‘Hun lemma's zijn de blogs en columns van nu,' schrijft Joep Schrijvers in het voorwoord van Hoop in bange dagen, zijn ‘inspiratiezakwoordenboek voor standvastige en eigenzinnige mensen'. En René ten Bos wil met zijn filosofisch getinte alfabet De coronastorm aansluiten bij een oude filosofische traditie, de dictionaire, en meer specifiek die van Voltaire uit 1764.
Ten Bos componeert duidelijk een ‘work in progress', een momentopname uit de aard der zaak want ‘pas over een tijd gaan we echt zien wat de gevolgen zijn. Nu is het nog te vroeg'. Volgens de auteur is ‘de crisis als een vloeibare legpuzzel waarvan de stukjes duidelijke contouren en betekenissen hebben'. Zijn woordenboek is naar eigen zeggen mogelijk een begin om iets ‘bij en in elkaar te leggen.'
Ook in het boek van Joep Schrijvers speelt corona een belangrijke rol, maar dan anders. Corona bracht Schrijvers op het kruispunt van tegendraadsheid. Net als iedereen werd ook hij overvallen door de Corona-epidemie. In alle hevigheid. ‘Elke gedachte aan weerstand en rebellie werd voor mij, zeker in de beginfase, potsierlijk. Ik wilde en deed niets liever dan braaf de richtlijnen van de overheid opvolgen! Gehoorzaamheid en ongehoorzaamheid kwamen in een ander teken te staan. En daar heb ik gevolg aan gegeven.' En het resultaat mag er wezen: in 58 miniaturen, twee keer het alfabet, van Afkeer van dwarsdenkers tot Zelfbeheersing, presenteert Schrijvers zijn Encyclopedie, ik zou bijna zeggen zijn Encycliek, van de Hoop. Met een hoofdletter. Met zoals het hoort ook een Openbaring! ‘Persoonlijk heb ik iets geoogst. Beter dan ooit zie ik dat mijn werk en ook dit boekje twee tegenstrijdige motieven kent: enerzijds een groot, soms naïef vertrouwen in de techniek, de makers, het recht en de moraal en anderzijds een diep gevoeld wantrouwen in de mens, de ratten.'
De diepte van dit toch beknopte boekwerk is enorm en getuigt van een zeker maar vooral prettig intellectualisme. Schrijvers weet waarover hij schrijft. Zonder dat dit de toegankelijkheid in de weg staat overigens. Als je kunt lezen, kun je dit ook begrijpen. Ergens doet het eigenlijk wel denken aan de Meditaties van Marcus Aurelius, het filosofische notitieboekje waarin deze Romeinse keizer zijn eigen overtuigingen verpakt in stoïcijnse ethiek. In gewichtige taal: ‘Aurelius reflecteert over het overwinnen van emotionele problemen, de (vergankelijke) rol van de mens in de samenleving en de nietigheid van de mens en zijn bekommernissen binnen de kosmos en de eeuwigheid.' Nee, dan is Hoop in bange dagen veel leuker, wat inhoud betreft als ook qua stijl. Wie zich zijn Het maandagmorgengevoel (‘een troostboek voor werkenden'!) nog kan herinneren, herkent de vleugjes vileine humor.
Volgens Schrijvers zelf is Hoop in bange dagen het beste boek dat hij heeft geschreven sinds Hoe word ik een rat?' De fameuze everseller uit 2002 die kort geleden door een NRC recensent even uit de mottenballen werd getrokken om zijn recensie van Pieter Waterdrinkers De rat van Amsterdam in te leiden! Een managementboek dat in een adem wordt genoemd met de nieuwste roman van Neerlands beste romancier van dit moment. Hoeveel aansporing heb je dan nog nodig om de loftrompet te mogen steken.
Genoeg gesomberd, genoeg gesipt: wij zijn klaar voor de volgende 25 jaar en spreken volmondig ons vertrouwen uit in een mooie toekomst!
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
