1 Inhoud en afbakening 21
1.1 Inleiding 21
1.2 Kwaliteit van rechtspraak 22
1.3 Taakopvatting van de rechter: geschilbeslechting of conflictoplossing 23
1.4 Het rechterlijk denkproces 25
1.5 Totstandkoming boek en wetgeving 26
1.6 Opbouw van het boek 27
2 Algemeen procesrechtelijk kader 29
2.1 Inleiding 29
2.2 De onafhankelijke en onpartijdige (civiele) rechter 30
2.3 Taak van de civiele rechter 32
2.4 Gezamenlijke verantwoordelijkheid 34
2.5 Vonnis en beschikking 35
2.6 Soorten vonnissen 36
2.6.1 Contradictoire vonnissen en verstekvonnissen 36
2.6.2 Declaratoire, condemnatoire en constitutieve vonnissen 38
2.6.3 Eindvonnissen, tussenvonnissen, deelvonnissen en eindbeslissing 38
2.6.4 Incidentele vonnissen 39
2.6.5 Herstelvonnissen 40
2.7 Motiveren van vonnissen (art. 30 Rv) 41
2.8 Tempo procedure en vonnis binnen redelijke termijn (art. 20 Rv) 42
2.9 Wijzen van vonnis, uitspraak en openbaarheid 43
2.10 Minuut, afschrift en grosse van een vonnis 47
2.11 Beschikking, vonnis of rolbeschikking 47
2.12 De rol 49
2.13 Landelijk procesreglement (LPR) 50
3 Procesrechtelijk kader voor de procespartijen 53
3.1 Inleiding 53
3.2 Preprocessuele bewijsverrichtingen 53
3.2.1 Voorlopige bewijsverrichtingen 54
3.2.2 Inzagerecht (art. 843a Rv) 56
3.3 Informatieplichten 59
3.3.1 Volledigheids- en waarheidsplicht (art. 21 Rv) 59
3.3.2 Indienen van producties (art. 85 Rv) 62
3.3.3 Producties in een vreemde taal 63
3.3.4 Verwijzing naar producties: kenbaarheidsvereiste 64
3.3.5 Verwijzing naar bijgevoegd procesdossier 66
3.4 Dagvaarding en stelplicht (art. 111 Rv) 67
3.4.1 Algemeen en petitum 67
3.4.2 Gronden: eigenlijke stelplicht 68
3.4.3 Casus stelplicht 72
3.4.4 Nadere stelplicht en art. 21 Rv: informatieplicht 74
3.4.5 Substantiëringsplicht 76
3.4.6 Bewijsaandraagplicht 79
3.4.7 Bewijsaanbod 80
3.5 Conclusie van antwoord 80
3.5.1 Inhoud 80
3.5.2 Principaal verweer 82
3.5.3 Zelfstandig (bevrijdend) verweer en stelplicht 83
3.5.4 Verzwaarde stel- en informatieplicht 85
3.6 Eis in reconventie 87
3.7 Repliek en dupliek 88
3.8 Diverse proceshandelingen 89
3.8.1 Akte of conclusie? 89
3.8.2 Nadere akte 90
3.8.3 Akte niet dienen 90
3.9 Wijziging van eis en feitelijke grondslag 90
3.9.1 Wat is wijzigen? 90
3.9.2 Vormvereisten: ook in proces-verbaal? 91
3.9.3 Verzet tegen wijziging 92
3.9.4 Neveneffecten: bevoegdheidsperikelen 93
4 Procesrechtelijk kader voor de rechter 95
4.1 Inleiding 95
4.2 Eerlijke procedure (art. 19 lid 1 Rv) 96
4.2.1 Beginsel van procesrecht 96
4.2.2 Verschijningsvormen 97
4.2.3 Verrassingsbeslissingen 100
12 De weg naar het civiele vonnis
4.3 Partijautonomie en het petitum (art. 23 Rv) 101
4.4 Lijdelijkheid en de rechtsstrijd (art. 24 en 149 Rv) 102
4.5 Het rechtsgevolg en de feiten (art. 150 Rv) 104
4.6 De feitelijke grondslag (art. 24 Rv) 106
4.6.1 Rechtsfeiten 106
4.6.2 Rechtsfeiten: verweer en rechtsgevolg 107
4.6.3 Blote feiten en hulpfeiten 108
4.7 Grenzen aan het gebruik van feiten (art. 149 Rv) 110
4.7.1 Bronnen 110
4.7.2 Vaststaande feiten 111
4.8 Welke feiten behoren tot de rechtsstrijd: wat mag rechter niet en wél? 112
4.8.1 Verboden aanvulling (art. 24 Rv) 113
