Zakboek Handhaving Milieuwetgeving 2016

Voorwoord 11
Afkortingen 13

1 Inleiding en afbakening 15
1.1 Drie handhavingswegen 15
1.1.1 Strafrechtelijke handhaving 16
1.1.2 Bestuurlijke handhaving 18
1.1.3 Het verschil tussen strafrechtelijke en bestuurlijke handhaving 20
1.1.4 Privaatrechtelijke handhaving 22
1.1.5 Conclusie 27
1.2 Inleiding in de bestuurlijke handhaving 27
1.2.1 Definitie van de bestuurlijke handhaving 27
1.2.2 Fasering van de handhaving 28
1.3 Leeswijzer 29

2 Bevoegdheid of verplichting 33
2.1 Het legaliteitsbeginsel 33
2.2 Bevoegd tot handhaving 37
2.2.1 Bevoegd tot het opleggen van sancties 37
2.2.2 Zorgplicht tot handhaving 40
2.3 Beginselplicht tot handhaving 43
2.3.1 Respect voor de wet en overige regelgeving 44
2.3.2 Voorkomen van precedentwerking 45
2.3.3 Beschermen van het belang dat regeling beoogt te beschermen 46

3 Organisatie van de handhaving 49
3.1 Bevoegd tot handhaving in de praktijk 49
3.1.1 Inrichtingen 51
3.1.2 Niet-inrichtingen 55
3.1.3 Afstemming en coördinatie 57
3.2 De kwaliteit van de handhaving 59
3.2.1 Handhavingsbeleid 60
3.2.2 Nalevingsstrategie 61
3.2.3 Toezichtstrategie 61
3.2.4 Sanctiestrategie 62
3.2.5 Uitvoeringsprogramma 63
3.2.6 Verdere voorwaarden tot verdere professionalisering van de handhaving 64
3.2.7 Functiescheiding 65
3.2.8 Beschrijving van werkprocessen en procedures 66
3.2.9 Monitoring 67
3.2.10 Evaluatie 67
3.3 Interventie in belang van handhaving 68
3.3.1 Interbestuurlijk toezicht 68
3.3.2 Instellen van een handhavingsdienst 70
3.3.3 Besluit tot indeplaatsstelling 71
3.4 De regionale uitvoeringsdiensten 73

4 Toezicht 77
4.1 Wat is toezicht? 77
4.2 De toezichthouder 78
4.2.1 Aanwijzing tot toezichthouder 78
4.2.2 Persoonlijkheidseisen van toezichthouders 79
4.3 Verplichtingen en bevoegdheden van toezichthouders 81
4.3.1 Verplichtingen van toezichthouders 81
4.3.2 Bevoegdheden van toezichthouders 82
4.3.3 De medewerkingsplicht 86
4.4 Toezicht in de praktijk 88

5 Overtreding 93
5.1 Wat is een overtreding? 93
5.2 Feitelijk gedrag en juridische kwalificatie 95
5.2.1 Aangeven overtreden wettelijke bepaling of vergunningvoorschrift 96
5.2.2 De geldigheid van de wettelijke bepaling 96
5.2.3 Niet in strijd met hoger recht 98
5.2.4 De inhoud van de wettelijke bepaling 98
5.2.5 De concreetheid van de wettelijke bepaling 100
5.2.6 Het constateren van overtredingen 101
5.3 Preventieve handhaving 102

6 Overtreder 105
6.1 Wie is de overtreder? 105
6.1.1 De normadressaat 106
6.1.2 Daderschap 107
6.1.3 Medeplegen 110
6.1.4 Aan wie kan de sanctie worden opgelegd? 112
6.1.5 Andere entiteiten dan privaatrechtelijke rechtspersonen als overtreder 114
6.2 De omvang van het daderschap 115
6.3 De macht om de overtreding te doen stoppen 117

7 Last onder bestuursdwang 119
7.1 Wat is de last onder bestuursdwang? 119
7.1.1 Herstelsanctie 119
7.1.2 Last 120
7.1.3 Feitelijk ingrijpen 121
7.2 Bevoegdheid tot de last onder bestuursdwang 122
7.3 Spoedeisende bestuursdwang 122
7.4 Kostenverhaal 123
7.4.1 Invordering van de kosten 124
7.4.2 Rechtsbescherming tegen (dwang)invordering 126
7.5 Faciliteiten om bestuursdwang uit te oefenen 127

8 Last onder dwangsom 129
8.1 Wat is de last onder dwangsom? 129
8.1.1 Herstelsanctie 130
8.1.2 Verplichting tot betaling 131
8.2 Bevoegdheid tot de last onder dwangsom 132
8.2.1 Afgeleide bevoegdheid 132
8.2.2 Zelfstandige bevoegdheid 132
8.2.3 Keuzevrijheid 133
8.3 De hoogte van de dwangsom 134
8.3.1 Berekening van de hoogte van de dwangsom 134
8.3.2 De maximale dwangsom 135
8.3.3 Hoge dwangsommen 136
8.3.4 De parapludwangsom 138
8.4 Verhoging van de dwangsom 138
8.5 Het verbeuren van de dwangsom 139
8.6 Innen van de dwangsom 140
8.6.1 De wettelijke regeling 140
8.6.2 Jurisprudentie omtrent de invordering 144
8.7 De intrekking van een dwangsombeschikking 146
8.8 Verjaring 146

9 Intrekken vergunning 149
9.1 De bevoegdheid tot intrekking 149
9.2 Het sanctiekarakter van de intrekking 150

10 Bestuurlijke boete 153
10.1 Bestuursstrafrecht 153
10.1.1 Bestuurlijke boete als bestraffende sanctie 154
10.1.2 Verwijtbaarheid 154
10.1.3 Ne bis in idem 155
10.1.4 Verjaring 156
10.2 Toepassing van de bestuurlijke boete in het omgevingsrecht 156
10.2.1 Handel in emissierechten 157
10.2.2 Overlast in openbare ruimten 158
10.2.3 Meststoffenwet 161
10.3 Procedure bij opleggen bestuurlijke boete 162

11 Naming and shaming 165
11.1 De sanctie ‘naming and shaming’ 165
11.2 Bevoegdheid tot opleggen van de sanctie ‘naming and shaming’ 166

12 Begunstigingstermijn 167
12.1 Het recht op een begunstigingstermijn 167
12.1.1 De wettelijke regeling 167
12.1.2 Afwijking door de jurisprudentie 168
12.2 De lengte van de begunstigingstermijn 169
12.3 De aanvang van de begunstigingstermijn 171
12.4 Verlenging begunstigingstermijn 172

13 Overmacht 173
13.1 Wat is overmacht? 173
13.2 Jurisprudentie over overmacht 175

14 Legalisatie 177
14.1 Wat is legalisatie? 177
14.2 Legalisatie op korte termijn 178
14.3 Beleidsvrijheid bij het bevoegd gezag om te legaliseren 181

15 Proportionaliteit 183
15.1 Wat is proportionaliteit? 183
15.2 Recente jurisprudentie over proportionaliteit 184

16 Gedogen 189
16.1 Gedogen als uitzondering 189
16.2 Jurisprudentie gedogen 191

17 Omgevingswet 195
17.1 Inhoud van de wet 196
17.2 Toelichting bij de nieuwe bepalingen 200
17.3 Enige opmerkingen over het wetsvoorstel Omgevingswet 208

Bijlage I Checklists en standaardbrieven 209
Bijlage II Relevante jurisprudentie 243

Over de auteur 489