Steven Johnson vroeg zich dit af en ontdekte dat er in de wetenschap nog maar bar weinig is gekeken naar beslissingen bij grote, complexe vraagstukken. Haast al het onderzoek gaat over snelle beslissingen in een laboratoriumsetting. Aan de hand van intrigerende verhalen, zoals de jacht op Osama bin Laden, heeft Johnson voor ons de mentale stappen die bepalend zijn voor een goed besluitvormingsproces uiteengerafeld.
Het grote kader voor die stappen komt uit de cognitieve psychologie en de gedragseconomie. Het bouwt voort op het werk van grote namen zoals Herbert Simon, die al in de jaren ‘50 ontdekte dat wij mensen maar beperkt rationeel zijn in onze besluitvorming (bounded rationality noemde hij dit). Het bekende werk van Daniel Kahneman over de twee denksystemen, snel en bedachtzaam, ontbreekt evenmin. Ook voert hij verhalen op, waarbij hij verwijst naar het boek Blink van Malcolm Gladwell. Maar al met al is Johnsons analyse een aanvulling op eerder werk bij dit onderwerp.
Johnsons is een groot liefhebber van literatuur en verhalen. Een van zijn belangrijkste inzichten is dat fictieve verhalen over de toekomst ons helpen om betere beslissingen te nemen. Het geeft ons inzicht in wat er zou kunnen gebeuren. Meerdere alternatieve verhalen geven ons meer opties om te overwegen bij onze beslissingen. Daar raakt hij aan de kern van het werk van toekomstverkenners en verwijst ook naar het werk in dit vakgebied, zoals dat van Peter Schwartz en anderen.
Beslissingen zijn het moeilijkst als er veel onzekerheid is. Dat speelt bijvoorbeeld bij de toekomst van kunstmatige intelligentie. Moeten we ons zorgen maken over robotisering en een grens trekken bij de ontwikkeling van al te menselijke robots? Of zijn robots er vooral om onze mogelijkheden te vergroten? Dankzij verhalen over fictieve robots, zoals HAL9000 de boardcomputer uit de film 2001: A space odyssey van Stanley Kubrick, en scifi-schrijver Arthur C. Clarke, kunnen we de vraagstukken van de toekomst beter begrijpen.
Johnson eindigt met een persoonlijke bespiegeling op zijn eigen levenskeuze over blijven wonen in Brooklyn NY of verhuizen naar Marin County aan de baai van San Francisco. Een luxeprobleem waar ik alleen maar jaloers op kan zijn. Hij probeert met zijn model terug te blikken op zijn keuzeproces, maar geeft toe dat beslissingen in ons eigen leven er lang niet zo gestructureerd aan toegaan. Misschien is dat ook niet erg. Farsighted is een boek dat prettig leest en mooi is uitgegeven.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.