Gevaren van de monocultuur

Werkgevers vertonen alom de neiging om acuut te switchen naar een kortetermijnfocus en richten zich plotseling vooral op het hier en nu. Aan de kandidatenzijde valt met name op dat de ‘gehunte’ managers steeds meer lijken op de degene die ze binnenhaalt en naadloos passen op het toegeschreven functieprofiel. Geen ‘cross over’ plaatsingen uit andere industrieën meer en zeker geen gutsy benoemingen. Een begrijpelijke reactie in minder zonnige tijden. Maar verklaarbaar is niet per definitie ook verstandig.

Mensen hebben op basis van onderzoek sowieso de neiging tot het aantrekken van datgene dat ze herkennen. ‘Simularity attraction’ noemen psychologen dat. De enige tijd geleden door mij geïnterviewde CEO van Alcatel-Lucent licht toe dat de meeste managers ‘s morgens in de spiegel kijken en redelijk tevreden zijn met wat ze daar aantreffen. Wat ze vervolgens inhuren is volgens ‘Sir’ Ben Verwaaijen het evenbeeld daarvan. Dat laatste heeft overigens ook enkele voordelen. Een homogene groep – met mensen die onderling grote verwantschap vertonen – heeft weinig afstemmingsproblemen en is het vaak snel eens. Een tweede voordeel van de homogene groep is de sociale validatie. In zo’n groep hebben we niet snel het gevoel gek te zijn, omdat je niet snel een afwijkende mening hebt en er in dat opzicht weinig reden bestaat om aan je zelf te twijfelen. Nadelen zijn er echter te over. Eigenlijk worden ze samengevat door het aloude adagium: als je inhuurt wat je hebt, krijg je wat je al had! Bovendien levert het inhuren van klonen over het algemeen weinig tegenspraak op. Kritische zelfreflectie is nu eenmaal een schaarse competentie binnen monoculturen. Dat mag makkelijk en comfortabel zijn, riskant is het ook. Gevallen als Enron en het Ahold van een decennium geleden illustreren wat er kan gebeuren als de bestuursvoorzitter niet langer tegenspraak krijgt. Zonnekoningengedrag met alle risico’s van dien.

Volgens een voormalige baas van Visa Card is het daarom van cruciaal belang om mensen in te huren die een eigen opinie hebben en complementair zijn aan jouw competenties en persoonlijkheidskenmerken. ‘Huur nooit iemand in die te veel op je lijkt’, zegt de visionaire Dee Hock al in 1996 in het vernieuwende zakenblad ‘Fast Company’. ‘Het is suf om je eigen kracht te kopiëren en het is idioot om je eigen zwaktes te repliceren. Het is essentieel om diegene te vertrouwen en belonen wiens perspectief, vermogens en beoordelingsvermogen radicaal afwijken van jou zelf. Het is overigens ook zeldzaam en vergt nederigheid, tolerantie en wijsheid.’