Het preventie-ultimatum

INHOUD
LEESWIJZER 15
1. ONZE VOLKSGEZONDHEID 19
1.1 Aanleg 19
1.2 Gedrag 19
1.2.1 Bewegen 20
1.2.2 Roken 20
1.2.3 Alcohol 20
1.2.4 Voeding en veiligheid 21
1.2.5 Ontspanning en psyche 21
1.3 Omgeving en opvoeding 22
1.4 Kluwen, wel voor de helft vermijdbaar 23
1.5 Gemiddelden bestaan niet: de gezondheidskloof 24
1.5.1 Inkomen 25
1.5.2 Gezondheidsvaardigheden en toegang tot voorzieningen 25
1.5.3 Buurten 26
1.5.4 Stress 26
1.5.5 Opvoeding 26
2. URGENTIE EN DOELEN 29
2.1 Reden één: maatschappelijke opbrengsten omhoog 29
2.2 Reden twee: kwaliteit van leven omhoog 30
2.3 Reden drie: zorgkosten 31
2.4 Preventie als grondrecht 31
2.5 Doelen en maatschappelijke kosten-batenanalyses 32
3. KIJK DOOR DE OGEN VAN DE ANDER 35
3.1 Leren van sociale marketing 35
3.2 Doelcategorieën 36

HET PREVENTIE-ULTIMATUM
3.3 Beleving 36
3.3.1 Zelfredzaamheid en doenvermogen 37
3.3.2 Gezondheidsvaardigheden 38
3.3.3 Sociaaleconomische gezondheidsverschillen en levensloop 39
3.3.4 Ervaren gezondheid verbeteren als doel? 40
3.4 Dienstverlening 40
4. NAAR EEN PREVENTIECOCKTAIL 43
4.1 Preventiecocktail 44
4.2 Settings en interventies 45
4.3 Niet altijd een vraag of een klacht 48
4.4 Klantroute 49
4.5 Functies in de klantroute benoemen en toedelen 49
4.6 Bouw een programma 50
4.6.1 Samenwerken gaat niet vanzelf 51
4.7 E=KxB 51
4.8 Gezondheidsachterstanden 52
5. STAND VAN ZAKEN 55
5.1 Inzicht in volksgezondheid 56
5.2 Doelen stellen 56
5.3 Doelgroepen 57
5.4 Onderdelen preventiecocktail 58
5.5 Verdeling van verantwoordelijkheden en taken 59
5.6 Financiën 62
5.6.1 Schotten 62
5.7 Bereik 63
5.8 Versnipperd 65
5.9 Vrijblijvend 65
5.10 Zelfredzaamheid en individuele verantwoordelijkheid 66
5.11 Niet vanzelf 66
6. GEZOND ONDERWIJS 69
6.1 Sluit aan bij ‘Gezonde School’ 69
6.1.1 Effectieve aanpak met vier pijlers 70
6.1.2 Kies voor resultaat 70
6.1.3 Knelpunten 71

 Inhoud
6.2 Individuele leerlingenzorg 71
6.2.1 Volg de sociaal-emotionele ontwikkeling 72
6.2.2 Versterk het verzuimbeleid 73
6.2.3 Voor VO en mbo: promoot het gebruik van
www.jijenjegezondheid.nl 73
6.2.4 Maak een schoolgezondheidsprofiel 74
6.3 Gezondheidseducatie 75
6.3.1 Gebruik effectieve interventies 75
6.3.2 Bewegen 75
6.3.3 Voeding 76
6.3.4 Relaties en seksualiteit 76
6.3.5 Roken, alcohol, drugs 77
6.4 Zorg voor een gezonde fysieke omgeving 77
6.5 Schoolgezondheidsbeleid 78
6.5.1 Betrek opvoeders 78
6.5.2 Financiering en andere knelpunten 79
6.6 Practice what you preach 79
7. GEZONDE BEDRIJVEN EN ORGANISATIES 81
7.1 Geschiedenis 81
7.2 Urgent, maar te weinig 83
7.3 Doelen 84
7.4 Ethiek 84
7.5 Gewoon beginnen 86
7.5.1 Wat willen medewerkers 87
7.6 Maak gezondheidsprofielen van medewerkers en bedrijf 87
7.6.1 Gezondheidsprofiel 87
7.6.2 Arbeidsomgeving 88
7.7 Programma maken en uitvoeren 88
7.7.1 Houd rekening met verschillende groepen 88
7.7.2 Zorg voor een preventiecocktail 89
7.7.3 Multiproblematiek 91
7.7.4 Zorg voor effectieve interventies 91
7.7.5 Subsidiemogelijkheden 91
7.8 Practice what you preach 92

