1 Inleiding 15
F.J.H. Mertens
E.R. Muller
H.B. Winter
1.1 Aanleiding 15
1.2 Begrippen 16
1.3 Inhoud 18
1.4 Dankzegging 18
Deel I Toezicht als concept 27
2 Toezicht in het Nederlandse (bestuurs)recht 29
H.B. Winter
2.1 Inleiding 29
2.2 Begripsmatige verkenning 30
2.2.1 Inleiding 30
2.2.2 Toezicht in het bestuursrecht 31
2.2.3 Toezicht in het burgerlijk recht 32
2.2.4 Toezicht in het strafrecht 34
2.2.5 Toezicht tussen bestuursrecht en strafrecht 35
2.3 Bevoegdheden van toezichthouders 36
2.4 Toezichtbeleid en gedogen 39
2.5 Handhavingsinstrumenten 41
2.5.1 Herstelsancties 41
2.5.2 Bestraffende sancties 44
2.6 Onafhankelijkheid 45
2.6.1 Onafhankelijkheid en de onder toezicht gestelden 46
2.6.2 Onafhankelijkheid en de minister 47
2.6.3 Het officiële beleid over onafhankelijkheid 47
2.6.4 Juridische randvoorwaarden 48
2.7 Ontwikkelingen 49
3 Het aangrijpingspunt voor toezicht: Hoe houden we organisaties in toom? 51
F.J.H. Mertens
3.1 Aangrijpingspunt en doel van het toezicht 52
3.2 Aanleiding om het onderwerp te agenderen 54
3.3 Organisatie of probleem 55
3.4 Marktorganisaties en maatschappelijke ondernemingen 58
3.5 Convergentie in regulering en toezicht: het ‘geheel’ in beeld 61
3.6 Eigen verantwoordelijkheid leidt tot beoordeling ‘zelfbeeld’ 63
3.7 Niet het geheel maar … een probleem 65
3.8 Organisatiecultuur als aangrijpingspunt 73
3.9 Systeem als aangrijpingspunt 76
3.10 Toezicht dat het aangrijpingspunt zoekt in de dynamische consistentietoets in bedrijfsbeheersystemen 80
3.11 Slot 84
4 Effecten en evaluatie van toezicht 87
P. Welp
M. Bokhorst
P. de Goede
4.1 Inleiding 87
4.2 Effectiviteit van toezicht: wat en waarom? 88
4.2.1 Het wat: prestaties, effecten en effectiviteit 88
4.2.2 Het waarom: het belang van effectevaluatie 90
4.3 Effectevaluatie in de praktijk 91
4.3.1 Centrale initiatieven 91
4.3.2 Verschillende benaderingen door toezichthouders 93
4.4 Beperkingen en belemmeringen voor effectevaluatie 95
4.4.1 Complexiteit van effectevaluaties 96
4.4.2 Werkwijze en organisatiekenmerken toezichthouders 98
4.4.3 Verantwoording in de publieke arena 100
4.5 Uitdagingen en kansen voor effectevaluatie 101
4.5.1 Relativering van doelrealisatie als primaire effectindicator 101
4.5.2 Interactief evalueren 104
4.5.3 Gedragsgericht evalueren 105
4.6 Slotopmerkingen 107
5 Toezicht en waarden 109
B. Steenhuisen
H. van der Voort
5.1 Inleiding 109
5.2 Op het eerste gezicht: meerwaarde van waarden voor toezicht 110
5.3 Waarden: wat zijn het eigenlijk? 112
5.4 Een palet aan waarden 114
5.5 Toezicht als onderzoek naar waarden 118
5.6 Toezicht en het wegen van waarden 122
5.7 Bij nader inzien: de meerwaarde van waarden voor toezicht 126
6 Wetgeving, toezicht en naleving: Het belang van empirisch-juridisch onderzoek 129
F. Willemsen
F. Leeuw
W. de Jongste
6.1 Inleiding 129
6.2 Wetten, alternatieve regulering en hun functies 130
6.3 Naleving van wet- en regelgeving 132
6.4 Empirisch-juridisch onderzoek naar naleving en toezicht 133
6.5 Onderzoeksbenaderingen: aandacht voor mechanismen en belang van kennisschatkamers 135
6.6 Onderzoeksvoorbeeld 1: Onderwijstoezicht 137
6.7 Onderzoeksvoorbeeld 2: Megans Law en het toezicht op sexuele delinquenten 140
6.8 Een overkoepelend raamwerk voor wetgeving, toezicht, handhaving en naleving 144
6.9 Discussie 147