4.8.2 Wél staving en conclusies trekken (art. 149 Rv) 115
4.8.3 Wél uitleg van grondslag en verweer 116
4.8.4 Verboden aanvulling (art. 24 Rv) of staving (art. 149 Rv)? 117
4.9 Aanvullen van rechtsgronden (art. 25 Rv) 119
4.9.1 Vereisten voor aanvulling 119
4.9.2 Zelfstandig kwalificeren 121
4.9.3 Kwalificeren overeenkomst en partijbedoeling 122
4.9.4 Verrassingsbeslissing of eerst hoor en wederhoor? 124
4.10 Aanvullen van rechtsgronden en de feitelijke grondslag 125
4.10.1 Verboden aanvulling 125
4.10.2 Spanningsveld: helpen? 127
4.10.3 Verschuiving 128
4.10.4 Ambtshalve toepassing van recht van openbare orde 130
4.10.5 Ambtshalve toepassing van EU-recht 131
5 Regiefunctie van de rechter 135
5.1 Inleiding 135
5.2 Gereedschapskist 136
5.2.1 Formele procesleiding 136
5.2.2 Materiële procesleiding 137
5.2.3 Overige attributen 138
5.3 Voorbereiding op de mondelinge behandeling 138
5.3.1 De kunst van het vooruitdenken 138
5.3.2 Casus: dillema’s 140
5.4 Verkrijgen van informatie: de zittingsagenda 141
5.4.1 Doelen van de mondelinge behandeling en zittingsagenda 141
5.4.2 Inhoud zittingsagenda (art. 22 Rv) 143
5.4.3 Oproepen van getuigen, deskundigen en informanten 146
5.5 Descente of mondelinge behandeling ter plaatse 148
5.6 Deskundigenbericht 149
5.6.1 Wanneer een deskundigenbericht? 149
5.6.2 Partijdeskundigenrapport in relatie tot deskundigenrapport 150
5.6.3 Tussenvonnis: instructie 151
5.6.4 Welke deskundige? 152
5.6.5 Welke vragen? 152
5.6.6 Procedure tot benoeming deskundige 154
5.6.7 Tussenvonnis: benoeming deskundige, werkwijze 155
5.7 Ambtshalve toevoegen van feiten zonder bewijsvoering 156
5.7.1 Feiten van algemene bekendheid en ervaringsregels 156
5.7.2 Internet als informatiebron: googelen 159
5.7.3 Internet en persoonsgegevens 161
6 De mondelinge behandeling 163
6.1 Inleiding 163
6.2 Mondelinge behandeling 164
6.2.1 Wat is gewijzigd? 164
6.2.2 Wanneer een mondelinge behandeling? 165
6.2.3 Verplichte aanwezigheid en uitstel 167
6.2.4 Tijdig toesturen van stukken en informatie 169
6.2.5 Niet toesturen van (vertrouwelijke) stukken en informatie 172
6.3 Optreden ter zitting: procedurele rechtvaardigheid 173
6.3.1 Openingsfase 173
6.3.2 Informatiefase 174
6.3.3 Taak om vragen te stellen: materiële waarheid 175
6.3.4 Waar ligt de grens bij het stellen van vragen? 178
6.4 Optreden ter zitting: schikkingsfase 180
6.4.1 Wel of niet schikken? 180
6.4.2 Schikken 181
6.4.3 Voorlopig oordeel 182
6.5 Mondeling vonnis 184
6.5.1 Mondeling tussenvonnis 184
6.5.2 Mondeling eindvonnis: type zaken 184
6.5.3 Prudentie vereist 185
6.5.4 Motivering uitspraak 186
6.5.5 Uitspraak in proces-verbaal 187
6.6 Proces-verbaal 188
6.6.1 Belang van proces-verbaal 189
6.6.2 Inhoud: zakelijke samenvatting 190
6.6.3 Wel of niet ondertekenen proces-verbaal 192
6.6.4 Inhoud: volledige opname 193
6.6.5 Vaststellingsovereenkomst 195
6.7 Verwijzing naar de rol: belangenconflict 195
6.8 Het onmiddellijkheidsbeginsel 197
7 Analyse dossier: op weg naar het civiele vonnis 201
7.1 Inleiding 201
7.2 Welke kwaliteitseisen zijn te stellen aan een civiel vonnis? 202
7.3 Waarom is het schrijven van een civiel vonnis lastig? 203
7.4 Analyse van het procesdossier: rechtsvraag 204
