Recht, plicht, remedie

VOORWOORD V

1 INLEIDING 1
1.1 Remedies in het privaatrecht 1
1.2 De gevolgen van verminderde aandacht 3
1.2.1 Praktische problemen 3
1.2.2 De problematiek nader geduid 5
1.2.3 Toespitsing vraagstelling 7
1.3 Recht, plicht, remedie 8
1.3.1 De oplossingsrichting: de relativiteit van het delictuele remedierecht 8
1.3.2 Nadere afbakening 9
1.3.3 Opzet van het onderzoek 11

2 DE BELOFTE VAN DE NORM 13
2.1 Inleiding 13
2.2 Recht, plicht, remedie 14
2.2.1 Rechten en plichten 14
2.2.2 Remedies 16
2.2.2.1 De remedie in het Nederlandse recht 16
2.2.2.2 De remedie als juridisch instrument van de gerechtigde 18
2.3 De remedie als instrument tot het bereiken van een extern doel 19
2.3.1 De remedie als instrument ter voorkoming en vergoeding van schade 19
2.3.2 De remedie als instrument tot handhaving van beleid 22
2.4 De remedie als instrument ter verwezenlijking van een intern doel 25
2.4.1 De remedie als middel tot ‘handhaving’ van rechten en plichten 26
2.4.2 De schadevergoeding als monetair equivalent van het geschonden recht 27
2.4.3 Het belang van de normatieve reden 30
2.5 Een normcentrisch en relationeel remedierecht 32
2.5.1 Normatieve redenen, relativiteit en het remedierecht 32
2.5.2 De remedie als instrument ter verwezenlijking van de belofte van de norm 33
2.6 Conclusie 36

3 HET BEVEL TOT NAKOMING VAN DE NORM 39
3.1 Inleiding 39
3.2 Het recht op een bevel 40
3.2.1 Een recht op nakoming 40
3.2.2 Grenzen aan het recht op nakoming 41
3.2.2.1 De weigering in het publiek belang 41
3.2.2.2 De weigering in kort geding 42
3.2.2.3 De weigering wegens misbruik van recht 43
3.2.3 Proportionaliteit en de strekking van de norm 45
3.2.3.1 Proportionaliteit in het delictuele remedierecht 45
3.2.3.2 De rol van de norm bij een belangenafweging 46
3.3 De inhoud van het rechterlijk bevel 48
3.3.1 De ontwikkeling van de overeenstemmingseis 48
3.3.1.1 Van compensatie naar voorkoming 48
3.3.1.2 Handhaven: alleen met door de wetgever gecreëerde dwangmiddelen 49
3.3.2 Nuanceringen van de Hoge Raad 51
3.3.2.1 Een in algemene termen opgesteld bevel 51
3.3.2.2 Een schakel in een onrechtmatige keten 52
3.3.2.3 Kort geding 53
3.3.2.4 Nevenvorderingen 55
3.4 Het bevel als relatieve remedie in theorie en praktijk 57
3.4.1 De relativiteit van het bevel 57
3.4.1.1 Relativiteit bij het rechterlijk bevel 57
3.4.1.2 De aanspraak en overeenstemmingseis als uitvloeisel van relativiteit bij bevel en verbod 59
3.4.2 Het praktisch belang van aanspraak en overeenstemmingseis 60
3.4.2.1 Zakelijke acties 60
3.4.2.2 Gebiedsverboden 61
3.4.2.3 Publicatieverbod 63
3.5 Conclusie 64

4 DE SCHADEVERGOEDING IN NATURA ALS PASSENDE VERGOEDING 65
4.1 Inleiding 65
4.2 Een discretionaire remedie 66
4.2.1 Aanspraak en discretie 66
4.2.2 De Nederlandse schadevergoeding in natura 67
4.3 Wanneer schadevergoeding in natura passend is 68
4.3.1 Het verlies van een unieke zaak of een beperkt recht: een klasse apart? 69
4.3.2 Wat maakt een zaak eigenlijk uniek? 70
4.3.2.1 De unieke zaak met enkel vermogensbelang 70
4.3.2.2 ‘Soortzaken’ waarvan de waarde toch niet in geld uit te drukken is 71
4.3.3 De bescherming van immateriële belangen 72
4.3.3.1 Complexiteit van begroting is geen reden voor vergoeding in natura 72
4.3.3.2 Belangen die niet op geld te waarderen zijn 73
4.4 Wat een passende schadevergoeding in natura is 75
4.4.1 De schadevergoeding in natura is gericht op vergoeding 75
4.4.1.1 Niet meer en niet minder 76
4.4.1.2 De grens tussen vergoeden en straffen 77
4.4.2 Nakoming bij wijze van schadevergoeding? 78
4.4.2.1 De mogelijkheid van samenloop 78
4.4.2.2 De onwenselijkheid van vrije keuze 79
4.5 Conclusie 81

