staat 1040-1043 878
§ 2. Verhaal van de kosten van maatschappelijke dienstverlening op particulieren 1044 881

Hoofdstuk III
DE MAATSCHAPPELIJKE INTEGRATIE – HET LEEFLOON 883
§ 1. Van bestaansminimum naar maatschappelijke integratie 1045 883
§ 2. Bevoegdheidsregeling ingevolge de staatshervorming 1046 884
§ 3. De maatschappelijke integratie 1047-1051 884
I. De gerechtigden 884
II. De inhoud van het recht op maatschappelijke integratie 886
§ 4. Aanvraag en toekenning van het recht op maatschappelijke integratie 1052 887
§ 5. Het contentieux van het recht op maatschappelijke integratie 1053 888
§ 6. Terugvordering leefloon 1054 889

DEEL VI
HET BESTUUR VAN DE EREDIENSTEN 891
§ 1. Algemene begrippen 1055 891
§ 2. Bevoegdheidsregeling ingevolge de bijzondere wet van 13 juli 2001 1056 892
§ 3. Het Vlaams decreet van 7 mei 2004 betreffende de materiële organisatie en de werking van de erkende erediensten 1057 893
§ 4. Criteria voor de erkenning, wijziging en samenvoegingen van plaatselijke kerk- of geloofsgemeenschappen 1058 893
§ 5. Regeling voor de rooms-katholieke eredienst 1059-1070 894
I. De kerkfabriek 894
II. Het centraal kerkbestuur 896
III. Overleg met de gemeenteoverheid 898
IV. Beheer van de goederen 898
V. Schenkingen en legaten 899
VI. Meerjarenplan, budget en rekeningen 899
VII. Administratief toezicht 900
§ 6. Regeling voor de andere erediensten 1071 901

DEEL VII
DE POLDERS EN WATERINGEN 905
§ 1. Ontstaan 1072-1073 905
§ 2. Bevoegdheidsregeling ingevolge de staatshervorming 1074 906
§ 3. Begripsomschrijving 1075 907
§ 4. Oprichting, opheffing en vereniging 1076 907
§ 5. Inrichting en beheer 1077-1081 908
I. De algemene vergadering 908
II. Het bestuur 909
III. De ontvanger-griffier 910
§ 6. Belastingen 1082 910
§ 7. Administratief toezicht 1083-1087 911
I. Bijzonder administratief toezicht 911
II. Algemeen administratief toezicht 912
§ 8. Rechtsgedingen 1088-1091 913

VIJFDE BOEK
DE ADMINISTRATIEVE EN JURISDICTIONELE BESCHERMING VAN DE BESTUURDE DE RAAD VAN STATE 915
DEEL I
DE RECHTSBESCHERMING TEGEN HET OPTREDEN VAN HET BESTUUR 917
Hoofdstuk I
INLEIDENDE BESCHOUWINGEN 917

Hoofdstuk II
ENKELE BESTUURLIJKE HERVORMINGEN 921
§ 1. De formele of uitdrukkelijke motivering van bestuurshandelingen 1092-1101 921
I. Toepassingsgebied van de wet van 29 juli 1991 921
II. Draagwijdte van de formele motiveringsplicht 926
III. Uitzonderingen op de uitdrukkelijke
motiveringsplicht 930
IV. Uitdrukkelijke motivering en geheime stemming 931
V. Toezicht op en sanctie van de uitdrukkelijke motiveringsplicht 933
§ 2. De openbaarheid van bestuur 1102-1135 938
I. Situering 938
II. Toepassingsgebied 941
III. Actieve openbaarheid 950
IV. Passieve openbaarheid 956
V. Uitzonderingen op de openbaarheid 965
VI. De beroepsprocedures 985
VII. Hergebruik van overheidsinformatie 991
§ 3. De ombudsman 1136-1163 995
I. Situering 995
II. De aanstelling van de ombudsmannen of ombudsvrouwen 997
III. De onafhankelijkheid van de ombudsmannen 999
IV. Ten aanzien van welke administratieve overheden zijn de ombudsmannen bevoegd? 999
V. Taken van de ombudsmannen 1001