7 Toezicht, onderzoek en veiligheid: Naar een vruchtbare relatie 149
E.R. Muller
7.1 Inleiding 149
7.2 Vormen van veiligheid 150
7.2.1 Sociale veiligheid 151
7.2.2 Fysieke veiligheid 152
7.2.3 Nationale veiligheid 154
7.3 Toezicht en onderzoek 156
7.3.1 Algemene Rekenkamer 156
7.3.2 Nationale ombudsman 161
7.3.3 Onderzoeksraad voor Veiligheid 167
7.3.4 Commissie van Toezicht voor Inlichtingen en Veiligheidsdiensten 169
7.3.5 Rijksinspecties 172
7.4 Observaties over de relatie tussen veiligheid, toezicht en onderzoek 179
7.4.1 Meerdere inspecties en onderzoeksorganisaties 179
7.4.2 Bevoegdheden en inbedding 180
7.4.3 Veiligheid breed 181
7.4.4 Diversiteit en eenheid 181
7.4.5 Nederland veiliger 182
7.4.6 Veiligheidsautoriteit? 183
7.5 Afronding 184
Deel II Autoriteiten 185
8 Prudentieel toezicht op de financiële sector: De toezichttaak van DNB 187
R.J. Theissen
F. de Vries
8.1 Inleiding 187
8.2 Korte historie van De Nederlandsche Bank als toezichthouder 188
8.3 Waarom toezicht op de financiële sector? 189
8.4 Nederlands juridisch kader 192
8.4.1 Juridisch kader voor de toezichttaken 192
8.4.2 DNB als zelfstandig bestuursorgaan 193
8.4.3 Het twin peaks model in Nederland 194
8.5 Prudentieel toezicht 196
8.5.1 Micro-prudentieel toezicht op individuele financiële instellingen 196
8.5.2 Macro-prudentieel toezicht 201
8.5.3 Integriteitstoezicht 203
8.5.4 Beleidsvormende taak 205
8.6 Lessen uit de crisis: een nieuw perspectief op het prudentiële toezicht 205
8.6.1 Een nieuwe toezichtaanpak: veranderingen in de toezichtcultuur 206
8.6.2 Vooruitblikkend toezicht: aandacht voor gedrag en cultuur van financiële ondernemingen 208
8.6.3 Versterking van het Europese toezicht en het crisisinstrumentarium 210
8.7 Afronding 214
9 Autoriteit Financiële Markten 215
Th. Kockelkoren
A. de Moor-van Vugt
9.1 Geschiedenis AFM 215
9.2 Missie en functie 221
9.3 Strategische doelstellingen 223
9.4 Taakopvatting en strategie 226
9.5 Organisatie 229
9.6 Informele maatregelen: casus consumptief krediet 239
9.7 Formele handhavingsbevoegdheden 247
9.8 Slot 260
10 Autoriteit Consument en Markt 261
P. van Dijk
10.1 Opmars van markttoezicht 261
10.1.1 Achtergrond 261
10.1.2 Markttoezichthouders 262
10.1.3 Autoriteit consument en markt 265
10.2 Strekking van toezicht 267
10.2.1 Wettelijke opdracht 267
10.2.2 Taken 268
10.2.3 Bevoegdheden 270
10.2.4 Handhaving 271
10.3 Benadering van het toezicht 273
10.3.1 Strategie 273
10.3.2 Toezichtvisie 274
10.3.3 Accenten 275
10.4 Organisatie en structuur 278
10.4.1 Status 278
10.4.2 Verhoudingen 278
10.4.3 Structuur 280
10.4.4 Kosten 281
10.5 Slotbeschouwing 281
11 De Nederlandse Zorgautoriteit 285
J.G. Sijmons
11.1 Inleiding 285
11.2 Historie 285
11.3 Dubbele opdracht uit de Wmg 289
11.4 NZa als zelfstandig bestuursorgaan 290
11.5 Algemene Taken NZa 294
11.6 Toezicht op de verzekeringen in de zorg 296
11.7 Markttoezicht- en ontwikkeling 297
11.8 Tariefregulering 299
11.9 Het macrobudget 302
11.10 Informatiebeleid 303
11.11 Aanmerkelijke marktmacht 305
11.12 Fusietoets 305
11.13 Handhaving 306
11.14 Rechtsbescherming 307
11.15 NZa 308
Deel III Inspecties 311
12 Het Agentschap Telecom 313
R.S. Wertheim
12.1 Geschiedenis 313
12.2 Organisatie 315
12.3 Taken en bevoegdheden 316
12.3.1 Frequentieruimte 319
12.3.2 Antenneregister 328
12.3.3 Prioritering alarmnummers 329
12.3.4 Technische regelingen uitzending televisieprogramma’s 329
12.3.5 Openbare elektronische communicatienetwerken art. 8.3 Tw 329
12.3.6 Voorschriften ter zake van uitrusting 330
12.3.7 Verkeers- en locatiegegevens, aftappen, dataretentie c.a. 332
12.3.8 Aanwijzingen aan aanbieders; noodtoestand; veiligheid staat e.d. 334
12.3.9 Overige onderwerpen 335
12.3.10 Wet ruimtevaartactiviteiten 336
12.3.11 Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten 336
12.3.12 Wet telecommunicatievoorzieningen BES 337
12.4 Beleid 337
12.5 Toekomst 342
13 De ontwikkeling van het overheidstoezicht op de kwaliteit van onderwijs: Theorie en praktijk rond de Inspectie van het Onderwijs 343
F.J.G. Janssens
A.B. Dijkstra
13.1 Inleiding 343
13.2 Toezicht op het onderwijs 346
13.2.1 De wet op het onderwijstoezicht vanaf 2002 347
13.2.2 Risicogestuurd toezicht vanaf 2007 350
13.2.3 Het onderzoek op de school 354
13.2.4 Interventies 355
13.3 Toezicht op het hoger onderwijs, financiën en de kinderopvang 358
13.3.1 Hoger onderwijs 359
13.3.2 Financieel toezicht 361
13.3.3 Toezicht op de kinderopvang 363
13.4 Onderwijstoezicht ‘revisited’? 363
13.4.1 Gedifferentieerd toezicht 365
13.4.2 Toezicht op bestuurlijk handelen 368
13.4.3 Thematisch en probleemgestuurd toezicht 369
13.4.4 Ontwikkeling van het onderwijstoezicht 369
14 Inspectie voor de Gezondheidszorg 373
P.B.M. Robben
K.J. Grit
R. Bal
14.1 Inleiding 373
14.2 Toezicht is van alle tijden 374
14.3 De rol van de IGZ als een governance vraagstuk 375
14.3.1 Het veranderende denken over het toezicht 376
14.4 Inspectie voor de gezondheidszorg 378
14.4.1 Wetgeving 379
14.4.2 Visie van de IGZ 379
14.4.3 Onafhankelijkheid van toezicht 381
14.4.4 Methoden en instrumenten 383
14.4.5 Op risico gebaseerd toezicht 384
14.4.6 Incidententoezicht 385
14.4.7 Klachten van burgers 385
14.5 Verscherpt toezicht VUmc 386
14.6 Spanningsvelden 389
14.6.1 Vertrouwen 389
14.6.2 Toezicht en media 390
14.6.3 Van casuïstiek naar systeemtoezicht 391
14.7 Toekomstperspectief 392
15 Inspectie Jeugdzorg 395
C.J. Reedijk
15.1 Inleiding 395
15.2 De ontwikkeling van de jeugdsector in Nederland 396
15.3 De ontwikkeling van de Inspectie Jeugdzorg 400
15.4 Visie van de Inspectie Jeugdzorg 403
15.5 Werkwijze van de Inspectie Jeugdzorg 403
15.5.1 Risicogebaseerd toezicht 404
15.5.2 Onderzoek naar aanleiding van calamiteiten of signalen 406
15.5.3 Kenmerkende elementen in de werkwijze van de inspectie 407
15.6 Samenwerking in het toezicht 412
15.7 Uitbreiding naar sociaal domein 414
16 De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit 417
T. Havinga
F. van Waarden
16.1 Van eerlijkheid in de handel naar voedselveiligheid 417
16.2 Organisatie van het toezicht op voedsel 420
16.3 Taken en organisatie van de NVWA 422
16.3.1 Technocratie of Democratie? 422
16.3.2 Welk ministerie, welk belang dominant? 424
16.3.3 Drie Kerntaken NVWA 425
16.3.4 Vijf afdelingen 426
16.4 Bevoegdheden 428
16.5 Beleid: knelpunten en uitdagingen 429
16.5.1 Visie NVWA op handhaving 429
16.5.2 Kritiek op de NVWA 430
16.5.3 Voldoende middelen 431
16.5.4 Prioriteiten en strijdige doelen 432
16.5.5 Relatie met het bedrijfsleven 434
16.5.6 Werkwijze en stijl van toezicht 436
16.6 Slot 438
17 De Inspectie Leefomgeving en Transport 443
R. van Dorp
R. Velders
17.1 Inleiding: Maatschappelijke aanleiding en geschiedenis 443
