Levensfasen

Voorwoord 5

Inleiding 11

1 De prenatale periode 15
1.1 De lichamelijke ontwikkeling 16
1.2 De ontwikkeling van de reflexen 21
1.3 Visies op het prenatale bewustzijn 24
1.4 De omgeving van het embryo en de foetus 26
1.5 De verwachtingen van de omgeving 32
Samenvatting 34
Begrippenlijst 35
Opdrachten 36

2 De geboorte en de eerste zes maanden 41
2.1 De geboorte als een biologisch proces 42
2.2 De lichamelijke groei, de rijping en de ontwikkeling van de motoriek 46
2.3 De ontwikkeling van het leren 48
2.4 De taalontwikkeling 54
2.5 Visies op de pasgeboren mens 56
2.6 De hechting 57
Samenvatting 69
Begrippenlijst 70
Opdrachten 71

3 Van zes maanden tot twee jaar 75
3.1 De lichamelijke groei en de rijping van het centrale zenuwstelsel 76
3.2 De ontwikkeling van de motoriek 79
3.3 Het leren 81
3.4 De taalontwikkeling 86
3.5 De sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling 91
Samenvatting 99
Begrippenlijst 100
Opdrachten 101

4 Van twee tot zes jaar 105
4.1 De lichamelijke ontwikkeling en de motoriek 105
4.2 De ontwikkeling van de waarneming 107
4.3 De cognitieve ontwikkeling 110
4.4 De taalontwikkeling 114
4.5 De persoonlijkheidsontwikkeling 116
4.6 De sociale ontwikkeling 118
4.7 De morele ontwikkeling 124
Samenvatting 128
Begrippenlijst 130
Opdrachten 131

5 Van zes tot twaalf jaar 135
5.1 De lichamelijke ontwikkeling 136
5.2 De motoriek van het schoolkind 138
5.3 De ontwikkeling van de waarneming 140
5.4 De cognitieve ontwikkeling 140
5.5 De taalontwikkeling 159
5.6 De morele ontwikkeling 161
5.7 De sociale ontwikkeling 164
5.8 Contact met de andere sekse 168
Samenvatting 171
Begrippenlijst 173
Opdrachten 175

6 De puberteit of de adolescentie 179
6.1 De lichamelijke ontwikkeling 180
6.2 De cognitieve ontwikkeling 183
6.3 De ontwikkeling van een eigen geweten 187
6.4 De ontwikkeling van de autonomie 189
6.5 Normaal of abnormaal gedrag 193
6.6 Risicovol gedrag en probleemgedrag 195
6.7 Het psychosociaal moratorium 202
6.8 Het zoeken naar partners/verliefdheden 209
6.9 Jongeren die weglopen 209
Samenvatting 211
Begrippenlijst 213
Opdrachten 214

7 De jongvolwassene (22-40 jaar) 217
7.1 De lichamelijke ontwikkeling 218
7.2 De cognitieve veranderingen 223
7.3 Het zelfbeeld en de autonomie 227
7.4 De sociale ontwikkeling 232
7.5 Het ef fect van werk op het zelfbeeld 233
7.6 Kinderen of toch niet? 236
7.7 Relatievormen 240
Samenvatting 245
Begrippenlijst 246
Opdrachten 247

8 De rijpere volwassene (40-60 jaar) 253
8.1 De lichamelijke veranderingen 253
8.2 De overgang of het climacterium 256
8.3 Het cognitief functioneren 259
8.4 De periode van de rijpere volwassenheid als een streven naar verdere autonomie 261
8.5 Het ‘lege nest’ 264
8.6 Het effect van deze levensfase op de relatie(s) 267
8.7 De werksituatie van de rijpere volwassene 268
Samenvatting 271
Begrippenlijst 272
Opdrachten 273

9 De oudere volwassene 277
9.1 De fysieke veranderingen bij de oudere volwassene 278
9.2 De cognitieve veranderingen 288
9.3 De pensionering 292
9.4 Zingeving 295
9.5 Relaties 296
9.6 Het grootouderschap 300
9.7 De gevolgen van de huisvesting in een tehuis 302
9.8 Het prijsgeven van de autonomie 304
9.9 Het omgaan met verliessituaties 306
Samenvatting 308
Begrippenlijst 310
Opdrachten 311

10 De dood 317
10.1 De medische constatering van de dood 318
10.2 Rouwfasen 319
10.3 De beleving en de betekenis van de dood 321
10.4 Het doodsbegrip op verschillende leef tijden 322
10.5 Het stervensproces in de verschillende fasen van de levensloop 324
10.6 Invloed van de overledene 327
10.7 Vormen van opzettelijke levensbeëindiging 329
10.8 Bijna-doodervaringen 330
Samenvatting 333
Begrippenlijst 334
Opdrachten 335

Begrippenlijst 341
Bijlagen 363
Literatuur 373
llustratieverantwoording 387
Trefwoordenregister 389
Over de auteur 399