Bakermat van public affairs zijn de Verenigde Staten. Hier is zowel het vakgebied als ook de beroepsgroep ver ontwikkeld en uit dit land komen ook de meeste nieuwe ontwikkelingen en trends. In Nederland heeft public affairs zich vooral in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw ontwikkeld tot een volwaardige communicatiediscipline. De ontwikkeling in Nederland is mede ondersteund en gestimuleerd door de Beroepsvereniging voor Public Affairs. Binnen public affairs spelen ethische dilemma’s een grote rol. Kun je lobbyen voor de wapenindustrie? Is werken voor de tabakssector acceptabel? Is lobbyen voor het fokken van pelsdieren voor bont nog een zinnige optie? Volgens Van Drimmelen is het toverwoord bij het aantonen van moreel gedrag in het publicaffairsvak: transparantie.
In ‘Handboek Public Affairs’ omschrijft Frans van Drimmelen public affairs als professionele en transparante belangenbehartiging waarbij de eigen organisatie doorlopend wordt betrokken bij politieke en maatschappelijke besluitvormingsprocessen. De publicaffairsprofessional moet gevoel hebben voor politieke en maatschappelijke verhoudingen, goed kunnen netwerken en moet het belang van de organisatie waar hij of zij voor werkt daarin eenduidig kunnen verwoorden. Lobbyen is geen synoniem voor public affairs. Maar het is wel een onderdeel van het gehele domein van public affairs en is een legitieme manier om belangen en inzichten van private en publieke organisaties onder de aandacht te brengen van bestuurlijke en politieke beslissers. Van Drimmelen wil dat belangenbehartiging integer en transparant gebeurt. Door een gedegen kennis van processen en procedures in het staatsrechtelijk bestel, vooral van bestuurlijke en politieke besluitvormingsprocessen, moet een publicaffairsprofessional in staat zijn door een goede timing te kiezen om de juiste boodschap te communiceren naar de juiste personen. Publicaffairsprofessionals tref je aan in het bedrijfsleven, bij overheidsorganisaties, koepelorganisaties, brancheorganisaties, NGO’s en adviesbureaus. Er zijn adviesbureaus die vrijwel alleen monitoren wat in Den Haag gebeurt, en die informatie plus een advies doorspelen aan hun klanten. Er zijn ook adviesbureaus die lobbyisten verhuren en namens hun klanten optreden in de ambtelijke en politieke arena. En er zijn adviesbureaus die hun opdrachtgevers adviseren over wanneer met welke boodschap en met wie ze contact moeten opnemen en daarin hun opdrachtgever strategisch adviseren en begeleiden. Van Drimmelen geeft in zijn handboek een beknopt maar een gedegen inzicht hoe het Nederlands staatsbestel precies functioneert en geeft duidelijk aan waar kansen liggen voor een lobbytraject. Bijvoorbeeld bij het wetgevingsproces, bij verkiezingscampagnes of een kabinetsformatie. En zo zijn er nog veel meer aangrijpingspunten mogelijk binnen het Nederlands staatsbestel. Tevens geeft de auteur een aardig overzicht van alle betrokken actoren bij een public affairstraject en de lobby in Nederland. Een publicaffairstraject begint met een publicaffairsplan, waaraan een gedegen publicaffairsstrategie ten grondslag ligt. In deze strategie staan doelstellingen, wat de boodschap is, wie van belang is voor het halen van publicaffairsdoelen en hoe de betrokken beslissers benaderd moeten worden. De strategie moet ook rekening houden met de juiste ‘timing’ van de verschillende strategische onderdelen. Het ambtelijke en politieke proces kent immers een eigen ritme waaraan de publicaffairsprofessional zich zal moeten aanpassen. Voor een publicaffairstraject is het essentieel om een inventarisatie van stakeholders en een krachtenveldanalyse te maken. De manier waarop organisaties hun belangen behartigen is verschillend en dikwijls wordt een combinatie van communicatiemiddelen ingezet. Stages, werkbezoeken, brieven en gesprekken zijn veelgehanteerde methoden om contact te onderhouden met politici en ambtenaren. Een publicaffairsprofessional doet het werk nooit alleen. Het interne draagvlak binnen de eigen organisatie en bij bevriende stakeholders is essentieel voor het welslagen van een publicaffairsstrategie. Daarvoor is belangrijk om externe relaties op te bouwen en verder van dag tot dag de actualiteit te volgen rond een relevant thema waarvoor een publicaffairsstrategie is ontwikkeld. Maar een publicaffairsprofessional kan helaas nooit garanderen dat een lobbytraject ook succesvol zal verlopen. Het streven van de public affairsprofessional / lobbyist is altijd dat de beslisser in ieder geval optimaal geïnformeerd moet zijn, alvorens hij een beslissing neemt. Deze kan wel positief of negatief voor de opdrachtgever uitvallen. Accountability van public affairs (het afrekenen op de resultaten van de belangenbehartiging) staat helaas nog in de kinderschoenen. Belangenbehartiging is in de Europese Unie voor veel Nederlandse organisaties dagelijkse realiteit. Veel wetgeving komt heden ten dage van de Europese Unie, rond thema’s als milieu, de interne markt, energie, duurzaamheid, transport, de munt, financieel beleid, logistiek, et cetera. De Europese Unie vormt daarom binnen public affairs een belangrijk werkterrein. Maar bij de Europese Unie in Brussel ligt de belangenbehartiging veel complexer. Momenteel bestaat de Europese Unie uit 28 lidstaten. Daar verloopt de belangenbehartiging zowel via de Europese commissie, als de Raad van de Europese Unie en het Europese Parlement èn - via verschillende coalities – verschillende lidstaten. Voor het uitvaardigen van wet- en regelgeving heeft de Europese Commissie de meeste macht. In zijn handboek behandelt Van Drimmelen uitgebreid de instituties, procedures en processen bij de Europese Unie. Vermeldenswaardig zijn daarbij ook de diverse aangrijpingspunten - lobbymomenten - binnen de Europese Unie voor kansrijke lobbyactiviteiten. Van Drimmelens handboek bevat veel tips. Niet alleen hoe je strategisch en planmatig public affairs kunt bedrijven maar ook hoe je het best politici kunt benaderen voor belangenbehartiging. Heel handig, in de bijlage van het handboek staat hoe een publicaffairsplan bij voorkeur is op te zetten. Voor de professionele uitvoering van het publicaffairsvak is het noodzakelijk nagedacht te hebben over een aantal zaken of onderdelen die bij het schrijven van het plan een plek kunnen hebben. Ten slotte, Van Drimmelens ‘Handboek Public Affairs – een open boek over belangenbehartiging en lobbyen’ is een aanwinst voor de vakliteratuur over public affairs. Beslist een aanrader voor de publicaffairsprofessional in opleiding en studenten HBO/WO communicatie, politicologie en bestuurskunde.
Over Louis Thorig
Louis Thörig is verbonden als master- en bachelorthesisbegeleider aan de afdeling Organisatiewetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam. Hij was tot 1 augustus 2011 werkzaam als global communications manager op het hoofdkantoor van IOI-Loders Croklaan (www.croklaan.com) in Wormerveer. Hij heeft zijn MBA behaald bij Business School Nederland, de Action Learning MBA.