Zorgvuldig ICT-gebruik

Woord vooraf V
Lijst van boxen XI
Afkortingenlijst XIII

Hoofdstuk 1 Zorgvuldig ICT-gebruik 3
1.1 Inleiding 3
1.2 Korte geschiedenis van de ontwikkelingen in ICT 5
1.3 Wat is zorgvuldig gebruik van ICT? 9
1.4 Zorgvuldig ICT-gebruik en recht 10
1.4.1 Juridische bronnen van zorgvuldig ICT-gebruik 11
1.4.2 Wetten en overeenkomsten 13
1.4.3 Jurisprudentie 16
1.5 Zorgvuldig ICT-gebruik: een balans tussen zakelijk en privégebruik 20
1.5.1 Privé ICT-middelen gebruiken voor je werk 20
1.5.2 Zakelijke ICT-middelen gebruiken voor privézaken 23
1.6 Zorgvuldigheid ICT-gebruik in vogelvlucht 27
Websites 29
Vragen 29

Hoofdstuk 2 Hoe werkt een computer? 33
2.1 Inleiding 33
2.2 De computer 33
2.2.1 Hardware 34
2.2.2 Randapparatuur 37
2.2.3 UEFI 37
2.3 Het besturingssysteem 38
2.3.1 Wat is een besturingssyteem? 38
2.3.2 Besturingssystemen voor computers en mobiele apparaten 39
2.4 Software 40
2.4.1 Wat is software? 41
2.4.2 Software voor computers en mobiele apparaten 42
2.5 Bedreigingen: fouten in software en malware 44
2.5.1 Fouten in software 46
2.5.2 Malware 49
2.5.3 Bekende verspreidingsmethoden van malware 56
2.6 Bescherming van je computer 58
2.6.1 Installeer en update betrouwbare software 58
2.6.2 Gebruik sterke inloggegevens 60
2.6.3 Heb aandacht voor wat je doet 63
Websites 65
Vragen 65

Hoofdstuk 3 Hoe werkt een verbinding met een netwerk? 69
3.1 Inleiding 69
3.2 Netwerken 69
3.2.1 LAN 70
3.2.2 WAN 71
3.2.3 Virtuele netwerken 72
3.2.4 Een bijzonder netwerk: het internet 74
3.3 Netwerkapparatuur 76
3.3.1 Netwerkkaart 76
3.3.2 Switch en router 77
3.3.3 Firewall 78
3.4 Netwerkprotocollen 79
3.4.1 TCP/IP 81
3.4.2 DHCP 83
3.4.3 HTTP/HTTPS 84
3.4.4 FTP/FTPS 85
3.4.5 SMTP 86
3.4.6 DNS 87
3.5 Bedreiging voor netwerken 88
3.5.1 Botnetwerk 88
3.5.2 Man in the Middle 89
3.5.3 Poortscan 91
Websites 91
Vragen 92

Hoofdstuk 4 Zorgvuldig gebruik van applicaties 95
4.1 Inleiding 95
4.2 Zorgvuldig gebruik: volg wetten en gedragsregels 95
4.2.1 Privacyrecht 96
4.2.2 Auteursrecht 101
4.2.3 Strafrecht 104
4.3 Zorgvuldig gebruik van standaardapplicaties 105
4.3.1 E-mail 105
4.3.2 Tekstverwerkings- en presentatieprogramma’s 112
4.4 Zorgvuldig gebruik van sociale media 114
4.4.1 Gedraag je als professional 116
4.4.2 Wees bewust van de inhoud van een bericht 119
4.4.3 Bepaal met wie je het bericht wilt delen 120
Websites 122
Vragen 122

Hoofdstuk 5 Zorgvuldig ICT-gebruik: handvatten voor de praktijk 127
5.1 Inleiding zorgvuldig ICT-gebruik 127
5.2 Zorgvuldig gebruik van ICT-middelen 127
5.3 Zorgvuldig gebruik van internet 132
5.4 Zorgvuldig gebruik van applicaties 136
5.5 Samenvatting: zorgvuldig ICT-gebruik in vogelvlucht 139

