

Prof. mr. dr. E.R. Muller is hoogleraar Veiligheid en Recht aan de Universiteit Leiden en directeur van het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement.
Meer over de auteursBurgemeester
Positie, rol en functioneren van de burgemeester
Gebonden Nederlands 2014 1e druk 9789013126235Samenvatting
De burgemeester is de belangrijkste functie binnen het lokaal bestuur in Nederland. De burgemeester vormt het gezicht van de gemeente. In dit handboek worden inzichten over de positie, rol en functioneren van de burgemeester in Nederland bij elkaar gebracht.
Het handboek biedt een overzicht van de stand van wetenschappelijke en praktijkgerichte kennis met betrekking tot de positie, rol en functioneren van de burgemeester. Het gaat daarbij niet alleen om de wetgeving en het recht met betrekking tot burgemeesters, maar vooral ook om beelden van en inzichten in de praktijk van de Nederlandse burgemeesters.
Niet alleen wetenschappers maar ook burgemeesters en anderen uit de Nederlandse bestuurspraktijk hebben een bijdrage aan dit handboek geleverd. Daarbij wordt aandacht besteed aan de rol die de burgemeester in de veiligheidszorg speelt, maar ook aan de andere rollen en functies van de burgemeester in het functioneren van het lokaal bestuur. Daarmee ontstaat een breed en integraal beeld van de positie, rol en functioneren van de burgemeester in Nederland.
Het handboek 'Burgemeester' bestaat uit verschillende delen. In deel I komen de geschiedenis en het wettelijk kader van de burgemeester aan de orde. Deel II richt zich op de rollen van de burgemeester. Deel III concentreert zich op de veiligheidstaken van de burgemeester. In deel IV komen enkele specifieke thema's rond de burgemeester aan de orde zoals het persoonlijk functioneren, de gekozen burgemeester en burgemeesters in het buitenland. Het handboek sluit af met deel V waarin verschillende auteurs een visie geven op de functie van burgemeester.
Het handboek 'Burgemeester' is geschikt voor de praktijk, het HBO- en WO-onderwijs en de wetenschap, als leerboek of als naslagwerk.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
Deel I Geschiedenis en wettelijk kader 19
1 De historie van de burgemeester 21
W. Derksen
1.1 Voorgeschiedenis 21
1.2 De magistraat (1900-1945) 23
1.3 De magistraat vindt zijn definitieve einde in WO II 26
1.4 De manager (1945-1970) 30
1.5 Discussie over de gekozen burgemeester 33
1.6 De teamleider (1970-2000) 36
1.7 De voorwaardelijke burgemeester (2000-heden) 39
2 De staatsrechtelijke positie van de burgemeester 43
J.W.M. Engels
2.1 Inleiding 43
2.2 De positionering van de burgemeester in het dualistische stelsel 44
2.3 De algemene taakstelling en zorgplichten van de burgemeester 46
2.4 De drie hoofdfuncties van de burgemeester 49
2.5 De benoeming en het ontslag van de burgemeester 53
2.6 De politieke verantwoordelijkheid van de burgemeester 56
2.7 De rechtspositie van de burgemeester 59
2.8 De waarnemend burgemeester 62
2.9 De integriteit van de burgemeester 63
3 Taken en bevoegdheden 67
L.J.J. Rogier en C.J. Roon
3.1 Inleiding 67
3.2 Taken, bevoegdheden, rechten en plichten van de burgemeester 67
3.3 Taken en bevoegdheden krachtens de Gemeentewet 69
3.3.1 Algemeen 69
3.3.2 Voorzitter van de gemeenteraad 70
Inhoud
3.3.3 Voorzitter en lid van het college van burgemeester
en wethouders 71
3.3.4 Handhaving van de openbare orde 71
