Het slachtoffer

Voorwoord / V
Afkortingenlijst / XV

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1

HOOFDSTUK 2
De verankering van de positie van het slachtoffer in het strafproces / 7
2.1 Inleiding / 7
2.2 De periode 1995-2010 / 8
2.3 De periode 2011-heden / 10
2.4 De Wet uitbreiding slachtofferrechten / 13

HOOFDSTUK 3
De rechten van het slachtoffer / 15
3.1 Inleiding / 15
3.2 Definitie slachtoffer (art. 51a Sv) / 16
3.2.1 Het slachtoffer / 16
3.2.2 Nabestaande / 17
3.2.3 Minderjarig slachtoffer / 19
3.2.4 Schakelbepaling, rechten personen die niet vallen onder definitie ‘slachtoffer’ / 19
3.3 Het recht op correcte bejegening (art. 51aa Sv) / 20
3.3.1 Correcte bejegening door het Openbaar Ministerie / 20
3.3.2 Correcte bejegening door de rechter / 21
3.3.3 Verwijzing naar Slachtofferhulp Nederland / 22
3.3.4 Individuele beoordeling / 22
3.4 Het recht op informatie (art. 51ab en 51ac Sv) / 23
3.4.1 Algemene informatie / 23
3.4.2 Zaaksgebonden informatie / 24
3.5 Het recht op kennisneming van processtukken (art. 51b Sv) / 27
3.5.1 Inleiding / 27
3.5.2 Kennisneming (inzage) processtukken / 29
3.5.3 Afschrift processtukken / 32
3.5.4 Toevoegen processtukken / 33
3.5.5 Kennisneming processtukken bij geen vervolging / 34
3.5.6 Kennisneming processtukken na een onherroepelijke beslissing / 35
3.6 Het recht op bijstand en vertegenwoordiging (art. 51c Sv) / 36
3.6.1 Bijstand / 36
3.6.2 Kosten rechtsbijstand / 38
3.6.3 Vertegenwoordiging / 39
3.7 Het recht op vertaling (art. 51ca Sv) / 39
3.8 Het spreekrecht (art. 51e Sv) / 40
3.9 Het recht om zich als benadeelde partij te voegen in het strafproces (art. 51f Sv) / 40
3.10 Bemiddeling (art. 51h Sv) / 40

HOOFDSTUK 4
Het recht op bescherming van het slachtoffer / 41
4.1 Inleiding / 41
4.2 Individuele beoordeling / 41
4.3 Beschermende maatregelen / 43
4.3.1 Inleiding / 43
4.3.2 Het kiezen van domicilie / 44
4.3.3 Het doen van aangifte onder nummer / 44
4.3.4 Beperkte anonieme getuige / 45
4.3.5 Bedreigde getuige / 46
4.3.6 Afspraak op locatie en aandachtsvestiging op persoon / 46
4.3.7 AWARE-alarmknop / 46
4.3.8 Huisverbod / 47
4.3.9 Onvermeld laten persoonsgegevens in processtukken / 47
4.4 De (privacy)bescherming van het slachtoffer ter terechtzitting / 48
4.4.1 Inleiding / 48
4.4.2 Het beschikbaar stellen van informatie over aankomende strafzaken ten behoeve van de pers / 49
4.4.3 Naam slachtoffer niet noemen of alleen initialen / 49
4.4.4 Afschermen slachtoffer in de zittingszaal / 50
4.4.5 Zitting via videoverbinding volgen / 50
4.4.6 Zitting (deels) achter gesloten deuren / 51
4.5 Strafrechtelijke contact- en gebiedsverboden / 52
4.5.1 Inleiding / 52
4.5.2 De gedragsaanwijzing (art. 509hh Sv) / 55
4.5.3 Bijzondere voorwaarde bij de schorsing van de voorlopige hechtenis (art. 80 Sv) / 56
4.5.4 Gedragsaanwijzing bij een strafbeschikking (art. 257a lid 3 sub e Sv) / 57
4.5.5 Bijzondere voorwaarden betreffende het gedrag van de veroordeelde (art. 14c lid 2 Sr) / 58
4.5.6 De vrijheidsbeperkende maatregel (art. 38v Sr) / 60
4.5.7 De gedragsbeïnvloedende en vrijheidsbeperkende maatregel (art. 38z Sr) / 62
4.5.8 Bijzondere voorwaarde bij een voorwaardelijke invrijheidstelling (art. 6:2:11 lid 3 Sv) / 64