Hoofdstuk 6 Achter de schermen: over surveillance en privacy 145
6.1 Inleiding 145
6.2 Het belang van data; kansen en bedreigingen 146
6.3 Wie verzamelen welke data? 150
6.3.1 Overheid 150
6.3.2 Commerciële partijen 151
6.3.3 Publiek private samenwerking 153
6.4 Verzamelen: hoe wordt deze data verkregen? 154
6.4.1 Vragen 154
6.4.2 Volgen: trackers 157
6.4.3 Koppelen van accounts en data 161
6.4.4 Inzage en verbeteren van data 163
6.5 Analyseren: van data naar profielen 165
6.5.1 Het maken van profielen 166
6.5.2 Hoe betrouwbaar zijn deze profielen? 167
6.6 Gebruik: met profielen voorspellen en sturen op gedrag 171
6.7 Waarden in het geding 174
6.7.1 Autonomie 175
6.7.2 Privacy 177
6.7.3 Discriminatie 178
6.7.4 Onschuldpresumptie 179
6.8 Wat kunnen we doen? 180
6.8.1 Bewustwording 180
6.8.2 Wat kun je zelf doen? 181
6.8.3 Wat kunnen we samen doen? 182

Hoofdstuk 7 Zorgvuldig ICT-gebruik en recht 189
7.1 Inleiding 189
7.2 Arbeidsrecht 190
7.2.1 Inleiding en kernbegrippen 190
7.2.2 Aansprakelijkheid tegenover derde door fout werknemer 190
7.2.3 Gezag van de werkgever 191
7.2.3.1 Arbeidsovereenkomst 191
7.2.3.2 Instructierecht 192
7.2.3.3 Nadere invulling van de overeenkomst 192
7.2.4 Goed werkgever- en werknemerschap 192
7.2.5 Arbeidsrecht in de praktijk 194
7.3 Privacyrecht 197
7.3.1 Inleiding en kernbegrippen 197
7.3.2 Verwerking van persoonsgegevens 199
7.3.3 Verplichtingen van verwerkingsverantwoordelijke en verwerker 202
7.3.3.1 Algemene verplichtingen 202
7.3.3.2 Verplichtingen die in bepaalde gevallen van toepassing zijn 203
7.3.4 Rechten van de betrokkene 207
7.3.5 Handhaving en toezicht 209
7.3.6 Privacy in de praktijk 209
7.4 Auteursrecht 211
7.4.1 Inleiding en kernbegrippen 211
7.4.2 Maker 212
7.4.3 Werk 214
7.4.4 Inhoud van het auteursrecht: exploitatie en persoonlijkheidsrechten 215
7.4.4.1 Openbaar maken & verveelvoudigen 216
7.4.4.2 Persoonlijkheidsrechten 218
7.4.4.3 Portretrecht 219
7.4.4.4 Bijzondere bepalingen betreffende computerprogramma’s 220
7.4.5 Beschermingsomvang: inbreuk en beperkingen 220
7.4.6 Handhaving en toezicht 223
7.4.7 Auteursrecht in de praktijk 223
7.5 Strafrecht 226
7.5.1 Inleiding en kernbegrippen 226
7.5.2 Strafbare feiten 227
7.5.2.1 Computervredebreuk 227
7.5.2.2 Verstikkingsaanval 229
7.5.2.3 Aftappen 230
7.5.2.4 Vernieling 231
7.5.3 Opsporingsbevoegdheden 233
7.5.4 Handhaving en toezicht 234
7.5.5 Strafrecht in de praktijk 234

Voorbeeld Scareware 239
Verklarende woordenlijst 241
Bronnenlijst 243
Trefwoordenregister 247