Hoe bevorder ik een cultuur van accountability in mijn organisatie?

Een cultuur van accountability of verantwoordelijkheid is essentieel voor het succes van elke organisatie. Het gaat hierbij niet alleen om het afleggen van verantwoording, maar ook om het nemen van eigenaarschap, elkaar durven aanspreken en het creëren van een omgeving waarin mensen zowel verantwoordelijkheid kunnen als willen nemen. Maar hoe bouw je zo'n cultuur op? In dit artikel ontdek je praktische stappen en inzichten om accountability in jouw organisatie te bevorderen.

Wat is accountability precies?

Accountability gaat verder dan alleen verantwoordelijkheid. Marco Scheele, auteur van >Accountable Leiderschap, definieert het als "NU DOEN wat nodig is voor gewenst resultaat". Het is een manier van leven en werken die essentieel is voor persoonlijke en organisatorische effectiviteit. Accountability omvat eigenaarschap nemen voor 'wat is', waardevrij reflecteren op eigen en andermans gedrag, ervan leren en vooral 'doen wat nodig is' om situaties naar je hand te zetten.

Een accountable organisatie bestaat uit mensen die samen een 'levend organisme' vormen. Organisaties kunnen groeien op een continuüm van vijf accountability-niveaus, van vrijblijvend werken tot een volledig accountable organisatie die optimaal bijdraagt aan alle stakeholders.

Begin bij jezelf: persoonlijke accountability

Voordat je een cultuur van accountability in je organisatie kunt bevorderen, moet je bij jezelf beginnen. Accountable leiderschap begint namelijk bij persoonlijk leiderschap en het doorbreken van slachtoffergedrag - de neiging om verantwoordelijkheid af te schuiven.

Zoals Wouter Hart in >Anders Vasthouden benadrukt: "Anders Vasthouden gaat bovenal over wat het nemen van verantwoordelijkheid onvermijdelijk maakt." De verantwoordelijkheid hoort op de juiste plek te liggen, en mensen moeten zodanig worden ondersteund dat ze er niet onderuit komen om deze verantwoordelijkheid ook te pakken.

Creëer psychologische veiligheid

Een cultuur van accountability kan alleen floreren in een omgeving waar mensen zich veilig voelen om risico's te nemen, fouten te maken en elkaar aan te spreken. Psychologische veiligheid is daarom een cruciaal fundament.

Uit onderzoek blijkt dat teams waar mensen zich vrij voelen om zich uit te spreken zonder angst voor negatieve gevolgen, beter presteren. Zoals Gytha Heins in haar boek over aanspreekcultuur benadrukt, moet een organisatie voor de juiste randvoorwaarden zorgen. Het is vooral belangrijk de psychologische veiligheid te waarborgen, bijvoorbeeld door fouten nadrukkelijk als leermomenten te zien waarop je niet wordt afgerekend.

Ontwikkel accountability op teamniveau

Teams vormen het hart van de meeste organisaties. Het ontwikkelen van accountability op teamniveau is daarom een cruciale stap. Patrick Lencioni benadrukt in zijn werk het belang van onderlinge verantwoordelijkheid in teams.

Een praktische methode om team-accountability te bevorderen is het creëren van een ritme van verantwoording. In >De 4 disciplines van uitvoering wordt beschreven hoe je wekelijkse sessies kunt organiseren waarin teamleden concrete afspraken maken en nakomen.

Maak verwachtingen en normen expliciet

Een accountable cultuur vereist duidelijkheid over wat er van mensen verwacht wordt. Wanneer verwachtingen vaag of impliciet blijven, is het moeilijk om mensen verantwoordelijk te houden.

Gytha Heins benadrukt in >Aanspreken? Gewoon doen! het belang van het definiëren van wat normaal is: "geen aanspreken zonder afspreken". Maak duidelijke afspraken over gedrag, prestaties en verantwoordelijkheden, zodat iedereen weet wat er verwacht wordt.

Ook is het belangrijk dat er consequenties verbonden kunnen worden aan het niet nakomen van afspraken. Dit betekent niet per se straffen, maar wel dat er gevolgen zijn die consistent worden toegepast.

Versterk openhartigheid en transparantie

Een cultuur van accountability gedijt in een omgeving van openhartigheid en transparantie. Reed Hastings en Erin Meyer beschrijven in hun boek over Netflix's cultuur hoe het bedrijf een cultuur van 'vrijheid en verantwoordelijkheid' heeft opgebouwd door talentdensiteit te maximaliseren, openhartigheid te bevorderen en controles af te schaffen.