Hoofdstuk III
DE ADMINISTRATIEVE EN JURISDICTIONELE BEROEPEN 1017
§ 1. Het administratief beroep 1164-1172 1017
I. Begrip 1017
II. Vormen 1019
III. Omvang van de bevoegdheid van het beroepsorgaan 1024
IV. De weerslag van het administratief beroep op het jurisdictioneel beroep 1026
§ 2. Het jurisdictioneel beroep 1173-1184 1035
I. Begrip 1035
II. Organieke onderscheidingscriteria 1040
III. Formele onderscheidingscriteria 1042
IV. Materiële onderscheidingscriteria 1051
§ 3. Gevolgen van het onderscheid tussen een jurisdictioneel beroep en een administratief beroep 1185-1196 1054
I. Gevolgen op het vlak van het beëindigen van het bestaan van de handeling 1055
II. Gevolgen op het vlak van de waarborgen voor de rechtzoekende 1067
III. Gevolgen van procedurele aard 1072

Hoofdstuk IV
DE GRONDWETTELIJKE REGELING VAN DE BESCHERMING VAN DE SUBJECTIEVE RECHTEN 1077
§ 1. Algemene begrippen 1197-1207 1077
I. Jurisdictioneel pluralisme of monisme 1077
II. Het Belgische systeem 1080
III. Een belangrijk onderscheid: de begrippen ‘subjectieve’ en ‘objectieve’ geschillen 1082
§ 2. De artikelen 144 en 145 van de Grondwet 1208-1211 1088
§ 3. Artikel 146 van de Grondwet 1212-1213 1092

Hoofdstuk V
DE RECHTSBESCHERMING DOOR DE GEWONE RECHTER TEGEN HET ONRECHTMATIG OPTREDEN VAN HET BESTUUR 1100
§ 1. Inleidende beschouwingen 1214 1100
§ 2. Het onverbindend verklaren van onwettige administratieve rechtshandelingen: de exceptie van onwettigheid 1215-1217 1101
I. Begrip 1101
II. Kenmerken 1104
§ 3. De rechtstreekse aanvechting van overheidsdaden voor de rechter in kort geding 1218-1227 1112
I. Naar een extensieve interpretatie van artikel 159 Gw. 1112
II. Het vorderingsrecht van milieuverenigingen 1119
§ 4. De aansprakelijkheidsvordering tegen de overheid 1228-1250 1131
I. De jurisprudentiële evolutie inzake overheidsaansprakelijkheid 1132
II. De toerekenbaarheid aan de overheid van door haar personeel verrichte handelingen 1163

Hoofdstuk VI
DE CONTROLE VAN HET BESTUUR DOOR BUITENGERECHTELIJKE RECHTSCOLLEGES 1182
§ 1. De Raad voor Verkiezingsbetwistingen 1251-1252 1184
§ 2. De Deputatie of het College van provinciegouverneurs 1253-1254 1186
§ 3. De Raad voor Vergunningsbetwistingen 1255 1187
§ 4. Het Handhavingscollege 1256 1188
§ 5. De Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen 1257 1189
§ 6. Het Vlaams Bestuursrechtscollege 1258 1190
§ 7. Het Rekenhof 1259-1262 1191

DEEL II
DE RAAD VAN STATE 1197
AFDELING I
ALGEMENE BEGRIPPEN 1197
§ 1. De plaats van de Raad van State onder de gestelde machten 1263 1197
§ 2. De organisatie van de Raad van State 1264-1267 1198
I. De leden van de Raad van State 1198
II. Het auditoraat 1200
III. Het coördinatiebureau 1204
AFDELING II
DE AFDELING WETGEVING VAN DE RAAD VAN STATE 1209
§ 1. Overzicht van de taken van de afdeling Wetgeving 1268-1270 1209
§ 2. Facultatieve en verplichte raadpleging van de afdeling Wetgeving 1271-1284 1213
I. Facultatieve raadpleging 1213
II. Verplichte raadpleging 1214
III. Uitzonderingen op de verplichte raadpleging 1218
IV. Sancties in geval van niet-nakoming van de adviesverplichting 1224
§ 3. Kenmerken van het advies van de afdeling Wetgeving 1285 1225
§ 4. Inrichting en samenstelling van de afdeling Wetgeving 1286 1228
§ 5. De termijnregeling voor de afdeling Wetgeving 1287-1289 1230

