Afkortingen / 17
1 Inleiding / 21
1.1 Ontwikkeling van het natuur- en landschapsbeleid / 21
1.2 Ontwikkeling van het internationale en Europese natuurbeschermingsrecht / 25
1.2.1 Het internationale natuurbeschermingsrecht / 25
1.2.2 Het Europese natuurbeschermingsrecht / 25
1.3 Ontwikkeling van de Nederlandse natuur- en landschapsregelgeving / 28
1.3.1 Gebiedsbescherming / 28
1.3.2 Soortenbescherming / 29
1.4 Leeswijzer / 30
2 Overzicht van internationaal, Europees en Beneluxnatuurbeschermingsrecht / 33
2.1 Inleiding / 33
2.2 Internationale verdragen / 34
2.2.1 Het Biodiversiteitsverdrag / 34
2.2.2 Het Verdrag van Bern / 36
2.2.3 Het Verdrag van Ramsar / 38
2.2.4 Verdrag van Bonn / 40
2.2.5 Verdrag van Parijs / 41
2.2.6 CITES / 41
2.2.7 Internationale Overeenkomst inzake tropisch hout / 42
2.2.8 Betekenis van internationale verdragen in de rechtspraktijk / 43
2.3 Europese regelgeving / 44
2.3.1 CITES-verordening / 44
2.3.2 Invasieve soortenverordening / 46
2.3.3 EU-regelgeving met betrekking tot hout / 48
2.3.4 Overige Europese regelgeving / 50
2.4 Benelux-regelgeving / 54
3 Algemene bepalingen / 55
3.1 Inleiding / 55
3.2 De werkingssfeer van de Wnb / 55
3.3 Bevoegdheidsverdeling / 56
3.4 Dynamische verwijzingen / 57
3.5 Procedurele afstemming met andere wetten / 58
3.5.1 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht / 58
3.5.2 Overige wetten / 59
3.6 Natuurbeleid en monitoring / 59
3.6.1 Nationale natuurvisie / 60
3.6.2 Actualisatie natuurvisie / 63
3.6.3 Provinciale natuurvisie / 63
3.6.4 Verhouding met de nationale natuurvisie / 64
3.6.5 Monitoring en verantwoording / 65
3.7 Rapportages Planbureau voor de leefomgeving / 67
3.8 Algemene beschermingsmaatregelen / 67
3.8.1 Het doel van de wet / 67
3.8.2 De zorgplicht / 69
3.8.3 Maatregelen voor instandhouding / 70
3.8.4 Programmatische aanpak / 72
3.9 Gedragscodes / 72
4 Gebiedsbescherming / 73
4.1 Natura 2000-gebieden / 74
4.1.1 Aanwijzing / 74
4.1.1.1 De aanwijzingsbesluiten op grond van de Wnb / 74
4.1.1.2 De EU-rechtelijke randvoorwaarden voor aanwijzing / 77
4.1.1.3 Wijziging van een aanwijzing en praktische betekenis van art. 2.1 Wnb /81
4.1.1.4 Bescherming voorafgaande aan het van kracht worden van de aanwijzing/ 84
4.1.1.5 Rechtsbescherming tegen de aanwijzing of niet aanwijzing / 85
4.1.2 Rechtsgevolgen binnen Natura 2000-gebieden: Europeesrechtelijke randvoorwaarden / 87
4.1.2.1 Art. 6, eerste lid, Habitatrichtlijn / 87
4.1.2.2 Art. 6, tweede lid, Habitatrichtlijn / 88
4.1.2.3 Art. 6, derde en vierde lid, Habitatrichtlijn / 90
4.1.2.4 Art. 4 Vogelrichtlijn / 90
4.1.3 Instandhoudingsmaatregelen en passende maatregelen / 92
4.1.3.1 Vertrekpunt / 92
4.1.3.2 Uitzondering op grond van art. 2.10 Wnb / 92
4.1.3.3 Inhoud van art. 2.2 Wnb / 92
4.1.4 Beheerplannen / 95
4.1.4.1 Inleiding / 95
4.1.4.2 Bevoegdheid / 96
4.1.4.3 Inhoud beheerplan / 96
4.1.4.4 Regulering van bestaand gebruik en toekomstige activiteiten in het beheerplan / 98