7.5 Analyse van het procesdossier: syllogisme 206
7.6 Analyse van het procesdossier: recht en feiten 208
7.7 Taal en het gebruik van rechts- en kenbronnen 210
7.8 Voorvragen: ambtshalve toetsen 212
7.8.1 Rechtsmacht 213
7.8.2 Relatieve en absolute bevoegdheid 214
7.8.3 Competentieverdeling: kantonrechter 215
8 De partijen en het procesdossier 217
8.1 Inleiding 217
8.2 Wie zijn procespartij? 217
8.3 Weergave namen van procespartijen: hoe? 221
8.4 Het griffiedossier en de rolkaart 223
8.5 Niet via de rol overgelegde producties 225
8.6 Processtukken uit andere procedures 226
8.7 Weergave verloop van het geding: hoe? 229
9 De vaststaande feiten 231
9.1 Inleiding 231
9.2 Waarom vaststaande feiten opnemen? 231
9.3 Wanneer is sprake van een vaststaand feit? 232
9.4 Referte en gerechtelijke erkentenis 233
9.5 Nieuwe feiten in laatste proceshandeling 234
9.6 Welke vaststaande feiten opnemen? 236
9.7 Welke vaststaande feiten niet opnemen? 237
9.8 Weinig of geen vaststaande feiten 238
9.9 Weergave problematische feiten 238
9.10 Weergave vaststaande feiten: hoe? 239
10 De vordering, de grondslag en het verweer 241
10.1 Inleiding 241
10.2 Vordering en analyse 241
10.3 Weergave vordering 242
10.4 Grondslag en analyse 243
10.5 Verschillende grondslagen: volgorde 244
10.6 Weergave grondslag: hoe? 245
10.6.1 Onduidelijke grondslag 245
10.7 Opnemen verweer? 246
10.8 Verweer en analyse 247
10.9 Weergave verweer: hoe? 248
10.10 Verzet 249
10.11 Controle 250
11 Beoordeling leidend tot eindvonnis 251
11.1 Inleiding 251
11.2 Wanneer een eindvonnis? 252
11.3 Wanneer een tussenvonnis? 254
11.4 Marsroute en het syllogisme 256
11.5 Het petitum: stap 1 257
11.5.1 Gebondenheid aan het petitum 257
11.5.2 Uitleg van het petitum 259
11.5.3 Meer dan één (hoofd)vordering en verklaring voor recht 260
11.5.4 Schadestaatprocedure 262
11.6 Beslissing (on)voldoende gesteld: stap 2 264
11.6.1 Stelplicht 264
11.6.2 Stelplicht ten aanzien van schade 265
11.7 Beslissing (on)voldoende gemotiveerd betwist: stap 3 265
11.7.1 Stellen en betwisten als communicerende vaten 266
11.7.2 Nova bij dupliek 269
11.7.3 Nova tijdens de mondelinge behandeling 270
11.7.4 Geen dupliek of niet verschenen op mondelinge behandeling 271
11.8 Betwisten bij onvoldoende/gebrek aan wetenschap 273
11.9 Ongeloofwaardige, onaannemelijke en tegenstrijdige stellingen 274
11.10 Niet voldoen aan verzwaarde stel- en informatieplicht 276
11.11 Gezichtspunten bij de vraag of (on)voldoende is gesteld of betwist 278
11.12 Sanctie van ‘geraden gevolgtrekking’ 280
11.12.1 Wanneer een sanctie? 281
11.12.2 Welke sanctie? 283
11.12.3 Motiveren van sanctie 285
11.13 Opbouw van beoordeling 286
11.13.1 Motivering van beslissing 286
11.13.2 Welke volgorde aanhouden? 287
11.13.3 Alle feiten en geschilpunten bespreken: hoe ver reikt de motiveringsplicht? 290
11.13.4 Conventie en reconventie samennemen? 292
11.13.5 Nevenvorderingen 293
11.13.6 Overwegingen ten overvloede (obiter dicta) 293
11.14 Opschrijven van beoordeling: taal 294
11.14.1 Wie is aan het woord 294
11.14.2 Structuur: kopjes, nummering, alinea’s en tijd 295
11.14.3 Verwijzingen en citaten 296
