Dynamiek doorzien

Veranderen is mensenwerk. En toch benaderen we veel veranderkundige processen op mechanistische wijze. Er wordt gezocht naar één oplossing, één knop waar aan gedraaid moet worden om een veranderkundig proces goed te laten verlopen. Om 'ze' zover te krijgen, liefst zonder gedoe, maken we bij voorkeur gebruik van werkvormen met hoge amusementswaarde, zoals speeddating, Prezi's, Stand Up Inspiration, TEDx, Pecha Kucha, World Café of Socratische gesprekken. Leuk en goed gebruikt ook best functioneel, maar deze werkvormen kunnen de menselijke dynamiek van een veranderproces niet weghalen. Die ene knop zit niet op de mens. De verandering zit hem juist in die dynamiek en daarom is veranderen best lastig. Drs. Jan Bultsma, organisatiesocioloog en werkzaam als organisatieadviseur, beschrijft in 'Dynamiek doorzien' waarom menselijke dynamiek lastig is en daarom juist goed doorzien moet worden, vooral als je je in een veranderkundig proces bevindt. Opdrachtgevers kiezen al gauw voor een model aanpak of een training. Dat is lekker duidelijk, concreet en beheersbaar. Vaak volgt er dan een training volgt of een communicatieprogramma met posters en een roadshow van de CEO, compleet met een PowerPoint over de mooie toekomst die de medewerkers te wachten staat. Deze klassieke reflex moet dan de dynamiek van de verandering dempen, zodat de rust wederkeert en de medewerkers eendrachtig de neuzen dezelfde kant op zetten en vrolijk aan het veranderen gaan. Het is een hardnekkige fantasie. In plaats van de weerstand te dempen kun je beter aandacht geven aan de dynamiek daarvan. Weerstand en verschijnselen daarvan bevatten belangrijke informatie over de voortgang van het proces. Het vergt een behoorlijke lenigheid in het hanteren van verschillende perspectieven om dynamiek goed te begrijpen. Volgens Bultsma zijn de meeste managers weliswaar bekwaam op hun vakgebied, maar nog behoorlijk onhandig in het doorzien van de organisatiedynamiek. De auteur benoemt drie thema's die van belang zijn voor het kunnen doorzien van organisatiedynamiek: vooronderstellingen, waarnemen en zelfreflectie. Met beschouwingen over onder andere maakbare organisaties, het Rijnlandse alternatief en verandermanagement versus organisatieontwikkeling, komt hij tot het thema 'zien van dynamiek'. Via waarnemen in 3D en Matrix 3D komt hij bij de multifocale waarneming. Vervolgens sluit hij de drie thema's af met zelfreflectie en de Theory-U. Deel 2 behandelt procesregie en een casus van Halt Nederland. 'Dynamiek doorzien' is geen groot opgezet meesterwerk op het gebied van organisatiedynamica. Voor de manager die echter in de gaten heeft dat de klassieke veranderaanpakken te vanzelfsprekend zijn, zijn de 110 overzichtelijke pagina's een uitstekend begin om kennis te nemen van de werking organisatiedynamiek. Veranderkundige processen zijn mensenwerk en mensen hebben hersenen en denken er dus allemaal het zijne van. Dat maakt veranderen zo lastig. Het is geen mechanisch, maar een organisch proces en Rijnlands van karakter. Bezint eer ge begint aan een veranderproces. Het is goed om je in de mens te verdiepen. Om met Bultsma af te sluiten: 'met alle dynamiek die daar bij hoort.'