4.1.4.5 Het beheerplan als onderdeel van een ander plan / 99
4.1.4.6 Eerste vaststelling en overgangsrecht / 100
4.1.4.7 Planprocedure en planperiode / 100
4.1.4.8 Rechtsbescherming / 101
4.1.5 De aanschrijvingsbevoegdheid, art. 2.4 Wnb / 102
4.1.6 Beperken toegang (art. 2.5 Wnb) / 105
4.1.7 Door de overheid te verrichten preventieve maatregelen of herstelmaatregelen (gedoogplicht) / 105
4.1.8 Vergunningplicht voor plannen, projecten en andere handelingen / 107
4.1.8.1 Plicht tot het beoordelen van plannen en vergunningplicht voor projecten en andere handelingen / 107
4.1.8.2 Uitzonderingen op de vergunningplicht / 116
4.1.8.3 Bestaand gebruik / 119
4.1.9 Wijziging van een vergunning / 121
4.1.10 De passende beoordeling / 121
4.1.10.1 Voortoets of passende beoordeling / 122
4.1.10.2 Referentiesituatie en schaal / 124
4.1.10.3 Passende beoordeling: centrale begrippen / 129
4.1.11 Toetsingscriteria voor plannen en projecten: aantasting natuurlijke kenmerken, alternatieven, dwingende redenen van openbaar belang, compensatie / 147
4.1.11.1 Geen alternatieve oplossingen / 148
4.1.11.2 Dwingende redenen van groot openbaar belang / 150
4.1.11.3 Compensatie / 153
4.1.12 Toetsingscriteria en afwijkende procedurele bepalingen voor andere handelingen / 157
4.2 Rechtsbescherming / 158
4.3 Overgangsrecht / 159
4.4 Overige gebieden / 159
4.4.1 Het Natuurnetwerk Nederland / 159
4.4.2 Bijzondere nationale natuurgebieden / 161
4.4.3 Nationaal park (art. 8.3) / 164
4.4.4 Bijzondere provinciale natuurgebieden en bijzondere provinciale landschappen / 165
5 Programmatische aanpak / 167
5.1 Inleiding / 167
5.2 Art. 1.13: basis voor een programmatische aanpak / 168
5.2.1 Inleiding / 168
5.2.2 Doel van het programma / 169
5.2.3 Betrokken bestuursorganen; tijdvak; wijziging van het programma / 169
5.2.4 Verplichte inhoud van het programma / 170
5.2.5 Mogelijke regels ten aanzien van ontwikkelingsruimte / 170
5.2.6 Voorbereiding, totstandkoming en bekendmaking / 171
5.2.7 Programma op provinciaal niveau / 171
5.2.8 Programma als onderdeel van een ander programma / 172
5.2.9 Rechtsbescherming tegen een vastgesteld programma / 172
5.3 Achtergrond Programmatische Aanpak Stikstof / 172
5.4 Regels ten aanzien van het PAS / 178
5.4.1 Doelstellingen en tijdvak van het PAS; betrokken bestuursorganen / 178
5.4.2 Wijziging van het programma stikstof / 179
5.4.3 Bekendmaking van een vastgesteld programma stikstof of wijziging daarvan / 180
5.4.4 Inhoud van het programma stikstof / 180
5.4.4.1 Beschrijving nulsituatie, verwachte autonome ontwikkeling, doelstellingen / 180
5.4.4.2 Beschrijving van de te treffen maatregelen / 180
5.4.4.3 Uitgangspunten voor toedeling van ontwikkelingsruimte / 181
5.4.4.4 Ecologische beoordeling van het programma / 182
5.4.4.5 Monitoring en bijsturing / 182
5.4.5 Toedeling, reservering, wijziging en registratie van ontwikkelingsruimte / 183