3.3.5 Overige taken en bevoegdheden 79
3.4 Taken en bevoegdheden in andere wetten 81
3.4.1 Algemeen 81
3.4.2 Openbare orde en veiligheid 81
3.4.3 Gezondheid en veiligheid 84
3.4.4 Bijzondere en buitengewone omstandigheden 86
3.4.5 Persoonsgegevens 89
3.4.6 Overige bevoegdheden van de burgemeester buiten
de gemeentewet 91
3.5 Samenvatting en conclusies 93
Bijlage: Bevoegdheden van de burgemeester uit de Model-APV 94
Deel II Rollen van de burgemeester 97
4 De burgemeester als voorzitter 99
E. van Thijn
4.1 Inleiding 99
4.2 Een stem die telt 99
4.3 De overladen agenda’s van B en W 101
4.4 Het jaarlijkse begrotingsgevecht 104
4.5 De hoogste tijd 105
4.6 De gemeenteraad onder druk 106
4.7 In conflict met de raad 110
4.8 Het Stopera-debat 111
4.9 Tippelen: een krachtmeting 114
4.10 En wat dies meer zij 116
4.11 Ten slotte 117
5 Het college van B en W: de burgemeester en zijn team 119
K. Peters
5.1 Inleiding 119
5.2 Spelers in het college 119
5.2.1 Algemeen 119
5.2.2 Wethouders 119
5.2.3 Gemeentesecretaris 121
5.3 Het college 123
5.3.1 Collegevorming 123
5.3.2 Typen colleges 124
5.4 De burgemeester binnen het college 126
inhoud
10
5.4.1 Algemeen 126
5.4.2 Bevoegdheden en taken 126
5.4.3 Positie en rol van de burgemeester 128
5.5 Tot slot 132
6 Parlementair burgemeesterschap 133
N. Karsten en M. Boogers
6.1 Inleiding 133
6.2 Rollen van burgemeesters 134
6.3 Drie modellen voor de burgemeestersfunctie 137
6.3.1 Algemeen 137
6.3.2 Administratief burgemeesterschap 138
6.3.3 Parlementair burgemeesterschap 138
6.3.4 Presidentieel burgemeesterschap 139
6.4 Parlementarisering en politisering: de ontwikkeling
van de relatie tussen burgemeester en gemeenteraad 140
6.5 Politiek functionaris of niet? 143
7 Burgemeester en politieke partij 145
R. Koole
7.1 Inleiding: boven de partijen staand en toch steeds politieker? 145
7.2 Partijachtergrond en de benoeming van de burgemeester 146
7.3 De burgemeester in raad en college 150
7.4 De burgemeester in de partij 154
7.5 De discussie over de verkiezing van de burgemeester 156
7.6 Slot: de burgemeester als ‘onpartijdige politicus’? 159
Deel III Burgemeester en veiligheid 161
8 Toepassing van openbare-ordebevoegdheden in het systeem
van het openbare-orderecht 163
J.G. Brouwer en A.J. Wierenga
8.1 Inleiding 163
8.2 Het wezen en de aard van de openbare-ordebevoegdheden 163
8.3 De openbare-ordebevoegdheden 165
8.4 Wezenskenmerken bevel 167
8.5 Toepassingsvoorwaarden bevelsbevoegdheden 169
8.5.1 Inleidende opmerkingen 169
8.5.2 Algemene toepassingsvoorwaarden 169
8.5.3 Bijzondere toepassingsvoorwaarden 174
8.6 De inhoud van de bevelen 180
8.6.1 Algemeen 180
inhoud
11
12
inhoud
8.6.2 Inhoudelijke beperkingen 181
8.6.3 Situatie per direct aanpakken 184
8.6.4 Korte duur 185
8.6.5 Proportionaliteit en subsidiariteit 186
8.7 Noodverordening 187
8.8 Conclusie 190
9 Burgemeester en veiligheid: bestuurlijke evenwichtskunst 193
E.R. Muller
9.1 Inleiding 193
9.2 Institutionele context van de veiligheidszorg 195
9.2.1 Nationale politie 195
9.2.2 Driehoeksoverleg 198
9.2.3 Veiligheidsregio’s 199
9.2.4 Veiligheidshuizen 200
9.2.5 Gemeentelijk blauw 202
9.2.6 Informatiepositie burgemeester 204
9.2.7 Regierol burgemeester 206
9.3 Bestuursrecht en strafrecht 208
9.3.1 Verhouding bestuursrecht en strafrecht 209
9.3.2 Bevoegdheden burgemeester 211
9.3.3 Verhouding bestuursrecht en strafrecht 216
9.3.4 Toekomstige verhouding bestuursrecht en strafrecht 218
