De auteurs van Maakkracht zijn Tabo Goudswaard, medeoprichter van de Sociaal Creatieve Raad en Jetske van Oosten lid van diezelfde raad. De raad adviseert overheden, onderwijsinstellingen en zorgorganisaties.
Systemen zijn te machtig geworden doordat we er te afhankelijk van zijn geworden, er te hoge verwachtingen van hebben, ons er te veel aan aanpassen en doordat we de verantwoordelijkheid buiten onszelf in systemen leggen. Het helpt dan niet om ons buiten het systeem te plaatsen om objectieve wetenschappelijk verantwoorde veranderingsvoorstellen te doen voor de oplossing van weerbarstige problemen. Als we zelf deel uitmaken van het systeem, zijn we ook deel van het probleem en dan kunnen we dus ook deel zijn van de oplossing. Dit is in hoofdlijnen de gedachtegang van de auteurs van Maakkracht.
Motor van verandering
Het is noodzakelijk om deze gedachtegang met behulp van verbeeldingskracht om te zetten in maakkracht. Maakkracht is de kracht om de wereld naar je hand te durven zetten. Maakkracht is de motor van verandering gedreven door hartstocht en betrokkenheid en uit liefde voor het vraagstuk en niet in de eerste plaats voor de oplossing. Anders worden te snel oplossingen bedacht die vervolgens zelf weer problemen worden. Het doorgronden van het vraagstuk is niet gelegen in het bedenken van oplossingen. Het gaat om het herontwerpen van de systemen waarin de problemen zijn ontstaan.
5 stappen en rollen
Het repertoire van de maker om complexe systemen te herontwerpen is neergelegd in vijf stappen die niet per se in lineaire volgorde worden gezet, waarbij er vijf rollen voor de maker worden onderscheiden.
De Waakhond agendeert het probleem en slaat als eerste alarm. Hij vergroot zo het urgentiegevoel. De Schatgraver onderzoekt het vraagstuk niet als onafhankelijke wetenschapper, maar als betrokkene met zijn eigen voorkeuren. Een veel gebruikte onderzoekstrategie is die van het ontregelen van het systeem. De Initiator ontwikkelt alternatieven, niet voor oplossingen, maar voor andere manieren om het vraagstuk te bezien, om nieuwe perspectieven te ontdekken. De Verkenner neemt betrokkenen mee op reis naar een onbekende bestemming, onderweg handelingsalternatieven testend. Dit is een interactieve reis waarin de Verkenner een open leerproces faciliteert. De Waarmaker ten slotte draagt er samen met de betrokkenen zorg voor dat de uitkomsten van de reis in het systeem rondom het vraagstuk worden verankerd.
Fundamenteel anders denken en doen
Complexe maatschappelijke problemen vragen niet om verbetering van processen, niet om efficiënter, goedkoper of slimmer werken, maar om fundamenteel anders denken en doen, aldus de auteurs. Het boek is een uitnodiging dezelfde wereld met andere ogen te bezien, om zo andere benaderingen van hetzelfde vraagstuk te verkennen en om tot werkelijk systemische verandering te komen, neergeslagen in ander menselijk gedrag.
Onverwachte oplossingen
Ik las een boeiend boek dat gelardeerd met 35 concrete voorbeelden uit het kunst- en cultuurdomein de kracht van makerschap laat zien. Het lastige van het boek vind ik dat de voorbeelden weliswaar ieder voor zich aanspreken, maar niet gemakkelijk overdraagbaar zijn naar andere vraagstukken. Ook zijn de vijf stappen in de verschillende voorbeelden lastig terug te vinden. Toch blijven het stuk voor stuk mooie en zeker aansprekende voorbeelden van herdefiniëren van lastige vraagstukken en het vinden van onverwachte oplossingen.
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.