5.4.5.1 Toestemmingsbesluiten waarbij ontwikkelingsruimte kan worden toegedeeld / 183
5.4.5.2 Ontwikkelingsruimte voor prioritaire projecten en andere handelingen (‘segment 1’) / 184
5.4.5.3 Ontwikkelingsruimte voor overige projecten en andere handelingen (‘segment 2’) / 187
5.4.5.4 Registratie van toegedeelde en beschikbare ontwikkelingsruimte / 187
5.4.6 Bepaling omvang stikstofdepositie, beschikbare en benodigde ontwikkelingsruimte / 187
5.4.6.1 Bepaling omvang stikstofdepositie met AERIUS Calculator / 188
5.4.6.2 Bepaling beschikbare ontwikkelingsruimte met AERIUS Register / 188
5.4.6.3 Afschrijving en registratie van toegedeelde of gereserveerde ontwikkelingsruimte / 189
5.4.6.4 Bepaling van toe te delen ontwikkelingsruimte / 189
5.4.7 Vrijstelling vergunningplicht i.v.m. grenswaarden en -afstanden / 192
5.4.7.1 Grensafstand voor aangewezen infrastructurele projecten en andere handelingen / 193
5.4.7.2 Grenswaarde van 1 mol/ha/jaar / 193
5.4.7.3 Van rechtswege verlaging grenswaarde naar 0,05 mol/ha/jaar / 195
5.4.7.4 Uitzonderingen op de van rechtswege verlaging van de grenswaarde naar 0,05 mol/ha/jaar / 197
5.4.7.5 Verhoging grenswaarde na van rechtswege verlaging / 198
5.4.8 Verbod op externe saldering bij vergunningverlening voor projecten en andere handelingen / 199
5.4.9 Uitzonderingen op het verbod op externe saldering / 200
5.4.10 Sturen op beschikbare depositieruimte (stikstofdepositiebank) / 203
5.4.11 Overgangsrecht PAS / 203
6 Soortenbescherming / 205
6.1 Inleiding / 205
6.2 Reikwijdte bescherming: individu versus populatie / 207
6.3 Opzetvereiste / 210
6.4 Beschermingsregime soorten Vogelrichtlijn / 212
6.4.1 Verbodsbepalingen / 213
6.4.1.1 Opzettelijk doden of vangen / 213
6.4.1.2 Opzettelijk vernielen/beschadigen van nesten, rustplaatsen en (onder zich hebben van) eieren / 214
6.4.1.3 Opzettelijke verstoring / 217
6.4.1.4 Verkoop-, vervoers- en handelsverbod / 218
6.4.2 Vrijstelling en ontheffing / 220
6.4.2.1 Vrijstellings- en ontheffingsgronden / 220
6.4.2.2 Voorschriften en beperkingen / 226
6.4.2.3 Bevoegdheid / 227
6.4.2.4 Overgangsrecht / 227
6.4.3 Uitzonderingen op verboden / 227
6.4.4 Middelen / 229
6.5 Beschermingsregime soorten Habitatrichtlijn / 231
6.5.1 Verbodsbepalingen / 233
6.5.1.1 Opzettelijk doden en vangen / 233
6.5.1.2 Opzettelijk verstoren / 234
6.5.1.3 Beschadigen/vernielen van rust- en voortplantingsplaatsen en opzettelijk vernielen/rapen van eieren / 235
6.5.1.4 Opzettelijk plukken enzovoorts van planten / 237
6.5.1.5 Handels- en verkoopverbod en exploitatie van strikt beschermde soorten / 237
6.5.2 Nadere regels Habitatrichtlijn- en Bern-soorten / 238
6.5.3 Vrijstelling en ontheffing / 238
6.5.3.1 Vrijstellings- en ontheffingsgronden / 238
6.5.3.2 Voorschriften en beperkingen / 243
6.5.3.3 Bevoegdheid / 243
6.5.3.4 Overgangsrecht / 243
6.5.4 Uitzondering op verboden / 244
6.5.5 Middelen / 244
6.6 Beschermingsregime andere soorten / 244