9.4 Integraal lokaal veiligheidsbeleid 219
9.4.1 Inhoud integraal lokaal veiligheidsbeleid 219
9.4.2 Burgemeester en integraal lokaal veiligheidsbeleid 221
9.5 Afsluiting 222
10 Crisisbeheersing 223
W. Jong
10.1 Inleiding 223
10.2 De burgemeester als voorzitter van het beleidsteam 224
10.2.1 Inleidende opmerkingen 224
10.2.2 Het beleidsteam: grip-opschaling 224
10.2.3 Het beleidsteam: adviseurs 226
10.2.4 Het beleidsteam: werkwijze 226
10.2.5 Het beleidsteam: collegiaal bestuur 227
10.2.6 Het beleidsteam versus de driehoek 228
10.3 Minicrises als vreemde eend in de bijt 229
10.4 Veiligheidsregio’s 230
10.5 Het (bestuurlijk) krachtenveld 231
10.6 Externe rol 233
13
inhoud
10.6.1 Externe rol: burgemeester als boegbeeld 233
10.6.2 Externe rol: mediadruk en communicatie 233
10.6.3 Externe rol: uitvoering van de crisiscommunicatie 236
10.7 Schakelen tussen rollen 237
10.8 Verantwoording, evaluaties en schuldvraag 237
10.9 Persoonlijke impact 239
10.10 Tot slot: crisis als bijzonder onderdeel van het ambt 240
Deel IV Thema’s burgemeester 243
11 De persoonlijke kant van het burgemeesterschap 245
A.F.A. Korsten
11.1 Inleiding 245
11.2 Twee perspectieven en een keuze 248
11.2.1 Eerste perspectief: de leiderschapsstijl van de burgemeester 248
11.2.2 Tweede perspectief: de ongeschreven regels van professionals 252
11.3 Uitwerking van een perspectief: ongeschreven regels 253
11.3.1 Het belang van ongeschreven regels 253
11.3.2 Kenmerkend voor professionals 254
11.3.3 Waar ongeschreven regels vandaan komen 256
11.3.4 Individuele en collectieve ongeschreven regels 256
11.3.5 Gij zult niet… 258
11.3.6 Functies van ongeschreven regels 259
11.4 ‘Tien geboden’ nader bezien 260
11.4.1 Een lijst 260
11.4.2 Een belangrijke regel: situationeel gevoel 264
11.4.3 De belangrijkste regel: reflectievermogen 264
11.4.4 Beeld van de burgemeester volgens ongeschreven regels 265
11.5 Ongeschreven regels in het huidige Nederlandse bestel 266
12 Kwaliteit en professionalisering van de burgemeester 269
B.B. Schneiders en R. van Bennekom
12.1 Inleiding 269
12.2 Bestuurscompetenties 269
12.3 Wettelijke kwaliteitseisen 271
12.4 Kwaliteit in de sollicitatieprocedure 271
12.4.1 Algemeen 271
12.4.2 De profielschets 272
12.4.3 De rol van de commissaris van de koning 273
12.4.4 De vertrouwenscommissie 274
12.4.5 De aanbeveling tot benoeming 274
12.4.6 De vooropleiding 275
14
inhoud
12.5 Functioneringsgesprekken 275
12.5.1 Algemeen 275
12.5.2 Inhoudelijk 276
12.5.3 Kritiek op functioneringsgesprekken 277
12.6 Vakmanschap ontwikkelen 278
12.6.1 Vijf werkvelden 278
12.6.2 De publiek leider 279
12.6.3 De verbindende bestuurder 280
12.6.4 De bestuurlijk vertegenwoordiger 280
12.6.5 De veiligheidsbestuurder 280
12.6.6 De burgemeester zelf 281
12.6.7 Feitelijke beheersing bestuurscompetenties 282
12.7 Nederlands Genootschap van Burgemeesters 282
12.7.1 Algemeen 282
12.7.2 Het professionaliseringsfonds burgemeesters 283
12.7.3 De lochemconferenties 284
12.7.4 Het initiatief 284
12.7.5 Intervisie 285
12.7.6 De overige opleidingen van het ngb 286
13 De gekozen burgemeester 287
A.G. Schouw en A. Kamminga
13.1 Inleiding 287
13.2 Parlementaire geschiedenis 288
13.3 Varianten van de gekozen burgemeester 293
13.3.1 Inleiding: voor- en tegenstanders 293
13.3.2 Door de gemeenteraad gekozen burgemeester 295
13.3.3 De direct gekozen burgemeester 298
13.3.4 Verkiezingen 301