AFDELING III
DE AFDELING BESTUURSRECHTSPRAAK VAN DE RAAD VAN STATE 1241
Hoofdstuk I
ALGEMEEN OVERZICHT VAN DE BEVOEGDHEDEN VAN DE AFDELING BESTUURSRECHTSPRAAK 1241

Hoofdstuk II
HET ANNULATIEBEROEP WEGENS MACHTSOVERSCHRIJDING 1247
§ 1. Algemene begrippen 1290-1291 1247
I. Artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de
Raad van State 1247
II. Het beroep wegens machtsoverschrijding is een objectief beroep 1247
§ 2. Vernietigingsgronden 1292-1306 1248
I. Probleemstelling 1248
II. Vernietigingsgronden die de externe wettigheid betreffen 1251
III. Vernietigingsgronden die de interne wettigheid betreffen 1258
IV. Bestaan er bestuurshandelingen die aan ieder rechterlijk toezicht zijn onttrokken? De theorie van de regeringsdaden 1266
V. De rechter over het annulatieberoep en de kennisneming van de feitelijke toedracht van de zaak 1269
§ 3. De ontvankelijkheidsvoorwaarden van het annulatieberoep 1307-1332 1270
I. De ontvankelijkheid van het annulatieberoep wat de persoon van de verzoeker betreft 1272
II. De ontvankelijkheid van het annulatieberoep wat de bestreden handeling betreft 1297
III. De ontvankelijkheid van het annulatieberoep wat de wijze betreft waarop het beroep moet worden ingesteld 1325
§ 4. De rechtsgevolgen van de arresten van de Raad van State 1333-1340 1336
I. Het gezag van een vernietigingsarrest 1336
II. Het gezag van een arrest houdende afwijzing van het beroep 1351
III. Het gezag van de vernietigingsarresten en de wetgever 1355
§ 5. Het administratief kort geding 1341-1352 1361
I. Situering en historiek 1361
II. De opschorting van de tenuitvoerlegging van besluiten houdende terugwijzing of uitzetting van vreemdelingen 1362
III. Schorsing van de tenuitvoerlegging van bestuurshandelingen wegens schending van de artikelen 10, 11 en 24 van de Grondwet 1364
IV. De invoering van een administratief kort geding voor de Raad van State door de wet van 19 juli 1991 1365

Hoofdstuk III
DE RAAD VAN STATE ALS ADMINISTRATIEVE CASSATIERECHTER 1393
§ 1. Algemene begrippen 1353-1356 1393
§ 2. Kenmerken van het administratief cassatieberoep 1357 1399
§ 3. Gevolgen van een vernietigingsarrest na cassatieberoep 1358-1359 1401

Hoofdstuk IV
DE RAAD VAN STATE EN DE GESCHILLEN VAN BEVOEGDHEID TUSSEN GEDECENTRALISEERDE OVERHEDEN 1405
Hoofdstuk V
DE RAAD VAN STATE ALS RECHTER IN LAATSTE AANLEG 1407
§ 1. Het begrip volle rechtsmacht 1360 1407
§ 2. De Raad van State en de geschillen betreffende de gemeentekieszaken 1361-1368 1408
I. De geldigverklaring van de gemeenteraadsverkiezingen en van de rechtstreekse verkiezing van de schepenen 1408
II. De andere door het Decreet over het Lokaal Bestuur en het lokaal Kiesdecreet opengestelde beroepen 1413
§ 3. De Raad van State en de geschillen betreffende de provinciekieszaken 1369 1415
§ 4. De Raad van State en de geschillen betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn 1370-1374 1415
I. De verkiezing van de leden van de OCMW-raad, de leden van het vast bureau en de leden van het bijzonder comite voor de sociale dienst 1415
II. De andere door de OCMW-wetgeving opengestelde beroepen 1417
III. Geschillen betreffende tuchtzaken in de gemeente Voeren 1417
§ 5. De Raad van State en de geschillen betreffende de verkiezingen van de leden van de politieraden 1375 1418
§ 6. De Raad van State en de geschillen betreffende de verkiezingen van het Europese Parlement 1376 1419
§ 7. De Raad van State en de geschillen betreffende het ten laste nemen van de kosten van dienstverlening door een OCMW 1377 1419
§ 8. De Raad van State en de bevoegdheid inzake dotaties aan politieke partijen 1378 1420