6.6.1 Verbodsbepalingen / 245
6.6.2 Vrijstelling en ontheffing / 245
6.6.2.1 Vrijstellings- en ontheffingsgronden / 245
6.6.2.2 Voorschriften en beperkingen / 246
6.6.2.3 Bevoegdheid / 247
6.6.2.4 Overgangsrecht / 247
6.6.3 Uitzonderingen op verboden / 247
6.6.4 Middelen / 247
6.7 Gedragscodes / 247
6.8 Tijdelijke natuur / 252
6.9 Overige onderwerpen / 253
6.9.1 Verbod op het uitzetten / 253
6.9.2 Walvisvangst / 254
6.10 Handel en bezit van dieren en planten / 255
6.10.1 Uitvoering bepalingen inzake handel en bezit / 255
6.10.2 Invasieve uitheemse soorten / 256
6.10.3 Vrijstelling en ontheffing / 256
6.10.3.1 Vrijstellings- en ontheffingsgronden / 256
6.10.3.2 Overgangsrecht / 256
6.10.4 Aanvullende regels / 256
6.10.4.1 Gefokte vogels / 257
6.10.4.2 Prepareren / 257
6.10.4.3 Dieren en planten van strikt beschermde soorten / 258
6.10.4.4 Andere soorten / 258
6.10.4.5 CITES-basisverordening / 259
6.10.4.6 Invasieve uitheemse soorten / 260
6.10.5 Bevoegdheid / 260
6.10.6 Wetenschappelijke autoriteit CITES / 261
7 Jacht, beheer, schade- en overlastbestrijding / 263
7.1 Inleiding / 263
7.2 Internationale uitgangspunten bij jacht en schadebestrijding / 264
7.2.1 ‘Verstandig gebruik’ in de Wet natuurbescherming / 267
7.3 Faunabeheereenheden, wildbeheereenheden en faunabeheerplannen / 270
7.3.1 Faunabeheereenheden / 270
7.3.2 Wildbeheereenheden / 271
7.3.3 Faunabeheerplannen / 272
7.3.4 Rechtsbescherming / 274
7.3.5 Overgangsrecht / 275
7.4 Aanwijzing schadesoorten (vrijstelling) / 275
7.4.1 Vrijstellingen algemeen / 275
7.4.2 De vrijstelling inhoudelijk / 276
7.4.3 De landelijke aanwijzing en vrijstelling / 279
7.4.4 De provinciale aanwijzing en vrijstelling / 281
7.5 Aanwijzing overlastsoorten (vrijstelling) / 282
7.5.1 Vrijstelling algemeen / 282
7.5.2 De vrijstelling inhoudelijk / 283
7.5.3 Rechtsbescherming tegen vrijstellingen / 285
7.5.4 Overgangsrecht / 286
7.6 De ontheffing voor populatiebeheer / 286
7.6.1 De ontheffing algemeen / 286
7.6.2 De ontheffing inhoudelijk / 287
7.6.3 Rechtsbescherming tegen ontheffingen / 289
7.6.4 Overgangsrecht / 290
7.7 De opdracht voor populatiebeheer / 290
7.7.1 De opdracht algemeen / 290
7.7.2 De opdracht inhoudelijk / 291
7.7.3 Rechtsbescherming tegen opdrachten / 293
7.7.4 Overgangsrecht / 293
7.8 Opdracht voor bestrijding van invasieve exoten / 293
7.9 De jacht / 294
7.9.1 Het jachtrecht / 294
7.9.2 Gastjacht / 296
7.9.3 De wildsoorten / 297
7.9.4 Opening en sluiting van de jacht / 297
7.9.5 Jachtmiddelen / 298
7.9.5.1 Geweren / 298
7.9.5.2 Honden, niet zijnde lange honden / 300
7.9.5.3 Jachtvogels / 301
7.9.5.4 Eendenkooien / 302
7.9.5.5 Overige middelen / 303
7.9.6 Andere tot de jager gerichte verboden / 303
7.9.7 De jachtakte / 304
7.9.7.1 Overgangsrecht / 306
7.9.8 Intrekking van de jachtakte of valkeniersakte / 306
7.9.9 Administratief beroep en rechtsbescherming tegen weigering/intrekking jachtakte / 308