13.4 Slot 303
14 Integriteit en de burgemeester 305
L.W.J.C. Huberts en E. Kolthoff
14.1 Inleiding 305
14.2 Integriteit en integritisme 306
14.3 Integriteitsschendingen in het lokaal bestuur 314
14.4 De integriteit van de burgemeester zelf 316
14.5 De burgemeester als hoeder van integriteit 317
14.6 Enkele slotopmerkingen 323
15
inhoud
15 Aftreden van burgemeesters 325
M. Schoenmaker
15.1 Inleiding 325
15.2 Juridisch kader 327
15.3 Eigen vertrek of geen wens tot herbenoeming 327
15.4 Geen herbenoeming door de gemeenteraad 328
15.5 Politiek-bestuurlijk conflict 330
15.6 Redenen voor gedwongen aftreden 333
15.7 Rol bij aftreden van anderen 338
15.8 Is voorkomen mogelijk? 339
15.9 Beschouwing 340
16 Internationaal perspectief: buitenlandse burgemeesters bekeken 341
L. Schaap, A. Cachet en N. Karsten
16.1 Inleiding 341
16.2 Modellen van het burgemeestersambt 343
16.3 Burgemeesters in andere Europese landen 346
16.4 Vergelijking: formele positie 354
16.5 Vergelijking: formele positie en feitelijk functioneren 356
16.6 Relevantie voor Nederland 357
Deel V Visies op de burgemeester 359
17 De burgemeester als ‘pouvoir neutre’ 361
D.J. Elzinga
17.1 Vooraf 361
17.2 Opvattingen en misvattingen 362
17.3 Veelvormige functie 364
17.4 Differentiatie en accentverschillen 366
17.5 Het Nederlandse uitgangspunt: pouvoir neutre 367
17.6 Pouvoir neutre onder druk 369
17.7 De kanteling 370
18 De burgemeester: een sterk verhaal 373
G. ter Horst en T. Kwakkelstein
18.1 Inleiding 373
18.2 Smetjes op een sterk merk 374
18.3 Het gezag van de burgemeester 380
18.4 Beroep: burgemeester 383
18.5 Betovering 386
16
inhoud
19 Gewoon bijzonder: de ontwikkeling van het burgemeestersambt verkend 389
N. Karsten, A. Cachet en L. Schaap
19.1 Inleiding 389
19.2 Twee perspectieven op de ontwikkeling van het burgemeestersambt
390
19.3 De ‘gewone’ bestuurder 391
19.3.1 Inleidende opmerkingen 391
19.3.2 Politiek-maatschappelijke verhoudingen 392
19.3.3 Veranderende politiek-bestuurlijke verhoudingen 394
19.4 De ‘bijzondere’ bestuurder 397
19.4.1 Inleidende opmerkingen 397
19.4.2 Maatschappelijke verhoudingen 397
19.4.3 Politiek-bestuurlijke verhoudingen 399
19.5 Conclusie 402
20 Ontwikkelingen in het ambt van de burgemeester 405
J. de Vries, E.R. Muller en G. Standhardt
20.1 Inleiding 405
20.2 Formele ontwikkelingen 405
20.2.1 Invoering art. 180 gemeentewet (in de oude gemeentewet art.
129) 406
20.2.2 Wet dualisering gemeentebestuur 406
20.2.3 Verandering benoemingsprocedure 407
20.2.4 Uitbreiding van openbare-ordebevoegdheden 408
20.3 Veranderende beroepsgroep? 410
20.3.1 Leeftijd 411
20.3.2 Arbeidsverleden 411
20.3.3 Diversiteit 412
20.3.4 Politieke kleur 413
20.4 Veiligheid als kerntaak 414
20.4.1 Veiligheid breed 414
20.4.2 Toegenomen bevoegdheden en hogere verwachtingen 415
20.4.3 Institutioneel complex en regie 415
20.4.4 Vervaging onderscheid bestuursrecht en strafrecht 416
20.4.5 Integraal lokaal veiligheidsbeleid 417
20.4.6 Communicatie en media 417
20.4.7 Burgers en eigen verantwoordelijkheid 418
20.4.8 Rollen burgemeester in veiligheid 419
20.5 De invulling van het ambt 419
20.5.1 Ontwikkeling ambt in de tijd 420
20.5.2 Maatschappelijke ontwikkelingen 422
20.6 Conclusies: meer zichtbaar en kwetsbaar 426
17
inhoud
LITERATUURLIJST 429
AUTEURS 473
TREFWOORDENREGISTER 476
SERIE HANDBOEKEN VEILIGHEID 484
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan