Vanuit het perspectief van Taal, Filosofie, Wetenschap, Leiderschap, Verandering, Geschiedenis, Tijd en Leven heb ik gezocht naar essentiële inzichten die er werkelijk toe doen voor leiders en houdbaar zijn. Ze geven richting, bieden houvast en fungeren als bron van inspiratie en zin. Naast de literatuur, essayistische beschouwingen in de krant en de ervaringen in mijn adviespraktijk, blijkt de wereld van theater, (klein)kunst een artistieke bron voor leiderschap en bestuur.
Het is allereerst de Taal die het mogelijk maakt contact te maken, elkaar te verstaan en daardoor jezelf en anderen te leren kennen. De woorden en de toonzetting die niet alleen wederzijds begrip mogelijk maken, maar ook sfeerbepalend zijn.
‘Woorden zijn de adem van de ziel’. Pythagoras
Via de taal krijgen we ook toegang tot de Filosofie, de kwaliteit van onze verwondering en verbazing. Filosoferen kan gedachten veranderen en helpt leiders bij beginnen, bezinnen en verzinnen. En bij wegen, afwegen en heroverwegen. Wetenschap helpt niet alleen om de buitenwereld te ontsluieren, maar ook om onszelf beter te leren kennen in ons gedrag. Een onderzoekende houding helpt leiders om de goede vragen te stellen, het oordeel nog even uit te stellen en te waken voor oppervlakkige en vluchtige oplossingen.
Leiderschap is van alle tijden en tijdgebonden. Sinds mensen zich als jager-verzamelaars in groepen formeerden, ontstond de behoefte aan leiderschap. De oeroude kwaliteiten daarvoor blijken in een hypermoderne samenleving nog altijd verrassend actueel. Ook al worden die soms met voeten getreden. Ware leiders tonen, juist onder moeilijke omstandigheden, een menselijk gezicht. Op de momenten van de waarheid maken ze het verschil.
‘I am the captain of my soul’. Nelson Mandela
Verandering behoort tot de kernopgave van leiders. Initiatieven tot verandering en vernieuwing confronteren ons met een spannende paradox in ons bestaan. We hechten aan stabiliteit en zekerheid én tegelijkertijd willen we verandering en avontuur. Effectieve leiders respecteren de complexiteit van verandering. Tegelijkertijd streven ze naar reductie van complexiteit en zoeken ze naar eenvoud. Ze zijn uit op voortdurende prestatieverbetering, ze initiëren vernieuwing, maar ze behouden en koesteren ook het goede wat er al is.
‘Twijfel is de zuurstof van verandering’. Godfried Bomans
Goede leiders zijn geïnteresseerd in de Geschiedenis en in de ruimere context van hun organisatie. Met behoud van hun eigen gedrevenheid begrijpen ze dat ook hun eigen inspanningen tijdgebonden zijn. Ze beseffen dat ze op de schouders van hun voorgangers staan. Dat biedt hen de mogelijkheid om patronen te zien in ontwikkelingen en die te verbinden met een eigen ambitie. Ze weten verleden, heden en toekomst op een constructieve manier met elkaar te verbinden. Zo beschouwd wordt geschiedenis niet opgevat als een suf en gestold verleden, maar als een boeiende en waardevolle beweging. Iets wat aan het ‘geschieden is’.
‘Haast heb ik niet zei de oude man, daar heb ik geen tijd voor’. Herman van Veen
Tijd gaat over de voltooid verleden tijd, de huidige tijd en de toekomstige tijd. En vooral over de tijd van ons leven. Voor effectieve leiders is tijd eerder een bondgenoot dan een bron van stress. Tijd biedt de ruimte om gefaseerd en gestaag te bewegen naar een strategische bestemming. Planvorming helpt om gestructureerd te handelen, activiteiten in de tijd te plaatsen en prioriteiten te stellen. Goede leiders laten zich niet leiden door de waan van de dag. Ze beseffen dat complexe en taaie vraagstukken tijd en geduld vergen. Dat is nodig om tot de kern door te dringen en om haalbare en uitvoerbare oplossingen in het vizier te krijgen. Ze halen de stress uit het proces en houden de menselijke maat in het oog.
Effectieve leiders tenslotte, geven er blijk van dat zij belangrijke ‘wetten van het Leven’ verstaan. Ze begrijpen het belang van hun verantwoordelijkheid, de tijdelijkheid en betrekkelijkheid ervan en verstaan de kunst om ‘gewoon’ te doen. Hun eigen zelfinzicht heeft hen geleerd dat gedrag van mensen ongekend gevarieerd en grillig is. Doorleefde eigen emoties en gevoelens helpt hen ook anderen daarin te verstaan en te accepteren. Goed bestuur is mensenwerk.
‘Het leven is niet iets om te begrijpen, het is iets om van te houden’. Jan Warndorff
Over René Weijers
René Weijers (1954) is zelfstandig bestuursadviseur. Hij adviseert en begeleidt besturen, directies en toezichthouders in het bedrijfsleven, de overheid, de zorg en het onderwijs. Daarnaast is hij inleider In Masterprogramma’s op het gebied van goed bestuur en leiderschap. René promoveerde in 2011 op zijn proefschrift ‘Dienen en Deugen’, kracht & kwetsbaarheid van topbestuurders.
