Toen ik in 2018 een van de bekendste sociale ondernemingen van Nederland hielp om met crowdfunding een groeistap te kunnen maken, kwam ik in aanraking met een investeerder die alleen mee wilde doen als de onderneming steward-owned zou worden. Het zou betekenen dat de onderneming zijn duurzame missie voor altijd centraal zou kunnen stellen. Om dat mogelijk te maken zouden investeerders geen zeggenschap krijgen en zou hun winstrecht beperkt worden. Een aantal van de bestaande aandeelhouders zag dat niet zitten en stak er een stokje voor. Het opende mijn ogen voor iets wat ik eigenlijk allang wist: aandeelhouders zijn belangrijker dan de bedrijven die ze bezitten, belangrijker dan de medewerkers, de directie, de klanten en bijna al het andere. Een ontwerpfout.
Mijn coauteur Nina de Korte en ik willen met het boek Toekomstbedrijven laten zien dat het anders kan. Niet door te vertellen dat met de juiste intenties en goed leiderschap alles wel goed komt. Niet door te stellen dat aandeelhouders geldwolven zijn. Wel door kritisch te kijken naar het fundament onder bedrijven: de eigendomsstructuur.
Patagonia
September vorig jaar maakte outdoor kledingmerk Patagonia bekend dat oprichter en eigenaar Yvon Chouinard al zijn aandelen overdraagt aan twee stichtingen. De ene stichting heeft als taak om de onafhankelijkheid van Patagonia te waarborgen. De andere stichting gebruikt de winst - die Patagonia zelf niet nodig heeft - om klimaatverandering tegen te gaan.
De kinderen van Chouinard wilden het bedrijf met een geschatte waarde van 3 miljard dollar niet erven, omdat ze het een ‘systeemfout’ vinden dat een persoon zoveel waarde in bezit kan hebben. Het alternatief, een beursgang, zou volgens de oprichter een ramp zijn geweest. Hij ging daarom op zoek naar een vorm die het mogelijk zou maken om Patagonia’s waarden te beschermen en vond in steward-ownership de oplossing.
Voorbeeld doet volgen
Het bestuur van Patagonia windt er geen doekjes om en gelooft dat het Patagonia concurrerender zal maken en zekerheid geeft dat het bedrijf trouw blijft aan de missie. Goed voorbeeld doet volgen. De oprichters en eigenaren van Hobby Lobby, een keten van kunstenaarsbenodigdheden en Bloomberg, een financieel nieuwsplatform, besloten in navolging van Patagonia om hun miljardenbedrijven niet te verkopen of in de familie te houden, maar kozen ook voor steward-ownership.
Een bewezen innovatie
Steward-ownership wordt al meer dan 100 jaar wereldwijd toegepast. Het is een ‘bewezen innovatie’ die nu met een opmars bezig is. Steward-ownership is op twee principes gebaseerd:
Zelfbeschikking: De controlerende zeggenschap die bij aandeelhouderschap hoort, wordt gehouden door ‘stewards’. Stewards hebben als taak om de missie en de continuïteit van de onderneming te dienen. Zeggenschap kan niet verkocht worden of verorven. Stewards worden gekozen.
Winst dient de missie: Winst staat ter beschikking aan de onderneming zelf. Winst die de onderneming niet zelf nodig heeft, kan gedoneerd worden of uitgekeerd worden aan investeerders, oprichters en andere belanghebbenden.
Meer dan 100 bedrijven
In Nederland bestaan anno 2023 meer dan 100 bedrijven die deze principes in hun juridische DNA verankerd hebben. Dit jaar zijn daar zo’n 20 bedrijven bijgekomen. Voorbeelden zijn in het hele land in allerlei sectoren te vinden: van strandtent The Shore uit Scheveningen tot biologische supermarkt Odin en bouwbedrijf TBI. In het boek Toekomstbedrijven schrijven Nina en ik over deze en andere steward-owned bedrijven.
Over Gijsbert Koren
Gijsbert Koren (1985) is ervaren ondernemer, crowdfundingpionier en initiatiefnemer van We Are Stewards. Samen met het team van We Are Stewards adviseert hij ondernemers die een transitie willen maken naar steward-ownership.
Over Nina de Korte
Nina de Korte (1990) werkte als marketingadviseur bij energiestartups en is gastdocent Social Entrepreneurship. Samen met het team van We Are Stewards adviseert ze ondernemers die een transitie willen maken naar steward-ownership.