HET PREVENTIE-ULTIMATUM
8. ZORG IN DE EERSTE LIJN EN PREVENTIE: VAN INDIVIDUELE NAAR
SYSTEMATISCHE AANPAK 93
8.1 Mensen die zich melden 93
8.2 Preventie in de buurt 94
8.2.1 Contacten in de wijk op casuïstiek niveau 94
8.2.2 BRAVO-samenwerking 95
8.3 Actief oproepen 95
8.3.1 Wijkscan en/of praktijkscan 96
8.3.2 Preventiespreekuur 96
8.3.3 PreventieConsult Cardio Metabool Risico 96
8.3.4 Neem mensen met zwakke gezondheidsvaardigheden als norm 98
8.4 Verantwoorde zorg 98
8.5 Organiseren van preventie 99
8.6 Wie helpt de huisartsen om meer aan preventie te doen? 100
8.7 Practice what you preach 102
9. DE GEMEENTE AAN ZET 105
9.1 Urgentie en doel 105
9.1.1 Sturing 106
9.2 Een rookvrije gemeente 108
9.3 Schone omgeving 108
9.3.1 Naar buiten in het frisse groen 109
9.3.2 Een gezonde voedselomgeving 111
9.3.3 Relatie met sociaal domein 111
9.4 Jeugd 112
9.4.1 Vroegsignalering 112
9.4.2 Onderwijs: de gezonde school en kinderopvang 113
9.4.3 Minder kinderen met overgewicht 113
9.4.4 Integraal jeugd- en onderwijsbeleid 114
9.5 Volwassenen en ouderen 115
9.6 Werk en inkomen 115
9.7 Wijkteams en huisartsenzorg 116
9.8 Samenwerking 117
9.9 Practice what you preach 117

 Inhoud
10. VWS MAAKT STELSEL PREVENTIEPROOF 119
10.1 Doelen stellen en monitoren 120
10.2 Maak landelijk stelsel preventieproof 122
10.2.1 Verantwoordelijkheden en taken 123
10.2.2 Innoveren en implementeren 124
10.2.3 Opschalen en borgen 125
10.2.4 Financiën 126
10.2.5 Wettelijke kaders 127
10.3 Kennisinfrastructuur borgen 129
10.4 Practice what you preach 130
EPILOOG 131
Zeven programma’s 132
1. Programma voor een vitaal Nederland 133
2. Programma voor het verminderen van hart- en vaatziekten,
type 2-diabetes en chronische nierschade 134
2.1 Genees meer mensen met diabetes type 2 134
2.2 Ontwikkel een landelijke interventie voor mensen met
verhoogd risico op cardiometabole aandoeningen. 134
2.3 Bescherm de jeugd tegen overgewicht en obesitas 135
3. Programma voor het verminderen van psychische problematiek 135
3.1 Stressbronnen en stigma 136
3.2 Jongeren 136
3.3 Volwassenen en sluitende aanpak bemoeizorg 137
4. Programma voor versterking van het ouderschap 138
4.1 Vroegopsporing van gedragsproblematiek 139
5. Programma voor versterking van de gezonde school 139
6. Programma gericht op werk en gezondheid 140
7. Programma gericht op ouderen 141
Tot besluit 141
BIJLAGE 1 GGD’en activeren en vernieuwen publieke gezondheid 143
BIJLAGE 2 Regenboogmodel 153
VERANTWOORDING EN LITERATUUR 157
NOTEN 165