Tragiek van een komedie

Richard Strauss' opera Die Schweigsame Frau, waarvoor Stefan Zweig het libretto schreef, is maar zelden live te horen. Ook opnamen ervan zijn spaarzaam. Maar de ontstaansgeschiedenis levert spannende lectuur op.

Strauss (1864-1949) was vanaf 1933 President van minister Goebbels' Reichsmusikkammer, Zweig (1881-1942) de Joodse schrijver wiens boeken door dezelfde Goebbels op de brandstapel werden gegooid. Een grotere tegenstelling is haast niet denkbaar. Hun beider briefwisseling geeft een fascinerend beeld van hun door het naziregime dramatisch overschaduwde samenwerking tussen 1931 en 1935.

Na de première in Dresden op 24 juni 1935 werd de opera in Duitsland prompt verboden. Strauss moest zijn positie als president van Reichsmusikkammer neerleggen, toen een al te openhartige brief aan Zweig door de Gestapo was onderschept. Rechtstreeks contact tussen beiden was niet langer mogelijk.

Zweig, sinds 1934 in vrijwillige ballingschap, maakte in 1942 in Brazilië, samen met zijn tweede vrouw, Lotte Altmann, een einde aan zijn leven. Richard Strauss stierf in 1949, na een slepend denazificatieproces, op 85-jarige leeftijd in zijn woonplaats Garmisch.

In Tragiek van een komedie beschrijft Piet Wackie Eysten, aan de hand van brieven en diverse andere bronnen, hun tragisch verlopen samenwerking aan Die schweigsame Frau, Strauss' enige komische, maar ook meest tragische opera.