Staat jouw hoofd nooit stil? Ben je dat haastige gevoel zat? Of lig jij ’s nachts malend naar je plafond te staren? Je bent niet alleen. Meer dan de helft van de Nederlanders piekert, en vier op de tien kampen met angst- of depressiegevoelens, aldus het CBS. Maar waarom doen we dit? En hoe kom je ervan af?
mentaal welzijn
In mijn werk begeleid ik professionals op het gebied van mentaal welzijn. Ze komen met veel verschillende vragen, maar negen van de tien keer komt het thema ‘piekeren’ voorbij. Geschoold als econoom miste ik – zoals ik kende uit mijn vakgebied – een omvattend model van wat piekeren is en aan welke knoppen je kunt draaien om ermee te stoppen. Net zoals je onder de motorkap van een auto moet kijken om hem te repareren, moet je het piekerproces begrijpen om er duurzaam mee te kunnen stoppen. Het boek Stoppen met piekeren is het resultaat van jarenlang onderzoek, trial-and-error en aanscherping van een inmiddels aardig omvattend model van het piekerproces.
We piekeren meer dan we denken
In een tijd waarin we steeds meer bordjes hoog moeten houden, staat ons hoofd steeds minder stil. Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat mensen gemiddeld 2 uur en 18 minuten per dag piekeren. Dat is zo’n 14 procent van ons wakkere leven. Piekeren heeft enorme psychische, sociale en zelfs financiële gevolgen, terwijl dit goed is op te lossen. Piekeren is een teken dat je je hoofd niet inzet waar het evolutionair gezien voor ‘bedoeld’ is. Ons hoofd probeert ons veilig te houden en scant de wereld voor mogelijk gevaar. Problemen oplossen kan het daarom als de beste. Wanneer je het echter een onoplosbare vraag stelt, blijft het zoeken naar een antwoord en ga je piekeren. Net als een computer die vastloopt.
Psychisch lijden
In 2023 rapporteerde het CBS dat 42 procent van de Nederlandse bevolking van twaalf jaar of ouder last had van angst- of depressiegevoelens in de afgelopen vier weken. Angst en depressie komen nooit uit het niets. Uiteraard zijn er externe omstandigheden die meespelen, maar het meeste leed creëren we in onze piekerende hoofden. Je kunt op een comfortabele stoel zitten met een lekker kopje koffie in je hand en nog steeds de hel op aarde ervaren.
19 procent van de werknemers heeft volgens het RIVM burn-outklachten. We weten dat piekeren hiervan een belangrijke oorzaak is. De maatschappelijke kosten worden door TNO geschat op 3,3 miljard euro per jaar, oftewel 183 euro per Nederlander. Dit is een gigantisch kostenplaatje dat door preventie voorkomen had kunnen worden.
Cirkel van invloed
Gelukkig is piekeren goed op te lossen als je weet aan welke knoppen je moet draaien. Veel oplossingen richten zich op symptoombestrijding, maar pakken de kern niet aan. Piekeren is een teken dat je aandacht weg is van de realiteit. Je vergelijkt dan het plaatje in je hoofd met de realiteit en verzet je tegen het verschil. Het is alsof je buiten loopt en boos bent dat het regent. Dat mag, maar maakt niet dat het minder regent.
Je kunt leren je aandacht bewust te richten op de realiteit, waar het over het algemeen goed toeven is. Een concrete tip: vraag jezelf wanneer je piekert steeds af of het probleem dat je probeert op te lossen volledig binnen je cirkel van invloed ligt: kan ik nú wat doen, heb ik alle benodigde informatie en kan ik dit onafhankelijk van anderen beantwoorden? Zo niet, kijk dan of je je vraag kunt vertalen naar een vraag binnen je invloed. Je zult merken dat je dan meteen met oplossingen komt en het piekeren stopt.
Meer weten? In Stoppen met piekeren leer ik je je aandacht te richten op de realiteit. Zodat je minder piekert, en met minder klachten door het leven gaat.
Over Lotte Cloostermans
Lotte Cloostermans (1991), De PiekerProfessor van Nederland, helpt professionals stoppen met piekeren. Ze is verbonden aan Nyenrode, adviseerde bij Deloitte op de Zuidas en bij het ministerie van Economische Zaken. Zij schreef eerder De nieuwe kleren van het ego. Geschoold als econoom benadert zij mentale gezondheid systematisch en met humor.