Adélka Vendls 'U lijkt me een vrij hopeloos geval' heeft 'Misverstanden en feiten over provocatief coachen' als ondertitel meegekregen. In zo'n 150 helder geschreven bladzijden is dat ook wat u krijgt voorgeschoteld. En eigenlijk nog wel meer dan dat. Wat is provocatief coachen eigenlijk? Ik had er wel veel over gehoord, maar me er nog niet goed in verdiept. Vendls boek maakt een hoop duidelijk. Vanuit een oprechte en liefdevolle houding naar je cliënt toe kun je met humor iemand uitdagen en tot andere inzichten brengen. Daarbij neemt de coach een totaal andere rol aan dan bij de inlevende, 'rogeriaanse' coachingstechnieken gebruikelijk is. Daar waar een traditionele coach onopvallend een geeuw zal proberen te onderdrukken in een saaie sessie, zal de provocatieve coach het niet nalaten om uitgebreid te gaan zitten gapen. En daar waar de klassieke coach meeleven zal tonen door te zeggen dat het ook niet makkelijk geweest is de afgelopen periode, kan een provocatieve coach de techniek van het overdrijven inzetten en roepen 'dat jij hier nog zit na zoveel ellende? Ik had het allang opgegeven!' Om effectief te zijn in de provocatie is het wel van belang een aantal basiseigenschappen te beheersen. Zo is het een noodzakelijke voorwaarde om oprecht contact te hebben met je cliënt. Je zegt soms confronterende dingen, maar de ondertoon is vriendelijk en je houding blijft support uitstralen. Ook vertrouwt een provocatief coach op zijn eigen ingevingen. Ter plekke krijg je een impuls of beeld en daar werk je mee verder. Afhankelijk van de reactie van degene tegenover je weet je of je raak geschoten hebt of niet. En kun je dus een ander pad proberen of juist doorgaan. Een andere basiseigenschap is dat de provocatieve coach vasthoudend is en de weerstand en irritatie die bij de cliënt ontstaat niet meteen bedekt met de mantel der liefde, maar er dan juist nog even op doorgaat. De verschillende technieken die een provocatieve coach kan inzetten worden duidelijk uiteengezet en met voorbeelden geïllustreerd. De toepassing van provocatieve coaching in combinatie met de RET, kernkwadranten en Roos van Leary zijn een waardevolle verrijking voor trainers en coaches. En de interviews met drie grondleggers van deze theorie vormen een mooie afwisseling in het boek. Provocatief coachen, dat moet je wel willen. De provocatieve coach is zelf hard aan het werk. Hij praat minstens evenveel als de cliënt, maakt grappen, vergroot vooroordelen, zaait bewust verwarring en zet eigen ervaringen en meningen in. Allemaal dingen die een 'reguliere' coach meestal probeert te voorkomen. En om succesvol te zijn moet je ook willen oefenen en bewust situaties opzoeken waarin je in een veilige omgeving een start kunt maken. Het laatste hoofdstuk geeft hiervoor een aantal aanknopingspunten. Provocatief coaching is in veel, maar niet in alle gevallen het beste middel. Vendl geeft een aantal situaties waarin je de provocatieve technieken beter achterwege kunt laten. Als het probleem bijvoorbeeld te ver van je afstaat. Wanneer je zelf weinig hebt met geld en materiële zaken is het lastig om een steenrijke cliënt serieus te nemen die ongelukkig is omdat vrienden nog veel rijker zijn. Provocatief wordt in die gevallen toch al snel cynisch. Niet doen dus, lekker doorverwijzen naar een andere coach. Een heel andere reden om geen provocatieve coaching in te zetten is wanneer je cliënt de humor niet begrijpt. Sommige autisten nemen je woorden bijvoorbeeld heel letterlijk. Plagen, spelen, overdrijven kan dan enorme verwarring oproepen. Valt er nog iets te wensen voor de tweede druk die er ongetwijfeld gaat komen? Misschien als tip om meer denkpauzes tussendoor in te lassen. Hoe zou je als lezer zelf een situatie aanpakken? Dan kun je ter plekke ervaren wat provocatieve coaching voor denkwijze vereist, en wordt je meegenomen in de theorie er achter.
Over Claudia Broeke
Claudia Broeke is eigenaar van Droomproductie. Zij is organisatieadviseur en geeft trainingen en workshops.
