Inleiding Duurzaamheid

Woord vooraf 5

Hoofdstuk 1 Achtergronden 11
1.1 Definitie 11
1.2 People – Planet – Profit 11
1.2.1 People 12
1.2.2 Planet 13
1.2.3 Profit 13
1.3 Historie 14
1.4 De EU 20/20/20-strategie en de gevolgen voor Nederland 16
1.5 Case 17

Hoofdstuk 2 Begrippen 19
2.1 Inleiding 19
2.2 Begrippen voor het beschrijven van de ernst van de situatie 19
2.2.1 Verborgen impact 19
2.2.2 Ecologische voetafdruk 21
2.2.3 Donuteconomie 22
2.2.4 Peak Oil 23
2.2.5 Schaliegas 24
2.2.6 Impact van vlees eten 24
2.2.7 Plastic soep 25
2.2.8 Prisoner’s dilemma 26
2.2.9 Rebound effect 27
2.2.10 Lineaire economie 28
2.2.11 *Exponentiële groei 29
2.2.12 *Rekenen met exponentiële groei 31
2.3 Begrippen voor het ontwikkelen van oplossingsrichtingen 32
2.3.1 Sluiten van de cyclus 32
2.3.2 Circulaire economie 33
2.3.3 Cradle to Cradle (C2C) 38
2.3.4 Pay per lux 38
2.3.5 Biobased materialen 39
2.3.6 Biobased plastics 40
2.3.7 Life Cycle Assessment (LCA) 42
2.3.8 Trias Energetica 42
2.3.9 Carbon bubble 43
2.3.10 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) 43
2.4 Case 44

Hoofdstuk 3 Klimaat 45
3.1 Broeikaseffect 45
3.1.1 Straling 45
3.1.2 Zichzelf versterkend effect 46
3.2 Broeikasgassen 47
3.2.1 Kooldioxide of koolstofdioxide (CO2) 47
3.2.2 Aardgas (CH4, methaan) 48
3.2.3 Lachgas (N2O, distikstofoxide) 48
3.2.4 Overige gassen 48
3.2.5 Waterdamp 48
3.2.6 Zwarte koolstof 49
3.3 CO2: een kennismaking 49
3.3.1 Ontstaan 49
3.3.2 Schadelijkheid 50
3.4 CO2-sinks 50
3.4.1 CO2 in de lucht 51
3.4.2 CO2 op land 53
3.4.3 CO2 in water 56
3.5 Carbon footprint 57
3.6 IPCC 57
3.7 Gevolgen temperatuurstijging 58
3.8 Smeltend ijs 59
3.8.1 Noordpool 59
3.8.2 Groenland 61
3.8.3 *Rekenen aan smeltend ijs 61
3.9 Geo-engineering 62
3.10 Case 63

Hoofdstuk 4 Energie: theorie 65
4.1 Energie en vermogen 65
4.1.1 Energie 65
4.1.2 Vermogen 66
4.1.3 Voorvoegsels 66
4.1.4 *Rekenen met voorvoegsels 67
4.2 Eerste en tweede hoofdwet 67
4.2.1 Exergie en anergie 68
4.2.2 Hybride auto 68
4.2.3 Perpetuum mobile 69
4.3 Thermische energie 70
4.3.1 Kelvin en graden celsius 70
4.3.2 Warmte 70
4.3.3 Soortelijke warmte 70
4.3.4 Warmteoverdracht 71
4.3.5 k-waarde en Rc 72
4.3.6 HR++-glas 73
4.3.7 *Rekenen met soortelijke warmte 74
4.3.8 *Rekenen aan warmtestromen 74
4.4 Elektrische energie 75
4.4.1 Elektrisch vermogen 75
4.4.2 *Rekenen aan waterkokers 76
4.4.3 *Rekenen aan tl- en ledverlichting 77
4.5 Mechanische energie 78
4.5.1 Krachten 78
4.5.2 Een gewichtige massa of een massa gewicht? 78
4.5.3 Potentiële en kinetische energie 79
4.5.4 *Rekenen met potentiële en kinetische energie 80
4.6 Chemische energie 80
4.6.1 Endotherm en exotherm 80
4.6.2 Calorische onderwaarde en bovenwaarde van aardgas 80
4.6.3 *Rekenen met calorische bovenwaarde 81
4.7 Case 82

Hoofdstuk 5 Energie: opwekking en opslag 83
5.1 Energietransitie 83
5.2 Werking elektriciteitscentrale 83
5.2.1 Stoomketel 84
5.2.2 Turbine 85
5.2.3 Generator 85
5.2.4 Condensor 85
5.3 Kernsplijting 86
5.3.1 Atoomkern 86
5.3.2 Kernsplijtingsreactie 87
5.3.3 Energie en kerndeeltjes 88
5.3.4 Soorten radioactieve straling 89
5.3.5 Gevolgen radioactieve straling 90
5.3.6 Halfwaardetijd 90
5.3.7 Overwegingen 91
5.3.8 *Rekenen aan halfwaardetijd 92
5.4 Kernfusie 93
5.4.1 Reactie 93
5.4.2 Reactor 94
5.4.3 Overwegingen 95
5.5 Zon 96
5.5.1 Thermisch 96
5.5.2 Elektrisch 98
5.5.3 *Rekenen aan zonnepanelen 101
5.6 Wind 102
5.6.1 Woordenboek 103
5.6.2 Vuistregels 105
5.6.3 Kritische opmerkingen bij windturbines 106
5.6.4 *Theorema van Betz 107
5.6.5 *Rekenen aan windturbines 108
5.7 Water 109
5.7.1 Stromend water 109
5.7.2 Getijden 109
5.7.3 Golven 110
5.7.4 Zwaartekracht 112
5.7.5 Blue energy 113
5.8 Aarde 114
5.8.1 Open systeem aardwarmte 114
5.8.2 Gesloten systeem aardwarmte 114
5.8.3 Werking warmtepomp 115
5.8.4 *Rekenen aan warmtepomp, COP en vermogen 117
5.9 Biomassa 119
5.9.1 Gebruiksmogelijkheden 119
5.9.2 Verbranden met energieterugwinning 119
5.9.3 Overwegingen 120
5.10 Energieopslag 120
5.10.1 Thermisch 120
5.10.2 Elektrochemisch 122
5.10.3 Elektromechanisch 124
5.10.4 *Rekenen aan plan Lievense 125
5.11 Case 127

Eindnoten 128
Bronnen 130
Verklarende woordenlijst 133
Index 157