Dankzij nieuwe technologieën zou serendipiteit toenemen. Oftewel: mensen vinden vaker iets waardevols zonder dat ze het zochten. Twitter is bijvoorbeeld een ‘superkrachtig wapen’ voor iedereen die zijn ‘serendipiteit een boost wil geven’.
WePresent, het journalistieke kanaal van WeTransfer, zet volgens de hoofdredacteur ook op in serendipiteit. ‘Een, ik noem maar wat, reclameman in Sao Paulo zou nooit uit zichzelf op zoek zijn gegaan naar een documentaire over een Amerikaanse gedetineerde die zijn heil zoekt in schilderen om bij zijn gezonde verstand te blijven. Via WeTransfer kan ik hem dat gewoon voorschotelen.’
Uit de voorbeelden spreekt een nogal eenzijdige, Big Data-definitie van serendipiteit: maak zoveel mogelijk toevallige connecties, dan wordt de kans groter dat er eentje werkt. In de woorden van cabaretier Daniel Arends: ‘Ik weet dat als ik hier in mijn blote reet en een stijve pik zou staan, en ik zou tot drie tellen, en jullie zouden allemaal een donut naar mij gooien, dat er ook echt wel een om mijn lul zit. Tuurlijk. Maar dat betekent nog niet dat het de beste manier is om een donut om mijn lul te krijgen.’
Als de hausse aan artikelen over technologie iets geleerd heeft, dan is het dat de mens nogal moe wordt van het bombardement aan aandachttrekkende nieuwsberichten. Hij creëert bubbels op sociale media zodat hij zijn mening niet hoeft bij te stellen en minder vaak wordt verrast. Hij legt zichzelf en zijn kinderen – tenminste, als zijn achternaam Gates of Zuckerberg is – restricties op wat betreft tijd op internet.
In de Big Data-definitie van serendipiteit wordt de mens tekort gedaan. Net zoals sommige ontdekkers tekort wordt gedaan door innovaties als ‘puur toeval’ of ‘zuiver geluk’ te beschrijven. Als onderzoekers naar een medicijn voor hartfalen bijvoorbeeld het interessante bijeffect niet hadden opgemerkt, was Viagra nooit ontwikkeld.
Voor serendipiteit is een mens nodig, dat blijkt alleen al uit het verhaal waarop de term is gebaseerd. De Britse auteur Horace Walpole bedacht de term na het lezen van een Perzisch sprookje over de reis van de drie prinsen van Serendip. Hij noemde de gave van de prinsen ‘serendipity’, omdat ze allerlei sporen die toevallig op hun weg kwamen scherpzinnig waarnamen en duidden.
De Nederlandse wetenschapper Pek van Andel bereidde de lijst van kenmerken die bijdragen aan serendipiteit uit. Volgens Van Andel, die zelf bijzondere vondsten als het kunsthoornvlies en MRI-scans van geslachtsverkeer tussen mensen op zijn cv heeft staan, zijn serendipitists open-minded, opmerkzaam, nieuwsgierig, intuïtief, slim, flexibel, artistiek, humoristisch en ijverig.
In ieder geval vijf beginnen er te haperen dankzij de nieuwe technologie: open-minded, opmerkzaam, nieuwsgierig, slim en ijverig.