17.1.1 Toezicht op het verkeer en transport 444
17.1.2 Toezicht op de leefomgeving en het milieu 450
17.2 Strekking, missie van het toezicht 459
17.2.1 Instellingsbesluit ILT 459
17.2.2 Toezichtterreinen ILT 459
17.2.3 Publicaties 461
17.3 Benadering van het toezicht: toezichtvisie 462
17.3.1 Visie 462
17.3.2 Bedrijfsmodel 463
17.3.3 Toezichtmodel 464
17.3.4 Uitgangspunten 467
17.3.5 De rol van ILT 468
17.3.6 Professionalisering 469
17.3.7 Inspecties 469
17.3.8 Vergunningverlening 471
17.3.9 Relatie met beleid en de bewindslieden 471
17.4 Organisatie en structuur 472
17.4.1 Organisatie 472
17.4.2 Formatie en budget 473
17.4.3 Ontwikkelingen vanaf 2010 473
17.4.4 Vergrijzing 474
17.5 Karakteristiek van de toezichthouder in het geheel van het Nederlands toezicht 474
17.5.1 De Autoriteit Woningcorporaties 474
17.5.2 Regionale Uitvoeringsdiensten 475
17.5.3 Inspectieview 477
18 Inspectie Veiligheid en Justitie 479
I. Helsloot
G. van Melick
18.1 De Inspectie Veiligheid en Justitie 479
18.1.1 Inleiding 479
18.1.2 Geschiedenis 480
18.1.3 Huidige organisatie, taken en bevoegdheden 489
18.2 Het geheel overziend, de IVenJ in haar context beschouwd 496
19 De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid 499
J. de Ridder
19.1 Inleiding 499
19.2 Korte historie van de voorlopers van de Inspectie SZW 500
19.2.1 De Arbeidsinspectie 501
19.2.2 De Inspectie Werk en Inkomen 503
19.2.3 De Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst 506
19.3 Waarom toezicht in het sociaal domein? 506
19.4 Taakstelling en organisatie van de Inspectie SZW 509
19.4.1 De organisatie van de Inspectie SZW 509
19.4.2 Juridisch kader voor de toezichttaken 510
19.4.3 De aanpak van de taken van de Inspectie SZW 511
19.5 Afronding 515
20 Staatstoezicht op de Mijnen 517
F.J.H. Mertens
20.1 Inleiding 517
20.2 Wetgeving 518
20.3 Organisatie en kwantitatieve aspecten 520
20.4 Doel van het toezicht 522
20.4.1 Ontwikkeling toezichtvisie 523
20.4.2 Omkering van de bewijslast en veiligheidsplannen 525
20.4.3 Veiligheids- en gezondheidszorg in de delfstoffenwinning 526
20.4.4 Zorgplichtbepalingen 528
20.4.5 Risicogebaseerd toezicht door SodM 529
20.4.6 Prioritering en programmering 530
20.4.7 Bepalen focus 534
20.4.8 Samenwerking en taakoverheveling 535
20.4.9 Openbaarheid en transparantie 535
20.5 Meer informatie 538
21 Samenwerkende rijksinspecties 541
P. van den Broek
21.1 Inleiding 541
21.2 De rijksinspecties 541
21.2.1 Kenmerken van rijksinspecties 542
21.2.2 Ontwikkeling van de inspecties 543
21.3 De Inspectieraad 546
21.3.1 Organisatie van de Inspectieraad 546
21.3.2 Historie van de Inspectieraad 547
21.3.3 Activiteiten van de Inspectieraad 552
21.4 Samenwerken in de praktijk 555
21.4.1 Doelen van samenwerking 555
21.4.2 Samenwerking tussen inspecties: een typologie 556
21.4.3 Resultaten van samenwerking 559
21.5 Trends in de samenwerking 561
22 Toezicht in perspectief 565
E.R. Muller
F.J.H. Mertens
H.B. Winter
22.1 Temper de verwachtingen van inspecties en autoriteiten 566
22.2 Borg de onafhankelijkheid beter 567
22.3 Toezicht moet effectief zijn 569
22.4 Zorg voor voldoende kennis, tijd en middelen 570
22.5 Inspecties en autoriteiten moeten samenwerken, maar niet fuseren 571
LITERATUURLIJST 573
DE AUTEURS 601
TREFWOORDENREGISTER 605
SERIE HANDBOEKEN VEILIGHEID 611