HOOFDSTUK 5
Het spreekrecht / 65
5.1 Inleiding / 65
5.2 De schriftelijke slachtofferverklaring / 66
5.3 Spreekrechtwaardige strafbare feiten (art. 51e lid 1 Sv) / 68
5.4 Spreekgerechtigden / 69
5.4.1 Het slachtoffer (art. 51e lid 2 en lid 6 Sv) / 69
5.4.2 De ouders, wettelijk vertegenwoordigers of verzorgers van minderjarig slachtoffer (art. 51e lid 3 en lid 7 Sv) / 70
5.4.3 Familieleden van het overleden slachtoffer (art. 51e lid 2 en lid 4 Sv) / 71
5.4.4 Stieffamilieleden of leden pleeggezin van het overleden slachtoffer (art. 51e lid 4 Sv) / 71
5.4.5 Personen indien het slachtoffer feitelijk zelf niet in staat is (art. 51e lid 8 Sv) / 72
5.4.6 Gemachtigde / 72
5.5 De omvang en het moment van het spreekrecht (art. 51e lid 2 Sv) / 72
5.5.1 Pro-forma- of regiezitting / 72
5.5.2 De inhoudelijke behandeling door politierechter of meervoudige kamer / 73
5.5.3 OM-hoorgesprek / 75
5.5.4 De tbs- of pij-verlengingszitting / 76
5.6 Spreekrechtverklaring door middel van videobeelden / 78
5.7 De verschijningsplicht van de verdachte / 79
5.8 De uitoefening van het spreekrecht buiten de aanwezigheid van de verdachte / 81

