Gooi het roer om! is een origineel én spannend managementboek over het aantoonbaar creëren van leiderschap. Dit in een uiterst bureaucratische organisatie: die van een kernonderzeeër. Als het daar kan, dan moet het overal kunnen.
Je zou er maar aan staan. Na een moeizaam verlopende carrière bij de Marine word je als kapitein aangesteld op de slechtst presterende kernonderzeeër van de hele Amerikaanse vloot. Met als opdracht om de bemanning en het schip in 172 dagen operationeel te maken. Ontslaan van de gedemotiveerde bemanning – 134 officieren, onderofficieren en manschappen - is geen optie. Wel is er vanuit de top volledig commitment om te doen wat gedaan moet worden. Dit was de dienstorder die David Marquet in 1999 meekreeg. Gooi het roer om! is het verslag van de reis van deze held.
Zoals kapitein David Marquet met mixed feelings aan zijn opdracht begon, begon ik met gemengde gevoelens aan dit boek. Was dit niet de zoveelste Amerikaanse managementbestseller, met een dun succesverhaal? Hoe fout kan een eerste indruk zijn.
De essentie van de managementaanpak van Marquet is de verandering van een leider-volger organisatie naar die van leider-leider. De leider-volger relatie heerst in bureaucratische en hiërarchische organisaties, zoals de onderzeedienst. Maar ik herken dit ook in heel andersoortige organisaties, zoals overheidsinstellingen en grote bedrijven. De reactieve volgers leunen er zwaar op de formele leiders. De volgers zijn vaak meer bezig met het vermijden van fouten, dan met het streven naar uitmuntende prestaties. Voldoen aan protocollen en procedures is belangrijker dan het realiseren van de organisatie- of teamdoelen, als die al scherp en eenduidig bekend zijn. Dit alles speelde ook op de USS Santa Fee, de duikboot waar Marquet de kapitein van werd.
Het fascinerende is dat David Marquet, op basis van eerdere ervaringen, gezond verstand en gevoel voor nuance, ogenschijnlijk maar wat is gaan doen. Luisteren naar wat er echt speelt onder de bemanning in plaats van eindeloos rapportages doornemen, een ellenlange verlofprocedure – belangrijk als je 6 maanden aaneengesloten op zee bent – vereenvoudigen, en dergelijke. Geen rocket science, geen spectaculaire managementmodellen, wel in een aantal maanden steeds meer aantoonbare positieve effecten.
Gewoon doen én daar regelmatig op te reflecteren. Zo is de leider-leider aanpak ontwikkeld. De kern is heel simpel: iedereen zeggenschap geven over de eigen werkzaamheden en hoe ze die uitvoeren. Veel zit in ogenschijnlijke details. Bijvoorbeeld op het gebied van woordgebruik, elkaar aanspreken en door hardop denken als gewoonte te ontwikkelen. Dit om de overwegingen én onzekerheden voor beslissingen tijdig helder te maken. Continu helderheid bieden en competenties ontwikkelen zijn dan ook de twee pijlers die het geven van zeggenschap onderbouwen.
Aan de hand van de voorbereidingen en oefeningen voor het operationeel maken van de USS Santa Fee worden in vrij korte hoofdstukken de succesfactoren zeggenschap, helderheid en competenties uitgewerkt. Daarnaast steek je ook nog wat op over de complexiteit van het werken op een kernonderzeeër. Aan het eind van elk hoofdstuk staan prikkelende vragen om over na te denken, zoals ‘Komen mensen in actie uit zelfbescherming of om te werken aan een beter resultaat?’ Of ‘Streven mensen naar uitmuntendheid of proberen ze enkel geen fouten te maken?’ Deze laatste vraag is actueel in vele (over)geprotocolleerde sectoren als zorg, onderwijs en de financiële sector. ‘Omarm de toezichthouder’, zou Marquet zeggen. Als organisatie kan je veel van ze leren – zij weten immers hoe in andere organisaties met soortgelijke problemen wordt omgegaan – én geef ze waar nodig weerwoord.
Aan het eind van Gooi het roer om! staat een indrukwekkende opsomming van de ommezwaai die Marquet in zo’n half jaar tijd heeft gerealiseerd. Die blijkt te beklijven. Jaren na zijn vertrek – de auteur is inmiddels consultant – blijft de kernonderzeeër als een van de besten presteren. De bemanningsleden maken promoties die ver boven het gemiddelde uitsteken. Inderdaad, een typisch Amerikaans succesverhaal, maar wél stevig onderbouwd én gerealiseerd door louter te focussen op de factor mens. Zonder ingewikkelde managementmodellen en zonder de hiërarchie omver te werpen. Het geheim? Stap voor stap de kracht van het individu ontsluiten, en die in samenwerking benutten. Gooi het roer ook om!
Dr. Martin van Staveren adviseert organisaties over anders omgaan met risico’s. Zijn missie is om daarmee effectiviteit en welzijn te vergroten, binnen én buiten organisaties. Martin is ook kerndocent aan de executive masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Begin 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk bij uitgever Vakmedianet.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
