Bij de Nederlandse Zorgautoriteit kwam deze zomer bestuursvoorzitter Theo Langejan in opspraak omdat hij geregeld buitenlandse dienstreizen zou hebben laten betalen door bedrijven die opdrachten uitvoerden voor de NZa of door instellingen waarop de NZa toezicht op moest houden. De onthulling van die praktijken leidde binnen enkele weken tot het aftreden van Langejan en van het enige andere bestuurslid, Eitel Homan.
Er gaat geen week voorbij of we horen over bestuurders en managers die hun morele kompas zijn kwijtgeraakt en die tegen de lamp lopen, vaak tot schade en schande van henzelf en hun organisaties. We vragen ons allemaal af hoe dat komt en wat je eraan kunt doen. Met zijn boek Ik ben integer, jij bent integer wil Jaap Ten Wolde daar antwoord op geven.
Ten Wolde is de man die in de jaren negentig in Nederland de forensische accountancy heeft geïntroduceerd. Bij KPMG, waar hij toen vennoot was, ging hij als eerste financiële onderzoeken doen met de kennis van de accountant en met de vaardigheden van de rechercheur. Later heeft hij BING opgezet, het Bureau Integriteitsonderzoek Nederlandse Gemeenten. Tegenwoordig helpt hij professionele organisaties om hun cultuur zo te versterken dat integriteitsproblemen juist worden voorkomen.
Problemen met integriteit, zoals in het geval van de NZa-topman, komen volgens Ten Wolde in laatste instantie voort uit de aard van de mens. Daar maakt hij zich geen illusies over. Als hij ergens een spreekbeurt houdt, vraagt hij zijn toehoorders graag of zij hun belastingaangifte van A tot Z volgens het boekje zouden invullen als hij hen met honderd procent zekerheid kon vertellen dat die niet gecontroleerd zou worden. Stel je voor, zegt Ten Wolde dan, wat er gebeurt in organisaties waar de regels toch al niet helder zijn en waar ook nog eens jaar in jaar uit niets wordt gedaan om ze te handhaven. Dan kun je erop wachten dat de gelegenheid de dief maakt.
Ten Wolde heeft Ik ben integer, jij bent integer in eerste instantie geschreven voor managers en toezichthouders die willen voorkomen dat er zich binnen hun organisatie ernstige integratieproblemen voordoen, en die willen weten wat ze moeten doen als er onverhoopt toch iemand over de schreef gaat. Het belangrijkste advies dat hij voor hen in petto heeft is dat zij moeten zorgen voor heldere regels, principes, voorschriften. De meest gehanteerde smoes in de praktijk is immers: Ik wist niet dat het niet mocht. Waar staat dat het niet is toegestaan?
Zelf benadrukt Ten Wolde graag dat Ik ben integer, jij bent integer eigenlijk helemaal geen managementboek is. Het staat vol met praktijkvoorbeelden, en het bevat 15 meer dan interessante interviews met mensen die in de praktijk te maken hebben gehad met integriteitsproblemen binnen hun organisatie. Zoals Gerard van de Aast van Imtech, dat nog steeds lijdt onder de grootschalige fraude die hun management in Duitsland heeft gepleegd.
De toenmalige ceo van Imtech, René van der Bruggen, en cfo Boudewijn Gerner hebben allebei het veld moeten ruimen. Van de Aast mocht orde op zaken komen stellen. Hoe hij dat als kersvers bestuurder heeft aangepakt, zou verplichte kost moeten zijn op iedere business school. Je hoeft zelf geen topmanager te zijn dat mooie verhalen te vinden. Wat dat betreft kan het boek zo in de koffer mee op vakantie.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
