Dat lezen we in het boek Winston Churchill – Vader van Europa, geschreven door de Nederlands-Amerikaanse historicus Felix Klos. Hij schrijft een fascinerend en vergeten verhaal over de rondgang van Winston Churchill door Europa om zijn ideeën over een ‘Verenigde Staten van Europa’ aan de man te brengen. Het gaat over de jaren 1945-1952. Europa lag door de tweede wereldoorlog in puin en de vraag was bijvoorbeeld wat er met Duitsland moest gebeuren en hoe Europa er in de toekomst moest uitzien. Churchill verloor met zijn Conservatieve partij de Engelse verkiezingen in 1945 en besloot zich volledig op zijn droom te richten: een Verenigde Staten van Europa waarin de door de oorlog geteisterde Europese landen, inclusief het verslagen Duitsland, veilig en vredig samenleven. Een verenigd Europa, onder de vleugels van de Verenigde Naties, dat samen ook een noodzakelijk militair blok konden vormen tegen Stalins Rusland.
Interessant is het om te lezen dat Churchill met visionaire en bevlogen optredens, toespraken en artikelen de publieke opinie in een groot aantal Europese landen achter zich wist te krijgen, en daardoor ook steeds meer politici en regeringsleiders. Churchill speelde daarbij een zeer vernuftig en noodzakelijk spel van churchilliaanse geslepenheid, aldus de auteur. Want het viel niet mee om zo kort na twee grote oorlogen iedereen op één lijn te krijgen. Churchill was van mening dat Europa, met een sterke Frans-Duitse as, innig zou moeten samenwerken op het gebied van economie (vrij verkeer van personen en goederen), defensie (Europese defensiemacht) en politiek. Want zo zei Churchill: ’Het is onmogelijk economie en defensie te scheiden van de algemene politieke structuur’.
Zoals het bij een groot staatsman als Churchill hoort was het eigenbelang en partijbelang ondergeschikt aan het algemeen landsbelang én Europees belang. Of zoals Churchill verklaarde: ‘all-party, non-party and above-party’. Een van de resultaten was het Congres van Europa op 7 mei 1948 in Den Haag waarbij de belangrijkste Europese landen, inclusief Duitsland, acte de présence gaven om over de uitgangspunten van een nieuw verenigd Europa te praten. De invloed van de Engelsen werd minder toen Frankrijk het plan lanceerden voor een West-Europese staal- en steenkoolautoriteit. De Engelse regering deed niet mee, want men wilde op dat moment geen enkele soevereiniteit overdragen aan een nieuw Europees samenwerkingsinstituut. Die ambivalente houding van de Britten jegens deelname aan een verenigd Europa speelde toen ook al een belangrijke rol. Het verhaal eindigt met een sprong in de tijd in 1973, acht jaar nadat Churchill op 90-jarige leeftijd was overleden, wanneer Groot-Brittannie officieel toetreed tot de Europese Economische Gemeenschap (EEG).
De auteur heeft een interessant boek geschreven over een vergeten periode waarin een wereldberoemd staatsman in zijn nadagen trekkend, duwend en sleurend door Europa trekt. In dienst van wat Churchill hoopte dat het zijn belangrijkste bijdrage aan de wereld zou worden: een Verenigde Staten van Europa. De auteur beschrijft minutieus de vele reizen, toespraken, ontmoetingen, politieke schermutselingen, briefwisselingen en overpeinzingen van Churchill en zijn toenmalige politieke mede- en tegenstanders. Een gedetailleerde beschrijving die van de lezer soms wat doorzettingsvermogen vraagt. Maar de aanhouder wint en krijgt een leerzaam beeld van het ontstaan van de Europese Unie zoals we dat nu kennen. Het boek is actueel want dat zijn de beweegredenen van Churchill om aan te sturen op een verenigd Europa ook nog steeds.
Winston Churchill – Vader van Europa, is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de politieke geschiedenis van Europa. Het boek begint met een straatarm en verdeeld Europa, bijkomend van twee wereldoorlogen. Een periode waarvan wij hopen dat die nooit meer terugkomt, maar die misschien dichterbij is dan we denken. Churchill wist het zeventig jaar geleden zeker: ‘Europa moet zich verenigen of ten onder gaan’. De toekomst zal uitwijzen wat het geworden is.
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