7.9.10 Vang- of dodingsmiddelen / 308
7.9.11 Onder zich hebben en verhandelen van ‘wild’ in de zin van de Beneluxovereenkomst / 309
8 Houtopstanden / 311
8.1 Inleiding / 311
8.2 Bescherming van houtopstanden / 312
8.2.1 Toepassingsbereik par. 4.1 Wnb conform art. 4.1 Wnb / 312
8.2.1.1 Alleen buiten de bebouwde kom / 313
8.2.1.2 Uitgezonderde boomsoorten/situaties / 313
8.2.1.3 Houtopstanden / 314
8.2.1.4 Vellen / 315
8.2.2 Bevoegdheid minister van EZ / 315
8.2.3 Systematiek: vellen na melding, gevolgd door een herbeplantingsplicht / 316
8.2.4 Uitzondering op de herbeplantings- en meldplicht / 317
8.2.4.1 Uitzondering vanwege gebieds- en soortenbescherming (art. 4.4, eerste lid, sub a en b, Wnb) / 317
8.2.4.2 Overige uitzonderingen in art. 4.4 Wnb (brandgangen en in geval van een goedgekeurde gedragscode) / 319
8.2.4.3 Uitzonderingen op de meld- en herbeplantingsplicht via ontheffing van GS en verordening van PS / 320
8.2.5 Aanvullende regelgevende bevoegdheid provincies en gemeenten / 321
8.2.6 Overgangsrecht / 323
8.3 Invoer en op de markt brengen van hout(producten) / 323
8.3.1 Regeling in par. 4.2 Wnb / 324
9 Besluitvorming en rechtsbescherming / 327
9.1 Inleiding / 327
9.2 Algemene regels vergunning, ontheffing en vrijstelling (art. 5.1 t/m 5.3 Wnb) / 327
9.2.1 Beslistermijn; opschortingsmogelijkheden; consequenties bij overschrijding / 327
9.2.2 Voorschriften en beperkingen bij ontheffing en vrijstelling / 329
9.2.3 Verbod om te handelen in strijd met vergunning of ontheffing (en niet met gedragscodes) / 329
9.2.4 Aanhaken bij omgevingsvergunning (Wabo) / 330
9.3 Mogelijkheden voor intrekking/wijziging (art. 5.4) / 333
9.4 Nadere voorschriften bij programmatische aanpak (art. 5.5) / 334
9.5 Nadere voorschriften bij plan (art. 5.6 Wnb) / 334
9.6 Rechtsbescherming / 336
9.7 Overgangsrecht (besluitvormings)procedures / 338
10 Financiële aspecten / 341
10.1 Nadeelcompensatie en schadevergoeding / 341
10.1.1 Nadeelcompensatie op grond van art. 6.3 Wnb / 342
10.1.2 Schadevergoeding op grond van art. 6.1 Wnb / 345
10.1.3 Nadeelcompensatie op grond van het egalitébeginsel / 347
10.1.4 Nadeelcompensatie of schadevergoeding en staatssteun / 347
10.2 Subsidies en andere financiële tegemoetkomingen / 348
10.2.1 Financiële tegemoetkomingen op grond van de Natuurschoonwet 1928 / 348
10.2.2 Subsidieregelingen / 349
10.3 Retributies / 352
11 Handhaving / 353
11.1 Inleiding / 353
11.2 Bestuurlijk toezicht en opsporing / 353
11.3 Bestuursrechtelijke sancties / 356
11.3.1 Bestuursdwang en dwangsom / 356
11.3.2 Bevoegdheid / 357
11.3.3 Bestuurlijke boete / 358
11.3.4 Overige bestuursrechtelijke sancties / 359
11.3.5 Bestuursrechtelijke handhaving van de zorgplicht / 360
11.4 Strafrechtelijke sancties / 360
11.4.1 WED / 360
11.4.2 Besluit OM-afdoening / 362
11.4.3 Gegevensuitwisseling / 362
11.5 Handhaving in de EEZ / 363
Literatuur_ / 365
Trefwoordenregister / 373
Jurisprudentieregister / 379