5 DE NORM EN HET CAUSAAL VERBAND BIJ SCHADEVERGOEDING 83
5.1 Inleiding 83
5.2 Normatieve overwegingen en het condicio sine qua non-verband 84
5.2.1 De rol van de norm bij vaststelling van het csqn-verband 84
5.2.1.1 De wegdenkoefening van het csqn-verband 84
5.2.1.2 Wat moet worden weggedacht? 85
5.2.1.3 Wat moet daarvoor in de plaats worden gedacht? 87
5.2.2 De billijkheid en het csqn-verband 93
5.2.2.1 Versoepeling van stelplicht en bewijslast 94
5.2.2.2 De omkeringsregel 95
5.2.3 Een reeks aan normatieve overwegingen 96
5.3 De norm en de normatieve causaliteitsleerstukken 97
5.3.1 Het relativiteitsvereiste 97
5.3.1.1 De relativiteit als centraal mechanisme voor normvoortzetting 97
5.3.1.2 Relativiteit en rechtszekerheid 99
5.3.2 Redelijke toerekening 101
5.4 Een normatieve causaliteitstoets 105
5.4.1 Een normcentrisch schadevergoedingsrecht 105
5.4.2 Inpassing in het Nederlandse recht 107
5.5 Conclusie 109

6 HET RECHT OP EEN KANS EN DE MOGELIJKHEID VAN EEN 111 PROPORTIONELE VERGOEDING
6.1 Inleiding 111
6.2 Het verschil tussen de twee leerstukken in theorie 112
6.2.1 Het verschil in achtergrond 112
6.2.1.1 Het leerstuk van verlies van een kans 112
6.2.1.2 De proportionele aansprakelijkheid 114
6.2.2 Het verschil uitgediept 116
6.2.2.1 Waar het verschil niet in zit: de begrotingsfase tegenover de vestigingsfase 116
6.2.2.2 Waar het verschil wel in zit: kansen en onbekendheden, kansen op en kansen dat 118
6.3 De praktische consequenties van het theoretische verschil 120
6.3.1 Een verschil in toepassingsbereik 120
6.3.1.1 Het leerstuk van verlies van een kans 120
6.3.1.2 Het leerstuk van de proportionele aansprakelijkheid 127
6.3.2 Een verschil in begrotingstechniek 129
6.4 Het belang van het onderscheid 133
6.5 Conclusie 136

7 DE WINSTAFDRACHT 137
7.1 Inleiding 137
7.2 Onrechtmatig behaalde winst en ongerechtvaardigde verrijking 138
7.3 Winst, schade, gedrag en exclusiviteit 139
7.3.1 Winst en schade 139
7.3.2 Winstafdracht als preventiemaatregel 141
7.3.3 Winstafdracht bij inbreuk op exclusieve rechten 143
7.3.3.1 Een wijdverbreide gedachte … 143
7.3.3.2 … die nergens een volledige verklaring kan geven 145
7.4 Het onderling betere recht op winst 145
7.4.1 Een combinatie van inzichten 145
7.4.2 Het onderling betere recht in de praktijk 149
7.4.2.1 Zaken waar winstafdracht mogelijk is en dat moet blijven 149
7.4.2.2 Zaken waar winstafdracht mogelijk is, maar dat niet zou moeten zijn 151
7.4.2.3 Zaken waar winstafdracht twijfelachtig is, maar onder voorwaarden mogelijk zou moeten zijn 151
7.4.3 De causaliteitstoets 153
7.4.3.1 Nut en noodzaak van een causaliteitstoets 153
7.4.3.2 Problemen bij toerekening 154
7.5 Conclusie 155

8 DE STRUCTUUR VAN HET REMEDIERECHT 157
8.1 Inleiding 157
8.2 Eén norm, één remedie 159
8.3 Cumulatie van remedies 161
8.3.1 Het bevel en de andere remedies 162
8.3.2 De schadevergoeding en de winstafdracht 163
8.3.3 De schadevergoeding in geld en de schadevergoeding in natura 165
8.4 De norm en de keuze tussen tegenstrijdige remedies 165
8.5 Conclusie 167

9 REMEDIES ZONDER NORMSCHENDING 169
9.1 Inleiding 169
9.2 Zakelijke acties en het belang van de norm 170
9.2.1 Rechten en plichten 170
9.2.2 De primaire plicht het recht van een ander te respecteren 171
9.2.3 Schadevergoeding wegens een blote rechtsinbreuk? 173
9.3 Schadevergoeding zonder voorafgaande normschending 174
9.3.1 De risicoaansprakelijkheden 174
9.3.2 Schadevergoeding wegens rechtmatige daad 174
9.3.3 Een primaire plicht tot schadevergoeding? 176
9.4 Het belang van normstelling 177
9.4.1 Tussen risico- en schuldaansprakelijkheid 177
9.4.2 Twee radicale consequenties 178
9.4.2.1 Moet alle aansprakelijkheid stoelen op normschendingen? 178
9.4.2.2 Is alle aansprakelijkheid gestoeld op risicoverdeling? 180
9.4.3 Het belang van normstelling 181
9.4.3.1 Het nut van een primaire plicht tot schadevergoeding 182
9.4.3.2 De raadgevende rol van de norm 184
9.5 Conclusie 185

10 CONCLUSIE 187
10.1 De verwezenlijking van een aanspraak 187
10.1.1 Het probleem van de disjunctieve benadering 187
10.1.2 De herwaardering van het verband tussen recht en remedie 188
10.2 De selectie van de juiste remedie 190
10.2.1 De aan de norm verbonden remedie 190
10.2.2 De keuze tussen meerdere beschikbare remedies 191
10.2.3 Het belang van normstelling en -uitleg 193
10.3 De vormgeving van de gekozen remedie 194
10.3.1 De directe invloed van de norm 194
10.3.2 De indirecte invloed van de norm 195
10.4 De zekerheid van een normcentrisch remedierecht 197

Summary 199
Literatuur 213
Rechtspraak 235
Curriculum vitae 247
Publicaties 249