De vijf kritieke succesfactoren voor coaching - Kennis en kunde voor de competente coach

Het zou dus wel prettig zijn als de coach zelf hen dat goed duidelijk kan maken. Maar wanneer en hoe ben je als coach succesvol in je werk en aanpak? Welke kennis en vaardigheden moet je daarvoor in huis hebben? Dit zijn vragen die van belang zijn wanneer we het coachvak verder willen professionaliseren en daar geeft dit boek een zwaar theoretisch kader voor, aangevuld met hoe je de theorie kunt toepassen in jouw coachpraktijk.

De schatting is dat er zo’n 40.000 coaches in Nederland zijn. Met de beste bedoeling zetten ze zich, met of zonder coachopleiding, in om mensen in beweging te krijgen. Wanneer coaches wordt gevraagd waarom ze kiezen voor een bepaalde aanpak en met welk doel, kunnen ze dat vaak niet uitleggen. Dit boek biedt coaches antwoord op vragen als: ‘wat doe je en waarom nou juist op deze manier?’ Marijke Lingsma schonk in haar opleidingen al een aantal jaren aandacht aan vier succesfactoren: de Meetlat, Eigenaarschap, de IJsberg en de Hier-en-nu-situatie. In dit boek komt daar de Context als vijfde factor bij. Met deze toevoeging willen de schrijvers coaches er op wijzen dat het niet alleen gaat om de intrapersoonlijke processen bij coaching rond vragen als ‘wat gaat er om in mijn coachee?’ en ‘hoe reflecteer ik op zijn of haar gedrag?’. Het gaat ook om de omgevingsfactoren die van invloed zijn op de coachee. ‘Als we niet weten waar de coachbehoefte vandaan komt, dan missen we al snel veel belangrijke aanknopingspunten voor het leerproces zelf.’

Om de hedendaagse professionele coach van de nodige kennis te voorzien, schreven de auteurs niet zomaar een boek, maar een dik handboek van bijna 700 pagina’s met alle ruimte voor theoretische modellen en achtergronden. Elk van de vijf succesfactoren wordt in deel een uitgebreid beschreven. Wat verstaan we over contact, meetlat, ijsberg, eigenaarschap en hier-en-nu? Hoe kun je ze zien in het perspectief van coaching? Welke theorieën lagen aan de basis voor het denken over deze factoren? Het boek leest dan ook als een vogelvlucht langs werkmodellen van psychologen als McClelland, Tuckman, Bandura, Romiszowski en vele anderen. Leerzaam om eindelijk eens te weten waar theorieën vandaan komen en wat daar aan ideeën, filosofieën en onderzoeken aan ten grondslag liggen. Hoe interessant en leerzaam het ook is om zoveel achtergrondinformatie te krijgen, de continue verwijzingen naar ‘KSF 1 tot en met KSF 5’ begint op een gegeven moment wel te duizelen. De boodschap is in elk geval duidelijk: alle succesfactoren hangen allemaal met elkaar samen!

Deel twee maakt uiteindelijk de gewenste stap naar de praktijk. Hierin worden de eerder beschreven vijf kritieke succesfactoren en werkmodellen, als RET, STARRT, GROW, het GROUP-model, Coveys Cirkel van Invloed en Betrokkenheid, het IJsbergmodel, Motivational Interviewing, de Gouden Driehoek en nog twaalf andere verder toegelicht. Dat gebeurt consequent aan de hand van drie vragen: welke aspecten zijn van belang bij deze KSF (exploratie), welke mogelijkheden heeft de coach om hiermee om te gaan (interventie) en hoe kan de coach nagaan of de interventie effectief is geweest (evaluatie). Gelukkig doen de schrijvers dit aan de hand van enkele aansprekende voorbeelden en met heldere tips en toepasbare adviezen, zodat het niet alleen bij theoretiseren blijft.

Alhoewel het even duurde voordat ik de opbouw van De vijf kritieke succesfactoren voor coaching kon doorgronden en eigen maken voor mijn coachpraktijk, zie ik het als een zeer volledig en waardevol handboek. Eindelijk een overzicht van de herkomst van veelgebruikte modellen in coaching met bovendien een duidelijke toevoeging over hoe je de modellen in praktijk kunt brengen op een professionele en verantwoorde wijze. Van Doorn en Lingsma houden stevig vast aan de vijf hoofdtaken en bijbehorende competenties voor professionele coaches, zoals die ook door ST!R, NOBCO/EMCC, ICF en LVSC zijn vastgelegd: informeren, exploreren, interveniëren, evalueren en vormgeven, uitbouwen en verstevigen van de coachrelatie. Ik ben het dan ook roerend met de schrijvers eens dat kennis en kunde, ofwel competentie, niet los van elkaar gezien kunnen worden. Coaching is weliswaar geen psychologie, maar het is wel nodig om de kaders te snappen van hoe mensen in elkaar zitten, wat ze bezig houdt en vooral welke factoren van invloed zijn om te begrijpen waarom ze doen wat ze doen. Daarom mag deze dikke pil met zijn 653 pagina’s, waarbij de literatuurlijst niet is meegeteld, niet ontbreken in de boekenkast van iedereen die zichzelf competente coach noemt.