HOOFDSTUK 6
De vordering benadeelde partij / 83
6.1 Inleiding / 83
6.2 De kring van voegingsgerechtigden / 84
6.2.1 Het slachtoffer (degene die rechtstreekse schade heeft geleden, art. 51f lid 1 Sv) / 84
6.2.2 De werkgever van het slachtoffer / 85
6.2.3 De erfgenamen / 86
6.2.4 Nabestaanden / 88
6.2.5 Degene die de kosten van lijkbezorging heeft voldaan / 88
6.2.6 Naasten / 88
6.2.7 Derden die verplaatste schade lijden / 89
6.2.8 Ouders van een minderjarig slachtoffer / 89
6.2.9 Bewindvoerder, curator, wettelijk vertegenwoordigers van het slachtoffer (art. 51f lid 4 Sv) / 90
6.3 Verdachte onder bewind/curatele, in staat van faillissement of jonger dan veertien jaar / 92
6.3.1 Verdachte onder bewind/curatele / 92
6.3.2 Verdachte in staat van faillissement / 92
6.3.3 Verdachte onder de veertien jaar / 93
6.4 De wijze van voeging / 93
6.4.1 Het formulier ‘Verzoek tot schadevergoeding’ (het voegingsformulier) / 93
6.4.2 Voeging ter terechtzitting / 94
6.4.3 Splitsing van de vordering / 95
6.5 De behandeling van de vordering benadeelde partij ter terechtzitting / 96
6.5.1 Kennisgeving datum zitting / 96
6.5.2 Kennelijke niet-ontvankelijkheid / 97
6.5.3 De behandeling ter terechtzitting / 97
6.5.4 Verstek / 99
6.5.5 De rol van de officier van justitie met betrekking tot de vordering benadeelde partij ter terechtzitting / 100
6.6 De ontvankelijkheidseisen van art. 361 Sv / 100
6.6.1 Inleiding / 100
6.6.2 De oplegging van straf of maatregel (art. 361 lid 2 sub a Sv) / 101
6.6.3 Rechtstreekse schade (art. 361 lid 2 sub b Sv) / 102
6.6.4 Geen onevenredige belasting van het strafgeding (art. 361 lid 3 Sv) / 105
6.7 De civiele beoordeling van de vordering benadeelde partij / 107
6.7.1 Stelplicht en bewijslast (art. 149 en 150 Rv) / 107
6.7.2 De onrechtmatige daad (art. 6:162 BW) / 108
6.7.3 Vermogensschade (art. 6:96 BW) / 109
6.7.3.1 Zaakschade, kosten van herstel of vergoeding dagwaarde / 109
6.7.3.2 Inbeslaggenomen goed / 111
6.7.3.3 BTW / 111
6.7.3.4 Gemist voordeel / 111
6.7.3.5 Verlies van vakantiedagen / 112
6.7.3.6 Medische kosten en Richtlijn Ziekenhuis- en Revalidatiedaggeldvergoeding / 112
6.7.3.7 Verlies aan verdienvermogen / 113
6.7.3.8 Huishoudelijke hulp en persoonlijke verzorging / 115
6.7.3.9 Zelfwerkzaamheid / 116
6.7.3.10 Studievertraging / 116
6.7.3.11 Beveiligingskosten / 117
6.7.3.12 Verhuiskosten / 117
6.7.3.13 Reiskosten / 118
6.7.3.14 Redelijke kosten ter voorkoming of beperking van schade / 118
6.7.3.15 Redelijke kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid / 119
6.7.4 Vermogensschade na overlijden door een strafbaar feit / 120
6.7.4.1 Inleiding / 120
6.7.4.2 Gederfd levensonderhoud / 120
6.7.4.3 Kosten lijkbezorging / 123
6.7.5 Toekomstige schade (art. 6:105 BW) / 124
6.7.6 Verplaatste schade / 125
6.7.7 Immateriële schade (art. 6:106 BW) / 127
6.7.7.1 Inleiding / 127
6.7.7.2 Oogmerk (art. 6:106 sub a BW) / 128
6.7.7.3 Lichamelijk letsel (art. 6:106 sub b BW) / 129
6.7.7.4 Schending eer en goede naam (art. 6:106 sub b BW) / 130
6.7.7.5 Aantasting in de persoon op andere wijze (art. 6:106 sub b BW) / 130
6.7.7.6 De begroting van de immateriële schade / 133
6.7.8 Affectieschade (art. 6:107 lid 1 sub b BW en 6:108 lid 3 BW) / 136
6.7.8.1 Kring van gerechtigden / 136
6.7.8.2 Ernstig en blijvend letsel / 138
6.7.8.3 Omvang vergoeding / 139
6.7.9 Schokschade / 140
6.7.9.1 De aanspraak op de vergoeding van schokschade / 140
6.7.9.2 Gezichtspunten vaststellen onrechtmatigheid / 140
6.7.9.3 Geestelijk letsel / 143
6.7.9.4 Samenloop schokschade en affectieschade / 144
6.7.9.5 Mogelijkheid gedeeltelijke inhoudelijke beslissing / 144
6.7.10 Overige relevante bepalingen uit het BW / 145
6.7.10.1 Verjaring (art. 3:310 BW) / 145
6.7.10.2 Predispositie slachtoffer (art. 6:98 BW) / 145
6.7.10.3 Meer gebeurtenissen (art. 6:99 BW) / 146
6.7.10.4 Eigen schuld (art. 6:101 BW) / 146
6.7.10.5 Hoofdelijke aansprakelijkheid (art. 6:102 BW) / 148
6.7.10.6 Groepsaansprakelijkheid (art. 6:166 BW) / 149
6.7.10.7 Wettelijke rente (art. 6:119 lid 1 BW) / 151
6.7.11 Proceskosten / 152
6.7.11.1 De kosten van rechtsbijstand / 152
6.7.11.2 Reis- en verblijfskosten benadeelde partij / 154
6.7.11.3 Niet-ontvankelijkheid en proceskostenveroordeling / 155
6.8 Het oordeel van de rechter / 155
6.8.1 De inhoud van het vonnis voor zover het de beslissing op de vordering benadeelde partij betreft ex art. 361 lid 1 Sv / 155
6.8.2 (Gedeeltelijke) niet-ontvankelijkheid en (gedeeltelijk) toe- of afwijzen / 155
6.8.3 BEM-clausule / 157

HOOFDSTUK 7
De schadevergoedingsmaatregel / 159
7.1 Inleiding / 159
7.2 De voorwaarden voor oplegging van de schadevergoedingsmaatregel (art. 36f Sr) / 160
7.3 De verhouding tussen de schadevergoedingsmaatregel en de vordering benadeelde partij / 162
7.4 De schadevergoedingsmaatregel bij de OM-strafbeschikking / 165
7.5 Conservatoir beslag (art. 94a lid 3 Sv) / 167
7.6 Executie schadevergoedingsmaatregel / 168
7.7 Gijzeling (art. 6:4:20 Sv) / 170
7.8 De voorschotregeling (art. 6:4:2 lid 7 Sv) / 172

