Blom kreeg voor zijn opvatting steun van Jan Kalff, die van 1994 tot 2000 voorzitter van de Raad van Bestuur van ABN-Amro was. ‘De waarden die de bank heeft geformuleerd in haar missie, zoals professionaliteit, respect en integriteit, zijn niet nageleefd. Anders was het nooit zover gekomen. Ik zou zeggen: don’t waste the crisis. Laten we gebruik maken van het momentum om deze zaken in een brede discussie indringend aan de orde te stellen.’ Kalff is van mening dat de top daarbij voorop dient te gaan. ‘Leiders hebben een voorbeeldfunctie als het gaat om ethisch gedrag en verantwoord ondernemen.’
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) is bij de banken – net als overigens bij veel andere bedrijven – te veel aan de rand van de organisatie blijven hangen, meent ook Roger Dassen, bestuursvoorzitter bij Deloitte en tevens parttime hoogleraar Accountancy aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. ‘Ze schonken eerlijke koffie en de ceo reed in een Toyota Prius, maar tegelijkertijd werd de echte nutsfunctie verwaarloosd in de rücksichtsloze jacht op winst en aandeelhouderswaarde.’ Vanaf nu is duidelijk, stelt Dassen, dat duurzaamheid geen modeverschijnsel is en bovendien in de portefeuille van de ceo thuishoort.
Dat mvo het hart de organisatie dient te vormen waren tevens de letterlijke woorden van Herman Wijffels, oud-Rabo-topman, voormalige SER-voorzitter, ex-informateur en tot voor kort bewindvoerder bij de Wereldbank. ‘Ieder individu, iedere organisatie, iedere regering zal zich af moeten vragen: wat zijn de effecten van mijn of ons handelen op anderen, op de omgeving en op het grotere geheel en wat zijn mijn of onze bijdragen aan een duurzame samenleving?’ Ons huidige denken dient op enkele fundamentele punten te veranderen, aldus Wijffels. ‘In plaats van de mens centraal te stellen moeten we onszelf gaan zien als verbonden met en onderdeel van alle andere vormen van leven. Ook de notie van het overleven van de sterkste – het Darwinistisch denken – moet op de helling. Deze nieuwe tijd vergt samenwerking om te overleven. Zoals we ook van specialistisch denken en werken naar integraal denken en werken moeten.’ Als vierde cruciale punt noemde hij een noodzakelijk omslag op het gebied van energie. ‘We putten nu uit de aarde, die we daarmee ook uitputten. We lenen nu simpelweg teveel van de toekomst. We moeten gaan oogsten uit de stromen, uit wind, zonne-energie en biomassa.’
Dit alles vergt een slag in de ontwikkeling van het bewustzijn, aldus Wijffels. Leiders dienen daarin voor te gaan en anderen te inspireren. ‘Het begint bij jezelf, met de verbinding die je hebt met jezelf. Ik omschrijf het wel eens als een formule: de kwaliteit van de relatie met anderen is een functie van de kwaliteit van de relatie met jezelf. Naarmate die beter is, ben je authentieker en overtuigender. Omdat de boodschap dan uit je wezen komt.’ Je zo opstellen kost moed en de bereidheid om uit de ‘geconditioneerde en conditionerende omgeving’ te stappen, stelde de oud-bankier en ex-informateur. ‘Ik had eind jaren ’80 al een zenmeester die mij leerde mediteren. En ja, ik ben ook wel eens uitgelachen en ter verantwoording geroepen. Sommige vonden en vinden dat Herman een beetje aan het zweven is geraakt...maar ik doe wat mijn overtuiging is.’
Met die instelling benaderde Wijffels de visie van de Dalai Lama, de spirituele leider van het Tibetaanse boeddhisme. Ook die is van mening dat innerlijke vrede, zelfkennis en een stabiele geest de beste basis vormen van het denken en doen. Eigenlijk waren zowat alle aanwezigen in de Grote Kerk in Den Haag, waaronder ook coryfeeën zoals prinses Irene, Ruud Lubbers en Roger van Boxtel, het met elkaar eens tijdens dit seminar van de Global Leaders Academy en Skipr, in samenwerking Focus Conferences. ‘Een soort gezamenlijke biechtstoelseance’ noemde die laatste het. Met als belangrijkste vraag: hoe overtuigen we de buitenwacht en hoe brengen we de mooie woorden in de praktijk? Eén concrete suggestie borrelde op deze dag enkele keren op: vervang winst en Bruto Nationaal Product (BNP) door een maatstaf die naast Profit ook People en Planet omvat. Dan hebben we in ieder geval een houvast een duurzame welvaart en welzijn aan af te meten.
