In jullie boek schrijven jullie geschrokken te zijn van de levensverwachting van Nederlandse bedrijven.
Pieter Geelhoedt: We kwamen er tijdens het maken van dit boek achter dat niet-familiebedrijven in Nederland gemiddeld slechts 12 tot14 jaar bestaan. Familiebedrijven bestaan tien jaar langer, maar ook zij komen niet toe aan een vierde generatie. En de trend is dat bedrijven een steeds kortere levenscyclus krijgen. Terwijl het adagium van de meeste ondernemers tegelijkertijd nog altijd is: ach, Wat kan mij nou gebeuren? De titel van ons boek moet je dan ook als een waarschuwing zien. Er zijn in die zin veel ondernemers die hun dromen niet expliciet hebben gemaakt en uiteindelijk is dat het begin van het einde. Wij zien weinig leiders in Nederland met een grote meeslepende visie.
Waar ligt het aan dat ondernemers weinig sense of urgency tonen in het nadenken over corporate dreams?
Pieter Geelhoedt: Of ondernemers zijn te druk omdat het te goed gaat, of ze zijn te druk omdat ze tegen de bierkaai aan het vechten zijn. Maar ze hangen zelden even achterover om na te denken over de vraag: wat verandert er nu echt in mijn wereld? Het ontbreekt veel ondernemers aan een echte droom. Wat wil ik nu bereiken met mijn bedrijf? Neem de laatste fase van V&D. Daar waren ze de laatste jaren vooral bezig met de eigen structuur en financiering in plaats van zich af te vragen: wat wil mijn klant nu eigenlijk? Modeketen Zara snapt dat weer wel door constant het assortiment aan te passen en uit te gaan van wat de klant wil.
En dus moeten we naar een prodynamische onderneming? Wat bedoelen jullie daarmee?
Wil Jansen: Pro-dynamisch ondernemen is een leiderschapsfilosofie voor duurzame ondernemingswaarde door het doorgronden van de echte veranderingen in en om je bedrijf, het herpositioneren van de ‘ondersteunende diensten’ naar een bedrijfsstrategische taak, het mobiliseren van alle vernieuwende krachten en ideeën binnen je onderneming en het toepassen van de prodynamische kenmerken op alle processen en afdelingen. De kern: het delen van je droom binnen en buiten je organisatie. Dynamisch appelleert aan snelheid, wendbaarheid, vitaliteit en kracht. Het voorvoegsel pro betekent vooruitwerkend. Prodynamisch gaat daarmee een stuk verder dan proactief zijn, maar het dynamische ontberen. Bedrijven die te laat vernieuwen, verliezen glans. Wij pleiten er dringend voor om ruim op tijd met de toekomst bezig te zijn, namelijk vijf jaar van tevoren: n+5. Die vijf jaar schuift telkens op. Het aanpassen aan verandering is een continu proces. De prodynamische onderneming heeft vijf kenmerken: anticipatievermogen, acceleratievermogen, wendbaarheid, vitaliteit en daadkracht.
Klinkt nogal wiedes. Dat moeten ondernemers toch per definitie: vooruitdenken!
Pieter Geelhoedt: Toch is het aan de orde van de dag dat ondernemers dat juist niet doen. Kijk eens hoe vaak bedrijven in de problemen komen omdat ze geen kapitaal kunnen vergaren omdat ze geen andere contacten hebben dan hun eigen huisbank. Ze hebben zelden in een vroegtijdig stadium nagedacht over alternatieve vormen van financiering. Ondernemers moeten verder kijken dan vandaag.
Wil Jansen: Je komt er niet door alleen in je kantoor te blijven zitten. Pak het vliegtuig en ga erop uit. Kijk hoe anderen het doen. Gebruik alle energie en creativiteit in je bedrijf. Van de paternalistische huisvader moet de ondernemer van nu, het heilige vuur losmaken bij zijn of haar medewerkers. Hij durft daarbij conventionele denkbeelden los te laten. Ondernemer ben je niet alleen, al je medewerkers moeten zich ondernemer voelen.
Gevleugelde uitspraak: voorspellen is lastig, zeker als het de toekomst betreft. Toch pleiten jullie ervoor om in deze tijd van disrupties vooruit te kijken. Kan dat eigenlijk wel gezien de snelheid van veranderen momenteel.
Wil Jansen: Ja, dat kan zeker. In je eigen vakgebied kun je altijd bepaalde ontwikkelingen aan zien komen. Zo is er momenteel een breed gedragen onrechtvaardigheidsgevoel dat de rijken steeds rijker worden. De metabeweging constitueert de werkelijkheid dat extreem hoge salarissen publiekelijk ter discussie staan. Veel toekomstobservaties zijn echt geen kristallen-bol-ficties. Alleen je moet er de tijd voor nemen om ze te detecteren. Achterover leunen en reflecteren.
In jullie boek wordt de publieke omroep expliciet genoemd. Typisch een voorbeeld van geen prodynamische organisatie? En Shell, vroeger beroemd om scenarioplanning en dus juist wel prodynamisch?
Pieter Geelhoedt: Als de politiek bij de publieke omroep de schop in de grond blijft steken zoals ze dat nu doen, gaat het zeker fout. De politiek houdt vooral vooruitgang tegen. Dat zie je ook in de discussie rond ZZP-ers. Dat is een verloren gevecht. Die cultuur van zelfsturing door mensen kun je niet tegenhouden. Als je tegen de massa op wilt knokken, verlies je het altijd. Wat Shell betreft vraag ik me af of ze de droom die ze vroeger hadden nog wel hebben. Ik denk niet dat de werknemer die droom herkent. Het is allemaal te berekenend geworden. Wil Shell als droom de wereld van energie of van olie voorzien? Dat is een wezenlijk andere vraag. Philips heeft zich die toekomstvraag duidelijk wel gesteld. Waartoe zijn wij op aarde? Met medical willen ze wereld beter maken. Nieuwe wegen inslaan, betekent afscheid nemen van het oude en soms doet dat pijn. Te veel ondernemers doen dat te laat. Je moet al nadenken over ingrijpen als je nog in de groeifase zit.
Wat maakt Wat kan mij nou gebeuren? anders dan andere boeken?
Wil Jansen: Omdat het misschien wel het enige boek van dit moment is dat de organisatie zélf als strategisch instrument beschrijft. Andere boeken gaan altijd over marktstrategieën, of deelthema’s. Ons boek geeft richtlijnen voor de onderneming als totaal. Het is dus niet alleen een inspiratieboek, het is ook een praktische handleiding waar je als directie of MT zo mee aan de slag kan. Wil je als onderneming snel kunnen schakelen – leiding kunnen geven aan verandering – dan heb je geen keus anders dan prodynamisch ondernemen. In onze optiek is disruptie alleen ontwrichtend voor diegene die de veranderingen niet bij kunnen benen.
Over Ronald Buitenhuis
Ronald Buitenhuis is freelance journalist.
