Juridische aspecten rondom schaarste in de zorg

Woord vooraf 5
Lijst van afkortingen 13

Deel 1 Schaarste in de zorg: een economisch perspectief 15
Erik Schut en Marco Varkevisser
1 Inleiding 17
2 Schaarste als economisch begrip 18
3 Prijs speelt geen rol 19
4 Verdeling schaarse middelen tussen zorg en andere bestedingen 20
5 Hoe moeten de schaarse middelen worden verdeeld? 22
6 Toekomstige keuzes voor een houdbare zorg 27
7 Conclusie 34

Deel 2 Beslissen over toegankelijkheid en beschikbaarheid van zorg in de spreekkamer: een ethisch perspectief 35
Krista Tromp
1 Inleiding 37
2 Beschikbaarheid en toegankelijkheid van zorg: ethische codes voor artsen 38
2.1 KNMG-Gedragscode voor artsen 39
2.2 Nederlandse artseneed 39
2.3 WMA International Code of Medical Ethics 40
2.4 WMA Declaration of Geneva 41
2.5 Samenvattend 42
3 Beschikbaarheid en toegankelijkheid van de zorg in de dagelijkse praktijk: rule of rescue 43
3.1 Rule of rescue – in de dagelijkse praktijk van artsen 43
3.2 Rule of rescue – in de maatschappij 45
3.3 Samenvattend 47
4 Beschikbaarheid en toegankelijkheid van de zorg in de dagelijkse praktijk: morele stress 47
4.1 Wat is morele stress? 48
4.2 Morele stress in relatie tot schaarste 49
4.3 Samenvattend 50
5 Beschikbaarheid en toegankelijkheid van zorg: welke rol? 51
5.1 Een rol in de spreekkamer? 52
5.2 Een rol in richtlijnen? 54
5.3 Een rol in ethische commissies? 56
5.4 Samenvattend 58
6 Conclusie 58

Deel 3 Preventie als (deel)oplossing voor schaarste in de zorg 61
JanKoen
Sluijs en Bob van der Kamp
1 Inleiding 63
2 Verantwoordelijkheid en uitvoering 65
2.1 De overheid 65
2.1.1 Recht op gezondheid 65
2.1.2 Geen recht op ongezond leven 67
2.1.3 Uitvoering in de praktijk 69
2.2 Bedrijven 72
2.2.1 Zorgplicht van bedrijven 72
2.2.2 Uitvoering in de praktijk 75
2.3 Het individu 78
2.3.1 Hoe het individu zich tot de gemeenschap kan verhouden 78
2.3.2 Uitvoering in de praktijk 82
3 Conclusie en enkele aanbevelingen 83

Deel 4 Artificiële intelligentie in de ouderenzorg - Een voorstel voor een beoordelingsinstrument voor patiëntenrechten 87
Hannah van Kolfschooten
1 Inleiding 89
2 Dubbele vergrijzing en schrijnende tekorten in de ouderenzorg 92
3 Artificiële intelligentie als oplossing voor zorgschaarste 94
3.1 Domotica, monitoring en sensors 95
3.2 Zorgrobots 96
3.3 Medische beslisondersteuning 97
4 Uitdagingen voor patiëntenrechten van ouderen 98
4.1 Het recht op gezondheidszorg in tijden van schaarste 98
4.2 Digitale exclusie en toegang tot zorg 100
4.3 Biases, kwaliteit en het recht op goede zorg 100
4.4 Recht op privacy en gegevensbescherming 102
4.5 Zelfbeschikking en menselijke waardigheid 103
5 Een voorstel voor een verplichte patiëntenrechtentoets voor AI in de zorg 103
5.1 Een Europees juridisch kader in ontwikkeling 103
5.2 Het belang van een expliciet patiëntenrechtelijk beoordelingsinstrument 105
5.3 De hoofdlijnen van een patiëntenrechtelijk beoordelingsinstrument voor AI in de ouderenzorg 107
6 Conclusie 115

Deel 5 Nabeschouwing – Perspectief van de zorgaanbieders 117
Frank de Haan
1 Inleiding 119
2 Effecten van de ontwikkelingen in en rond de zorg op de zorgaanbieders 120
3 Waarden en normen 122
4 Nieuwe uitdagingen 124
5 De rol van het recht 125
6 Wat mogen we verwachten van de zorgaanbieders? 127
7 Slot 128

PREADVIEZEN (1968-2023) VAN DE VERENIGING VOOR GEZONDHEIDSRECHT 129