Reflecteren: de basis

Inleiding/studiewijzer 8

DEEL 1 Kennismaking 13
1 Reflecteren, een praktijkvoorbeeld 15
1.1 Reflectievragen door de ik-persoon 17
1.2 Wanneer stel ik deze vragen? 20
1.3 Betekenisvolle situatie 21
1.4 Bewustwording en gevoelssignaal 21
1.5 Eigen gedrag centraal stellen 22
1.6 Vragen stellen 23
1.7 Het belang van vragen stellen aan jezelf 24
Samenvatting 26
Opdrachten 27

2 Het begrip reflecteren: doel, betekenis en gebruik 31
2.1 De term reflecteren 33
2.2 Het doel van reflecteren 33
2.3 Een uitstapje naar de filosofie 33
2.4 Supervisie 36
2.5 Intervisie 37
2.6 Reflecteren: een beroepsvaardigheid 37
2.7 Belang van reflectie 39
2.8 Relatieafhankelijkheid en samenwerking 41
2.9 Reflecteren: een actueel begrip 42
2.10 Reflecteren: toekomstgericht en actiegericht 44
Samenvatting 45
Opdrachten 46

3 Het vermogen te reflecteren 51
3.1 Reflectievermogen 53
3.2 Abstract denken 53
3.3 Adolescentie 54
3.4 Cognitieve ontwikkeling 54
3.5 Sociale cognitie 56
3.6 Diversiteit 57
Samenvatting 60
Opdrachten 61

DEEL 2 Theoretisch kader 65
4 Theorieën over reflecteren 67
4.1 Leren en reflecteren 69
4.2 Reflecteren in de beroepspraktijk 73
4.3 Het reflectieproces 76
4.4 Het reflectieproces in de praktijk 84
4.5 Reflecteren: omschrijving en stappenplan 88
Samenvatting 90
Opdrachten 91

5 Beheersingsniveaus van reflecteren 95
5.1 De niveaus van reflectievaardigheid 97
5.2 Beheersingsniveau per fase 98
Samenvatting 106
Opdrachten 107

DEEL 3 Praktijk 111
6 Reflecteren in de praktijk 113
6.1 Bewustwording door gevoelssignaal 115
6.2 Reflectievragen door de ik-persoon 116
6.3 Bereidheid vragen te stellen 117
6.4 Verwoorden 117
6.5 Manieren van verslaglegging 118
Samenvatting 127
Opdrachten 128

7 Hulpmiddelen bij reflectie 131
7.1 De ander 133
7.2 Veiligheid en vertrouwen 133
7.3 Hulpmiddelen en werkvormen 135
Samenvatting 142
Opdrachten 143

8 Voorwaarden, vaardigheden en attitudes voor reflectie 147
8.1 Voorwaarden voor reflectie 149
8.2 Vaardigheden voor reflectie 150
8.3 Attitudes voor reflectie 151
Samenvatting 154
Opdrachten 155

9 Kritische analyse van eigen verslag 159
9.1 Aandachtspunten voor het verslag: persoon en situatie 161
9.2 Aandachtspunten voor het verslag: weergave van informatie 165
9.3 Checklist: vereisten voor reflectie 169
Samenvatting 171
Opdrachten 172

DEEL 4 Verdieping 175
10 Professionaliteit 177
10.1 Professionaliteit 179
10.2 Beroepsethiek 181
10.3 Integriteit 184
10.4 Dilemma 186
10.5 Handreiking: omgaan met dilemma 187
Samenvatting 188
Opdrachten 189

11 Professionals in de beroepspraktijk 193
11.1 Werken in een organisatie 195
11.2 Professionele betekenisvolle situatie: een casus 195
11.3 Professionele betekenisvolle situaties: dilemma’s en vragen uit de praktijk 197
11.4 Reflectiemodel: verdieping in de beroepspraktijk 214
Samenvatting 216
Opdrachten 217

Literatuur 219
Bijlage 1: Leerstijlentest Kolb 224
Bijlage 2: Hbo-kwalificaties 229

Over de auteur 230
Illustratieverantwoording 231
Register 232