11.14.4 Klare taal en jargon 296
11.14.5 Bruikbare overwegingen 297
11.15 De beslissing 298
11.16 Controle 299
12 Beoordeling leidend tot tussenvonnis 301
12.1 Inleiding 301
12.2 Inhoud tussenvonnis 302
12.3 Verdeling van de bewijslast: stap 4 303
12.3.1 De hoofdregel van art. 150 Rv: bewijslast en bewijsrisico 303
12.3.2 Terminologie en strekking van het materiële recht 305
12.3.3 Casus en het zelfstandige (bevrijdende) verweer 307
12.3.4 De uitzondering van art. 150 Rv: ‘redelijkheid en billijkheid’ 312
12.3.5 De uitzondering van art. 150 Rv: ‘enige bijzondere regel’ 314
12.4 Vermoedens en tegenbewijs 316
12.4.1 Rechterlijk vermoeden (voorshands oordeel) 317
12.4.2 Feitelijk vermoeden en ervaringsregels 319
12.4.3 Jurisprudentieel vermoeden (‘omkeringsregel’) 320
12.4.4 Wettelijk vermoeden 323
12.5 Dwingend bewijs en tegenbewijs 325
12.5.1 Authentieke akten 326
12.5.2 Onderhandse akten 326
12.5.3 Strafvonnis 330
12.6 Bewijsaanbod: stap 5 331
12.6.1 Wettelijke eisen aan bewijsaanbod 332
12.6.2 Bewijsaanbod eerste aanleg 333
12.6.3 Passeren bewijsaanbod 335
12.6.4 Bewijsaanbod tot tegenbewijs 337
12.6.5 Bewijsaanbod tot contra-enquête 338
12.6.6 Ontbreken bewijsaanbod 339
12.7 Hoe dient het bewijs te worden geleverd?: stap 6 339
12.7.1 Mogelijkheden 340
12.7.2 Getuigenverhoor of eerst een deskundigenbericht? 341
12.8 Opdracht tot getuigenbewijs: stap 7 342
12.8.1 Relevantie bewijsopdracht 342
12.8.2 Formulering bewijsopdracht 343
12.8.3 Negatieve bewijsopdracht 344
12.8.4 Bewijsopdracht tot tegenbewijs 345
12.8.5 Bewijsopdracht tot tegendeelbewijs 348
12.8.6 Meer dan één bewijsopdracht? 349
12.9 Opbouw beoordeling 351
12.9.1 Doorredeneren: spoorboekje? 352
12.9.2 Bewijsopdracht als bindende eindbeslissing? 353
12.9.3 Conventie en reconventie 354
12.11 De beslissing 355
13 Bewijswaardering 357
13.1 Inleiding 357
13.2 Medewerking bewijsrechter 358
13.3 Bindende eindbeslissing 359
13.4 Vrije bewijsleer: stap 8 361
13.5 Bewijswaarderingsmaatstaf 363
13.6 Waardering bij tegenbewijs 365
13.6.1 Ontzenuwen van rechterlijk vermoeden (‘voorshands oordeel’) 365
13.6.2 Ontzenuwen van bewijskracht akte 366
13.6.3 Waardering overig tegen(deel)bewijs 368
13.7 Waardering getuigenverklaringen 369
13.7.1 Bezwaren van getuigenbewijs 370
13.7.2 Waarderingsmaatstaf 371
13.7.3 Eigen waarneming 373
13.8 Waardering partijgetuigenverklaring 374
13.8.1 Beperkte bewijskracht 375
13.8.2 Rechtspersoon als partijgetuige 376
13.9 Waardering deskundigenbericht 377
13.9.1 Waarderingsmaatstaf 378
13.9.2 Bezwaren tegen deskundigenbericht 379
13.10 Waardering overige schriftelijke bewijsmiddelen 380
13.10.1 Voorlopige bewijsverrichtingen 380
13.10.2 Schriftelijke verklaringen 381
13.11 Opbouw van beoordeling 382
13.11.1 Mogelijke beslissingen 382
13.11.2 Motivering van beslissing 384
13.11.3 Alle getuigenverklaringen bespreken? 385
13.11.4 Conventie en reconventie 386
13.11.5 Hoe op te schrijven? 386
13.12 De beslissing 388
Bijlage I: Marsroute analyseren civiel dossier 389
Bijlage II: Toetsingsformulier civiel vonnis 393
Lijst van verkort aangehaalde literatuur 397
Trefwoordenregister 401
Jurisprudentieregister 409
Wetsartikelenregister 425
