Uitgeversmaatschappij Ad. Donker bv, een kleine zelfstandige uitgeverij, is gevestigd in hartje Rotterdam. Dit familiebedrijf is opgericht in 1938 en wordt momenteel geleid door de tweede generatie. Willem A. Donker, de huidige eigenaar, staat te boek als een aimabele man, honderd procent uitgever en volledig gecommitteerd aan het maken van kwaliteitsuitgaven. ‘Uitgeven is voor mij een daad van liefde’, zei hij eens en ik vermoed dat hij het meende. Op kantoor stond een schoenmakersleest om hem te herinneren aan het bekende spreekwoord, de huispoes sliep het liefste op mijn toetsenbord en ‘s middags om een uur of vier kwamen de beoogde opvolgers een potje Quake spelen op kantoor. Willems overleden vader Ad. keek voortdurend over zijn schouder mee. In het kantoor, gevestigd in een monumentaal pand dat al jaren in de familie was, stond een heuse buste van de oprichter. Een geschenk van de gemeente. Bij iedere te nemen beslissing keek ‘le patron’ – inmiddels zelf ook tegen de zeventig jaar oud – er even naar.
Wat zou vader doen?
Naarmate ik meer te weten kwam over de geschiedenis van de uitgeverij werd het antwoord op die vraag steeds duidelijker. Vader zou een nieuw omslag hebben gedaan om een boek dat hij al eerder had uitgegeven, om het vervolgens opnieuw aan te bieden. Zo verkocht Ad. Donker zijn Polyglot-reisgidsen eerst aan Shell en de ANWB en vervolgens aan nog een aantal partijen. Vader experimenteerde met advertenties in boeken en joeg actief op Bekende Nederlanders om hen een boek te laten schrijven. Vader bracht goedkope onderwijsversies van de ‘Max Havelaar’ en ‘Alice in Wonderland’ uit en verkocht de rechten van John Steinbeck en Henri Miller omdat aan de avant garde (dacht hij) geen droog brood te verdienen was. Hij was kortom meer ondernemer dan dat hij bezig was met de ontwikkeling van het culturele landschap. Wat wil je, met acht kinderen en de verantwoordelijkheid voor een man of acht personeel kun je niet gokken op die ene bestseller. Toen Willem de uitgeverij overnam, vond hij vader Ad. eigenlijk nog te weinig zakelijk. Een van zijn eerste daden was dan ook het inlijven van een lucratief fonds van een medisch wetenschappelijke uitgever, een heuse melkkoe. De eerste jaren als Meneer Donker kenmerkten zich door de ene na de andere commerciële uitgave die goed aansloot bij de actualiteit. Maar naarmate hij meer vergroeide met de zaak ging Willems hart meer en meer kloppen voor het bibliofiele boek. Om hem heen vielen Rotterdamse uitgevers om, of kwamen in handen van Amsterdammers. Uitgeversmaatschappij Ad. Donker bv richtte zich meer en meer op kwaliteitsuitgaven. Over Rotterdamse geschiedenis, over vergeten personen uit de historie en als het even kon een poëziebundel. Ook kon Willem niet verkroppen dat de correspondentie van ‘s Neerlands grootste denker, Desiderius Erasmus, nooit integraal in Nederland was gepubliceerd. Dus liet hij de duizenden brieven uit het Latijn vertalen en gaf ze uit. Gebonden en voorzien van een leeslint, want het oog wil ook wat. Koste wat kost, want Willems wil is wet. Zeker op het punt van de kwaliteit van boeken. Als hij ons daar weer eens van wilde doordringen zwaaide hij met ‘Management by fear’, zijn enige managementboek, waarna hij enthousiast een mooie passage voorlas uit een dichtbundel of roman. Of hij verdween voor enige uren naar de keuken om een ‘verse ‘ossenstaartsoep voor het personeel te trekken.
Uitgeversmaatschappij Ad. Donker bv kende magere jaren en vette en overleefde alle stormen. En op zekere dag meldden zich de vertegenwoordigers van een groot uitgeversconcern met een mooi overnamebod. Willem kon uitstekend overweg met deze mensen. De som geld was aantrekkelijk. Het concern was meer dan gerespecteerd en Willem zou in hoogsteigen persoon zijn uitgeverij kunnen blijven draaien. Stevig verankerd in een grote en diverse onderneming. Veilig. Toekomstbestendig. Er was zelfs sprake van groei- en investeringsplannen. Willem keek naar de buste van zijn vader. Die had de heren van datzelfde concern eens woest de deur gewezen na eenzelfde overnamebod. Ondernemer Ad. koos voor zelfstandigheid, voor ‘zijn’ zaak, en misschien wel voor die van de kinderen. Dus verwierp ook Willem het aanbod en ging over tot de orde van de dag.
Vader heeft gelijk gekregen. Het concern dat zijn uitgeverij wilde kopen is inmiddels in moeilijkheden geraakt. Onderdelen worden verkocht voor louter de objectief bepaalde financiële waarde. Of minder. Niks goodwill, pensioenen weg, de laatste restanten van de emotionele waarde – zo die er al was – grotendeels verdampt.
Uitgeversmaatschappij Ad. Donker bv staat nog fier overeind. De schoenmaker is bij zijn leest gebleven. Het zal zijn tijd allemaal wel duren en met een beetje geluk ook die van zijn opvolger. Vader Ad. kijkt tevreden naar zijn zoon, zittend aan zijn oude bureau. De huispoes ligt nog steeds op mijn toetsenbord en draait zich nog eenzxzxzzxrggrgxzzx-zxzzgrrxtrtgzzzddsszzzzzzz
Over Justin van Lopik
Justin van Lopik is werkzaam bij Managementboek en hoofdredacteur van Managementboek Magazine, platform voor business professionals.