HOOFDSTUK 8
Andere compensatiemogelijkheden / 177
8.1 Inleiding / 177
8.2 Verzekeringen / 178
8.3 Sociale zekerheid / 179
8.4 Het Schadefonds Geweldsmisdrijven / 180
8.4.1 Inleiding / 180
8.4.2 De (wettelijke) vereisten / 181
8.4.2.1 Kring van gerechtigden / 181
8.4.2.2 Opzettelijk gepleegd geweldsmisdrijf / 182
8.4.2.3 Ernstig lichamelijk of geestelijk letsel / 184
8.4.2.4 In Nederland (of Caribisch Nederland) gepleegd misdrijf / 184
8.4.2.5 Indieningstermijn / 185
8.4.2.6 Hardheidsclausule (art. 8 lid 1 Wsg) / 185
8.4.3 De omvang van de uitkering / 186
8.4.4 Verrekening en terugvordering uitkering / 187
8.5 Waarborgfonds Motorverkeer / 188
8.6 Noodhulpfonds voor slachtoffers / 189
8.7 Crowdfunding / 189
8.8 De civiele procedure / 190
8.9 Schadevergoeding als bijzondere voorwaarde (art. 14c lid 2 onder 1 Sr) / 191
8.10 Schadeherstel als bijzondere voorwaarde (art. 14c lid 2 onder 2 Sr) / 192
8.11 Storting geldbedrag in het Schadefonds Geweldsmisdrijven of andere slachtofferfondsen (art. 14c lid 2 onder 4 Sr) / 192

HOOFDSTUK 9
Overige rechten van het slachtoffer / 195
9.1 Inleiding / 195
9.2 Het doen van aangifte en verstrekken kopie aangifte / 196
9.3 Klacht politiesepot / 198
9.4 Het indienen van een beklag op grond van art. 12 Sv / 199
9.4.1 In welke gevallen kan het slachtoffer een klacht indienen? / 199
9.4.2 Rechtstreeks belanghebbende / 201
9.4.3 Termijn / 202
9.5 Omissie OM / 202
9.6 Onderzoek naar besmettelijke ziektes (art. 151e en 151g Sv) / 203
9.7 Verzoek teruggave in beslaggenomen goed / 204
9.8 Toegang slachtoffer bijwonen terechtzitting / 205
9.9 Wraking (art. 512 Sv) / 205
9.10 Recht op afschrift vonnis en proces-verbaal der terechtzitting (art. 365 lid 3 en 4 Sv) / 206
9.11 Bijzondere voorwaarden (art. 14c Sr) / 207

HOOFDSTUK 10
De rol van het slachtoffer in hoger beroep en cassatie en de mogelijkheden tot (verder) schadeverhaal bij de civiele rechter / 209
10.1 Inleiding / 209
10.2 Hoger beroep / 209
10.2.1 Algemeen / 209
10.2.2 Het spreekrecht / 210
10.2.3 Vordering benadeelde partij / 210
10.3 Cassatie / 212
10.3.1 Cassatiemiddelen benadeelde partij / 212
10.3.2 Verweerschrift benadeelde partij / 214
10.4 Mogelijkheden tot (verder) schadeverhaal bij de civiele rechter / 214
10.4.1 (Gedeeltelijke) niet-ontvankelijkverklaring door de strafrechter / 214
10.4.2 (Gedeeltelijke) afwijzing door de strafrechter in eerste aanleg / 215
10.4.3 (Gedeeltelijk) afwijzing in hoger beroep / 215

HOOFDSTUK 11
De naleving en afdwingbaarheid van de slachtofferrechten / 217
11.1 Inleiding / 217
11.2 De niet-naleving van slachtofferrechten / 218
11.3 De afdwingbaarheid van slachtofferrechten / 219

HOOFDSTUK 12
Toekomstige ontwikkelingen / 223
12.1 Inleiding / 223
12.2 De aanbevelingen van de Commissie-Donner / 223
12.3 De modernisering van het Wetboek van Strafvordering / 225

Geraadpleegde literatuur / 229