Journalistiek in perspectief

Woord Vooraf 11
Inleiding 13

HOOFDSTUK 1. Van massamaatschappij naar netwerkmaatschappij 17
1.1 Inleiding 17
1.2 Massamaatschappij: definiëring 19
1.3 Netwerkmaatschappij: oorzaken en definiëring 22
Globalisering: space of flows 24
1.4 Gevolgen van de netwerkmaatschappij voor journalistiek 26
1.5 Tegengestelde visies op evolutie van journalistiek in de netwerkmaatschappij 28
Pessimistische visie: Commercialisering 28
Optimistische visie: netwerkjournalistiek 34
1.6 Conclusie 38
1.7 Overzichtsvragen 39
1.8 Verder lezen? 39

HOOFDSTUK 2. Journalistiek als beroep 41
HOOFDSTUK 2.1. Wie is journalist? 43
2.1.1 Inleiding 43
2.1.2 Verschillende definities voor een journalist 44
2.1.3 Invalshoek 1: Definitie van journalist gerelateerd aan journalistiek als beroep versus journalistiek als vakmanschap 47
Dimensies van een beroep 47
Journalistiek een beroep? 52
Uitdagingen voor journalistiek als beroep in de netwerkmaatschappij 53
Conclusie: debat rond journalistiek als ‘profession’ of ‘craft’ 54
2.1.4 Invalshoek 2: Definitie van journalist gerelateerd aan recht versus ethiek 55
2.1.5 Rolopvattingen van professionele journalisten 58
2.1.6 Vervangt robotjournalistiek de journalist in de toekomst? 64
2.1.7 Conclusie 67
2.1.8 Overzichtsvragen 68
2.1.9 Verder lezen? 68

HOOFDSTUK 2.2. Het profiel van de professionele journalist 71
2.2.1 Inleiding 71
2.2.2 De beroepsjournalist 72
2.2.3 De eerste profielstudies 74
Profielstudies in België 75
2.2.4 Het profiel van de Belgische journalist in 2018 77
Sociaaldemografische kenmerken 77
De werksituatie van Belgische journalisten 80
Organisatie van het redactiewerk 82
Werkethiek en deontologie 87
Opvattingen over veranderingen in de journalistiek 88
Professionele rolopvattingen 90
2.2.5 Conclusie 92
2.2.6 Overzichtsvragen 93
2.2.7 Verder lezen? 93

HOOFDSTUK 3. Nieuwsproductie 95
HOOFDSTUK 3.1. Nieuwsselectie 97
3.1.1 Inleiding 97
3.1.2 Vroege sociologische periode: de journalist als individuele beslisser 99
David Manning White: The Gatekeeper (1950) 99
Warren Breed: Social Control in the newsroom (1955) 102
Johan Galtung en Mari Ruge: The Structure of Foreign News (1965) 103
3.1.3 Middenperiode van sociologische studies naar nieuwsselectie 105
Gaye Tuchman: Making News (1978) 106
Herbert Gans: Deciding what’s news (1979) 107
Mark Fishman: Manufacturing the news (1980) 110
Kritiek op etnografische onderzoeken op redacties 111
3.1.4 Late periode van sociologische studies 112
Todd Gitlin: The whole world is watching (1980) 113
Edward Herman en Noam Chomsky: Manufacturing Consent (1988) 114
3.1.5 Integratie verschillende periodes van sociologisch onderzoek naar nieuwsselectie 116
Pamela Shoemaker en Stephen Reese: Mediating the message (1991) 117
3.1.6 Nieuwsselectie in de netwerkmaatschappij 121
Tim Vos en François Heinderyckx: Gatekeeping in transition (2015) 122
Gatekeeping in transition: de relevantie van gatekeeping op de diverse niveaus 126
3.1.7 Conclusie 133
3.1.8 Overzichtsvragen 134
3.1.9 Verder lezen? 134

HOOFDSTUK 3.2. Het brongebruik van journalisten 137
3.2.1 Inleiding 137
3.2.2 Historisch overzicht van onderzoek naar journalistieke bronnen 139
3.2.3 Vroege sociologische periode: de journalist als individuele beslisser 140
3.2.4 Middenperiode van sociologische studies naar nieuwsselectie 141
Gaye Tuchman: Objectivity as Strategic Ritual (1972) 144
Herbert Gans: Deciding what’s news (1979) 145
3.2.5 Late periode van sociologische studies 149
Oscar Gandy: Beyond agenda setting (1982) 152
Gadi Wolfsfeld: Making Sense of Media and Politics (2011) 152
3.2.6 Journalistieke bronnen in de netwerkmaatschappij 153
De pessimistische visie: Churnalism 154
De optimistische visie: Sociale media als nieuwsbronnen 163
3.2.7 Conclusie 167
3.2.8 Overzichtsvragen 167
3.2.9 Verder lezen? 168

HOOFDSTUK 3.3. Framing in nieuwsmedia 171
3.3.1 Inleiding 172
3.3.2 Het ontstaan en de evolutie van framing 174
3.3.3 Media- versus audienceframes 177
Mediaframes: definitie en voorbeelden 177
Audienceframes: definiëring 181
3.3.4 Mediaframes verder uitgediept en onderzocht 182
3.3.5 Diverse frame fases in het framingproces 185
De framebuildingfase 186
De framesettingfase 188
Frame-effecten 191
3.3.6 Empirisch onderzoeken van mediaframes 192
Inductief versus deductief 192
Kwantitatief versus kwalitatief 192
En nu concreet? 193
3.3.7 Conclusie 196
3.3.8 Overzichtsvragen 196
3.3.9 Verder lezen? 197

HOOFDSTUK 4. Het publiek als nieuwsconsument en nieuwsproducent 199
4.1 Inleiding 200
4.2 Nieuwsconsumptie: van massapubliek naar ‘The Daily Me’ 201
De jonge nieuwsconsument: Kranten/Nieuws in de Klas 203
De jonge nieuwsconsument: belangrijkste nieuwskanalen 205
Personalisering van nieuws: The Daily Me 207
Nieuwe consumptiepatronen 209
Nieuwsconsumptie als ‘experience’ 212
4.3 Nieuwproductie: het publiek als produser 213
Burgerjournalistiek 214
Participatieve journalistiek 217
4.4 Conclusie 220
4.5 Overzichtsvragen 221
4.6 Verder lezen? 221

HOOFDSTUK 5. Businessmodellen van nieuwsorganisaties 223
5.1 Inleiding 223
5.2 Dagbladen 224
Oorzaken verval inkomsten 225
Op zoek naar nieuwe inkomsten 232
Meer inkomsten van lezers 238
Meer inkomsten uit diversificatie 244
5.3 Audiovisuele nieuwsmedia 245
5.4 Net-native nieuwssites 247
5.5 Conclusie 251
5.6 Overzichtsvragen 252
5.7 Verder lezen? 253

HOOFDSTUK 6. Actueel debat: Fake news 255
6.1 Inleiding 255
6.2 Fake news: nieuw sinds 2016? 256
6.3 Fake news: waarom vandaag bovenaan de agenda? 258
6.4 Fake news: definitie 261
Fake news als genre 262
Fake news als label 268
6.5 De impact van fake news 270
6.6 Hoe en door wie kan fake news worden aangepakt? 271
De overheid en het beleid 271
De media en journalisten 273
Technologie- en platformaanbieders 274
Het publiek 276
6.7 Deepfake: een beangstigend toekomstbeeld? 283
6.8 Conclusie 285
6.9 Overzichtsvragen 286
6.10 Verder lezen? 286

Bibliografie 289