Hoofdstuk VI
DE RAAD VAN STATE EN DE GESCHILLEN INZAKE VERGOEDING 1423
§ 1. Hoe de wet van 23 december 1946 de bevoegdheid van de Raad van State ten aanzien van de geschillen inzake vergoeding had vastgesteld 1379-1380 1423
§ 2. Wijziging van de bevoegdheid van de Raad van State t.a.v. de geschillen inzake eisen tot herstelvergoeding 1381 1425
§ 3. Over de eis tot herstelvergoeding doet de Raad van State uitspraak bij wege van arrest 1382 1426
§ 4. Bevoegdheid van residuaire aard 1383 1427
§ 5. De Raad van State doet uitspraak naar billijkheid 1384 1428
§ 6. De schade moet een buitengewone schade zijn 1385 1431
§ 7. De bevoegdheid van de Raad van State is van subsidiaire aard 1386 1432
§ 8. De schade moet veroorzaakt zijn door een administratieve overheid 1387 1433
§ 9. Procedureregeling 1388 1434

Hoofdstuk VII
DE RAAD VAN STATE EN DE SCHADEVERGOEDING TOT HERSTEL 1437

Hoofdstuk VIII
DE CONFLICTEN VAN ATTRIBUTIE 1447
§ 1. Algemene begrippen 1391 1447
§ 2. De artikelen 33, 34 en 35 RvS-Wet en de desbetreffende rechtspraak 1392 1448
Hoofdstuk IX
DE PREJUDICIËLE GESCHILLEN 1457
§ 1. Algemene begrippen 1393 1457
§ 2. Het Hof van Justitie van de Europese Unie 1394 1458
§ 3. Het Benelux Gerechtshof 1395 1460
§ 4. Het Grondwettelijk Hof 1396 1461
§ 5. De algemene vergadering van de afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State 1397 1468

Hoofdstuk X
DE RECHTSPLEGING VOOR DE AFDELING
BESTUURSRECHTSPRAAK VAN DE RAAD VAN STATE 1473
§ 1. Algemene beginselen 1398 1473
§ 2. De inquisitoriale aard van de rechtspleging 1399 1475
§ 3. De schriftelijke aard van de rechtspleging 1400 1476
§ 4. De summiere aard van de rechtspleging 1401 1476
§ 5. Het verzoekschrift 1402 1480
§ 6. De kosten 1403 1494
§ 7. Het collectief beroep en het beroep met meervoudig voorwerp 1404 1504
§ 8. Het uitwisselen van de memories 1405 1507
§ 9. Vorderingen die doelloos zijn of die slechts korte debatten vereisen 1406-1407 1520
§ 10. Kennelijk onrechtmatige beroepen 1408 1524
§ 11. De bijzondere procedure inzake betwistingen over de geldigheid van de gemeenteraadsverkiezingen 1409-1411 1528
I. Verzoekschrift 1528
II. Memorie van antwoord 1529
III. Behandeling van de zaak en uitspraak 1530
§ 12. De tussengeschillen 1412-1416 1531
I. De tussenkomst (art. 21bis RvS-Wet en art. 52 en 53 P.R.) 1531
II. De inschrijving van valsheid (art. 51 P.R.) 1535
III. De hervatting van het rechtsgeding (art. 55-58 P.R.) 1537
IV. De afstand van het geding (art. 59 P.R.) 1539
V. De wraking (art. 29, tweede lid RvS-Wet en art. 62 et seq. P.R.) 1544
§ 13. Het onderzoek door de afdeling bestuursrechtspraak.
De terechtzitting en de uitspraak 1417-1423 1546
I. Het onderzoek. Het verslag van de auditeur 1546
II. De samenstelling van de kamer 1550
III. De terechtzitting en de uitspraak 1553
IV. De uitvoering van de arresten 1557
V. De dwangsom 1557
§ 14. De rechtsmiddelen tegen arresten 1424 1562
I. Het verzet (art. 40-46 P.R.) 1562
II. Het derdenverzet (art. 47-50 P.R.) 1563
III. De herziening (art. 50bis-50sexies P.R.) 1564
IV. De intrekking 1566
V. De verbetering 1566
VI. De uitlegging 1567

ZAAKREGISTER 1569