Een belangrijk aspect van deze aanpak is het stimuleren van feedback in alle richtingen. Zorg dat feedback niet alleen van boven naar beneden gaat, maar ook horizontaal tussen collega's en van beneden naar boven.

Leid door voorbeeld

Als leider is het essentieel dat je zelf het voorbeeld geeft van de accountability die je van anderen verwacht. Dit betekent dat je:

• Open bent over je eigen fouten en wat je daarvan leert
• Je eigen toezeggingen nakomt
• Feedback vraagt en er iets mee doet
• Anderen aanspreekt op een respectvolle manier
• Verantwoordelijkheid neemt voor de resultaten van je team

Zoals Heins beschrijft, is het belangrijk om te "werken aan een cultuur van kritiek vragen en doe het zelf voor". Begin met het vragen van feedback en toon hoe je daarmee omgaat.

Vermijd overmatige controle

Paradoxaal genoeg kan te veel controle accountability ondermijnen. Wanneer mensen voortdurend gecontroleerd worden, voelen ze zich minder verantwoordelijk voor hun eigen werk en resultaten.

In >Faciliterend Leidinggeven wordt beschreven hoe je een cultuur van vertrouwen en verantwoordelijkheid kunt creëren in je team. Dit vereist een balans tussen het geven van ruimte en het stellen van grenzen.

Reed Hastings en Erin Meyer gaan nog verder en pleiten voor 'leiding door context, niet door controle'. Door mensen de context te geven waarin ze werken en de gewenste resultaten duidelijk te maken, kunnen ze zelf bepalen hoe ze die het beste kunnen bereiken.

Implementeer een ritme van verantwoording

Een effectieve manier om accountability te bevorderen is door een consistent ritme van verantwoording te implementeren. Dit kan de vorm aannemen van:

• Wekelijkse team-accountability sessies waarin mensen rapporteren over hun voortgang
• Regelmatige één-op-één gesprekken tussen managers en medewerkers
• Kwartaalreviews van teamdoelstellingen
• Jaarlijkse organisatiebrede evaluaties

In >Het OZ-principe beschrijven de auteurs hoe je jezelf en je organisatie 'Boven de Lijn' kunt brengen door een cultuur te creëren waarin mensen verantwoordelijkheid nemen.

Beloon accountable gedrag

Om een cultuur van accountability te versterken, is het belangrijk om het gewenste gedrag te erkennen en te belonen. Dit kan op verschillende manieren:

• Erken publiekelijk wanneer mensen verantwoordelijkheid nemen
• Vier successen die het resultaat zijn van accountability
• Koppel promoties en beloningen aan accountable gedrag
• Deel verhalen over hoe accountability heeft bijgedragen aan succes

Tegelijkertijd is het belangrijk om slachtoffergedrag niet te belonen. Zoals Marco Scheele benadrukt, moet slachtoffergedrag "genadeloos aangepakt worden voordat het gaat woekeren".

Investeer in vaardigheden voor accountability

Accountability vereist specifieke vaardigheden die ontwikkeld kunnen worden. Dit omvat vaardigheden zoals:

• Effectieve communicatie
• Feedback geven en ontvangen
• Conflicthantering
• Probleemoplossing
• Besluitvorming

In >Crucial Accountability bieden de auteurs praktische handvatten voor het voeren van accountability-gesprekken. Ze laten zien hoe je anderen kunt aanspreken op een manier die zowel respectvol als effectief is.

Conclusie: Accountability als fundament voor succes

Een cultuur van accountability ontstaat niet vanzelf en is ook niet in één dag opgebouwd. Het vereist consistent leiderschap, de juiste structuren en processen, en een omgeving waarin mensen zich veilig voelen om verantwoordelijkheid te nemen.

Begin bij jezelf door accountable leiderschap te tonen. Creëer vervolgens de voorwaarden voor accountability door psychologische veiligheid te bevorderen, verwachtingen duidelijk te maken en een ritme van verantwoording te implementeren. Versterk dit door accountable gedrag te belonen en te investeren in de benodigde vaardigheden.

Onthoud dat het uiteindelijke doel niet is om mensen te controleren, maar om een omgeving te creëren waarin mensen intrinsiek gemotiveerd zijn om verantwoordelijkheid te nemen voor hun werk, beslissingen en resultaten. Zoals Marco Scheele het verwoordt: accountability gaat over "anderen aanspreken zonder te veroordelen en helpen zonder te redden".